Ashley la Grange – Basic Critical Theory for Photographers | Παρουσίαση βιβλίου
Basic Critical Theory for Photographers του Ashley la Grange
Γράφει ο Ανδρέας Κατσικούδης
Πώς μπορεί ένας φωτογράφος να αγνοήσει ένα βιβλίο με αυτό τον τίτλο; Αλλά, ας ξεκινήσουμε με μια άλλη ερώτηση. Γιατί να διαβάζει ένας φωτογράφος θεωρίες κι αναλύσεις για τη φωτογραφία;
Αν είναι επαγγελματίας φωτογράφος σίγουρα τον ενδιαφέρουν κυρίως οι τεχνολογικές εξελίξεις, πώς να κάνει σωστά, σχετικά οικονομικά και γρήγορα τη δουλειά του. Αν όμως κάποιος ασχολείται με τη φωτογραφία ως τέχνη (καλλιτεχνική/δημιουργική ) φωτογραφία τότε ασχολείται κυρίως με θεωρίες και ερωτήματα και η δουλειά του λίγο έχει να κάνει με τις εξελίξεις στο εξοπλισμό και στην τεχνολογία. Δεν τις αγνοεί, δεν είμαστε αφοριστικοί σε τίποτα, αφού η επιλογή ενός διαφορετικού εξοπλισμού μπορεί να αλλάξει το ύφος της δουλειάς του (όπως π.χ. η επιλογή της «ερασιτεχνικής» και μικρής Leica για τον Μπρεσόν) – αλλά για αυτόν το ζητούμενο είναι εντελώς διαφορετικό από του επαγγελματία.
Josef Koudelka, 1960, Prague, Czechoslovakia
Ο επαγγελματίας ψάχνει αποτελεσματικούς τρόπους (κάποτε και δημιουργικούς, φλερτάροντας με την τέχνη) να ευχαριστήσει τον πελάτη, ενώ ο καλλιτέχνης το προσωπικό του ύφος για να εκφραστεί με μοναδικό και χαρακτηριστικό τρόπο μέσα από τη φωτογραφία. Ο πρώτος λοιπόν ενδιαφέρεται για την τυποποίηση (μέχρι ενός βαθμού), ενώ ο δεύτερος για την πρωτοτυπία και τη διαφορετικότητα – γιατί να κάνεις έκθεση φωτογραφίας με θέμα την πόλη σου όταν έχεις δει και μόνος σου παρόμοιες φωτογραφίες με το ίδιο θέμα;
Και εδώ έρχονται οι θεωρίες για τη φωτογραφία. Ο φωτογράφος πρέπει να απαντήσει σε μια σειρά ερωτήματα για να δημιουργήσει το έργο του. Η φωτογραφία ως τέχνη είναι βλέμμα κι όχι τεχνικές δεξιότητες, είναι άποψη κι όχι δημιουργία όμορφων εικόνων, είναι η προσωπικότητα και η φιλοσοφία του φωτογράφου κι όχι μια καλή κάμερα που δείχνει ενδιαφέροντα θέματα με ωραίο τρόπο.
Rene Burri, 1966, Florida
Για να φτιάξεις αυτό το προσωπικό ύφος, χρειάζεται η μελέτη τόσο της δουλειάς άλλων φωτογράφων όσο και θεωριών, αναλύσεων κι άρθρων. Τι είναι η φωτογραφία (ιδιαιτερότητες του μέσου), ποια η σχέση της με την πραγματικότητα, πώς αναπαράγει στερεότυπα και ιδεολογίες, τι δείχνει για τον κόσμο και για το φωτογράφο, πώς επηρεάζεται από τεχνικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις και πώς τις επηρεάζει, πώς πλησιάζουμε και γιατί μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα και πώς την κάνουμε θέμα της δουλειάς μας, ποια είναι η μεταμοντέρνα τέχνη που έχει τόσο υιοθετήσει τη φωτογραφία (μαζί με το βίντεο), πώς αντιμετωπίζουν όλα αυτά και παρόμοια ερωτήματα οι φωτογράφοι του 20ου και 21ου αιώνα που ξεχωρίζουν;
Σε αυτό το βιβλίο έχουμε, λοιπόν, μια χρήσιμη αναφορά στις βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις που αφορούν τη φωτογραφία. Ο συγγραφέας εξετάζει τους θεωρητικούς σε ξεχωριστά κεφάλαια, όπου αναφέρεται σε κάποιο βιβλίο (ή δοκίμιο) που περιέχει τις απόψεις τους: John Berger (το βιβλίο του Ways of Seeing που γράφτηκε μετά την ομώνυμη σειρά ντοκιμαντέρ του BBC του ίδιου), John Szarkowski (The Photographer’s Eye), Stephen Shore (Then Nature of Photographs), Susan Sontag (On Photography, το πασίγνωστο Περί Φωτογραφίας, κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Φωτογράφος), Roland Barthes (Camera Lucida, κυκλοφορεί στα ελληνικά ως Φωτεινός Θάλαμος από τις εκδόσεις Κέδρος), Martha Rosler (δοκίμιο In, Around and Afterthoughts – On Documentary Photography), Abigail Solomon-Godeau (δοκίμιο Inside/Out), Clive Scott (The Spoken Image), Andy Grundberg (δοκίμιο The Crisis of the Real), Raghubir Singh (River of Colour), Bertrand Russell (The Problems of Philosophy).
W. Eugene Smith, 1951, Deleitosa, Spain
Στη συνέχεια παραθέτει ένα πολύ όμορφο διήγημα του Italo Calvino με τίτλο «Οι περιπέτειες ενός φωτογράφου» που δείχνει το πάθος και τα αδιέξοδα ενός ερασιτέχνη φωτογράφου. Ακολουθούν κάποια ποιήματα που μιλούν για τη φωτογραφία των Felix Morisseau-Leroy και George Szirtes (ο τελευταίος εμπνέεται από τη δουλειά της Diane Arbus).
Οι θεωρίες παρουσιάζονται ουδέτερα από το συγγραφέα, δεν φαίνεται να ευνοεί κάποια από αυτές και είναι θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί από μία γκάμα συγγραφέων: καθηγητές πανεπιστημίου, φωτογράφους, συγγραφείς, κριτικούς, δημοσιογράφους και καλλιτέχνες.
Walker Evans, Part of the Bedroom of Floyd Burroughs’s Cabin 1936
Το βιβλίο αυτό είναι χρήσιμο για όσους ξεκινάμε τη μελέτη για τις θεωρίες που αφορούν τη φωτογραφία γιατί θα μας κόψει δρόμο. Από το να διαβάσουμε όλα τα βιβλία και τα εκτενή άρθρα που σχολιάζει, μπορούμε για αρχή να μελετήσουμε το υλικό όπως παρουσιάζεται εδώ και στη συνέχεια να επιλέξουμε αν θα διερευνήσουμε περισσότερο κάποιο συγγραφέα ή θεωρία. Επίσης έχει γραφτεί με τη λογική να διαβαστεί από σπουδαστές φωτογραφίας και έτσι διατηρεί ένα ύφος απλό, σε αντίθεση με άλλα βιβλία που θα τα χαρακτηρίζαμε «ακαδημαϊκά» και δυσνόητα για πολλούς φωτογράφους. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου έχει ερωτήματα και φωτογραφικές ασκήσεις για το φωτογράφο. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο γιατί δίνει πρακτική και δημιουργική πνοή σε ένα κυρίως θεωρητικό βιβλίο, ενώ παράλληλα οι ερωτήσεις αυτές αποτελούν έμμεσα και μία περίληψη της συγκεκριμένης θεωρίας και έτσι ο συγγραφέας εξασφαλίζει ακόμα περισσότερο ότι αυτά που αναφέρονται θα γίνουν κατανοητά.
Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται ως παραδείγματα από τους θεωρητικούς που εξετάζονται. Υπάρχει επίσης μια μικρή, αλλά προσεκτικά επιλεγμένη βιβλιογραφία και λεξικό βασικών εννοιών.
======
Ashley la Grange, Basic Critical Theory for Photographers, Focal Press, 2005
