Tina Modotti
Γράφει η Δέσποινα Κουτσίκου,
μέλος της φωτογραφικής ομάδας “Αμπάριζα”
Tina Modotti (1986-1942)
Tina Modotti
Πρόσωπο περιτριγυρισμένο από σκιές και μυστήρια, προικισμένο από μια ισχυρή ερωτική αύρα, μαχόμενη και τελικά θύμα, είναι ένα πρόσωπο που αξίζει να γνωρίσουμε.
Εύη Παρασκευή Γούσια
Η Tina Modotti (Assunta Adelaide Luigia Modotti Mondini) γεννήθηκε στην πόλη Ούντινε της βόρειας Ιταλίας, το 1896. Ήταν παιδί μιας πολυμελούς οικογένειας με έξι παιδιά της εργατικής τάξης. Ο πατέρας της, ο Giuseppe ήταν κτίστης και η μητέρα της, η Assunta, ράφτρα. Ένας θείος της, ο Pietro, ήταν φωτογράφος και δίπλα σ’ αυτόν έκανε τα πρώτα φωτογραφικά της βήματα.
Το 1913 (έπειτα από μια επταετή -και μάλλον δυστυχή- διαμονή στην Αυστρία) πήγε στο Σαν Φρανσίσκο, όπου είχε ήδη εγκατασταθεί ο πατέρας της και η αδελφή της. Στην αρχή δούλεψε σαν εργάτρια σε ένα εργοστάσιο μεταξωτών και κατόπιν μόνη της σαν μοδίστρα. Παράλληλα συμμετείχε σε ερασιτεχνικούς θιάσους των συμπατριωτών της, ανεβάζοντας στα ιταλικά θέατρα της πόλης, Γκολντόνι και Πιραντέλο.
Tina Modotti & Roubaix de l’Abrie Riche (Robo)
Την εποχή εκείνη, το 1918 συγκεκριμένα, άρχισε να συζεί (κάποιοι ισχυρίζονται ότι παντρεύτηκαν) με τον κατά πέντε χρόνια μεγαλύτερο της μποέμ ποιητή και ζωγράφο Roubaix de l’Abrie Riche (για τους φίλους «Robo»). Σύντομα οι δυο τους έφυγαν για τη «Μέκκα» του κινηματογράφου, το Λος Άντζελες. Το πραγματικό όνομα του Robo, που ήταν ένα αγροτόπαιδο από το Όρεγκον, ήταν Ruby Ritchie, αλλά το μετέτρεψε σε γαλλικό που ταίριαζε περισσότερο στην μποέμ καλλιτεχνική ζωή που ήθελε να ακολουθήσει.
Το στούντιο του συντρόφου της ήταν πάντα γεμάτο από κάθε λογής καλλιτέχνες, κι έτσι, η Modotti με την ομορφιά της δεν άργησε να καταλήξει στο σινεμά. Πρωταγωνίστησε στο φιλμ «The Tiger’s Coat» (1920), όπου υποδυόταν μια Μεξικάνα γόησσα. Οι κριτικές ήταν καλές, αλλά η συνέχεια μάλλον ατυχής. Δύο δεύτεροι ρόλοι στις ταινίες «Riding With Death» (1921) και «I Can Explain» (1922) δε στάθηκαν ικανοί να την καθιερώσουν.
Tina Modotti by Edward Weston
Η Tina όμως αδιαφόρησε εντελώς, αφού στο μεταξύ είχε αναγνωριστεί ως εξέχον μέλος της καλλιτεχνικής κοινότητας του Λος Άντζελες και είχε προλάβει να γευτεί τη γλυκιά ζωή και να χριστεί μόνιμο μοντέλο του ανερχόμενου φωτογράφου Edward Weston, με τον οποίο γρήγορα έγιναν εραστές.
Tina Modotti by Edward Weston
Ο Robo, ως γνήσιος μποέμ, δεν το πήρε κατάκαρδα. Διατήρησε τη φιλία του με το ζευγάρι, και μάλιστα τον Οκτώβριο του 1921 αναχώρησε για το Μεξικό με σκοπό να πραγματοποιήσει μια έκθεση με έργα δικά του αλλά και του Weston.
Η ολιγόμηνη παραμονή του στο Μεξικό του κόστισε τη ζωή, γιατί κόλλησε ευλογιά και άφησε την τελευταία του πνοή σε νοσοκομείο της Πόλης του Μεξικού τον Μάρτιο του 1922. Συντετριμμένη, η Tina πέρασε τα σύνορα για να θάψει το σύντροφό της.
Η «Γη των Άκρων», όπως της είχε περιγράφει ο Robo το Μεξικό, τη γοήτευσε. Έμεινε στην Πόλη δύο μήνες, όπου γνώρισε κόσμο κι έκανε όνειρα.
Ο καιρός εκείνος ήταν ο καιρός πολιτικών και καλλιτεχνικών ζυμώσεων στο Μεξικό που αναζητούσε το πρόσωπό του μεταξύ του παλιού και του καινούργιου, να ξαναβρεί το παρελθόν του και να σμιλέψει το μέλλον του.
Tina Modotti
Αν υπήρξε ποτέ μια πολιτιστική επανάσταση, αυτή ήταν σίγουρα η μεξικάνικη. Ο Diego Rivera και η παρέα του ζωγράφιζαν στους τοίχους των δημοσίων κτηρίων την ιστορία της χώρας τους κι οι δάσκαλοι, με τα βιβλία στο χέρι, έτρεχαν από σπίτι σε σπίτι. «Έπιασαν έναν μικρό μαθητή να κλέβει», γράφει η Modotti σ’ ένα γράμμα της, «και ξέρεις πώς τον τιμώρησαν; Του ανέθεσαν να κρατάει το ταμείο».
Στο διάστημα που έμεινε στο Μεξικό Σίτυ οργάνωσε μια πολύ επιτυχημένη έκθεση με έργα του Weston, του Robo, αλλά και άλλων Kαλιφορνέζων καλλιτεχνών στην Εθνική Ακαδημία Καλών Τεχνών. Όμως ο ξαφνικός θάνατος του πατέρα της την ανάγκασε να επιστρέψει.
Όταν γύρισε στο Λος Άντζελες πήρε μια μεγάλη απόφαση, να επιστρέψει οριστικά στο Μεξικό. Χρειάστηκε πάνω από ένα χρόνο για να πείσει και τον Edward Weston να εγκαταλείψει τη γυναίκα του Flora και τα παιδιά του. Τελικά μπήκαν στο πλοίο το καλοκαίρι του 1923 παίρνοντας μαζί τους και τον μεγαλύτερο γιο του Weston, Chandler.
Frida Kahlo by Tina Modotti
Το Μεξικό τους περίμενε με ανοιχτές αγκάλες, τη Modotti τουλάχιστον, που από την πρώτη στιγμή δήλωσε ότι δεν επρόκειτο να επιστρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η νέα της πατρίδα, φουρτουνιασμένη ακόμη από τον εμφύλιο πόλεμο της περασμένης δεκαετίας, υποσχόταν περιπέτειες, εμπειρίες και πλήρη ελευθερία κινήσεων.
Γεμάτη ενθουσιασμό, η Tina έφτιαξε καινούργιο σπιτικό, φρόντισε να φέρει σ’ επαφή τον Weston με εξέχοντα μέλη της μεξικάνικης καλλιτεχνικής κοινότητας και ανέλαβε τη διαχείριση του συνόλου των υποθέσεών τους.
Tina Modotti – Diego Rivera – Frida Kahlo (Εργατική Πρωτομαγιά 1929)
Σε κάποιο πάρτυ της Tina Modotti η Frida Kahlo συνάντησε τον Diego Rivera. Η ιταλίδα φωτογράφος είχε γίνει το διαβατήριό της Kahlo για τον κόσμο της τέχνης και της πολιτικής. Στο σπίτι της σύχναζε όλη η αφρόκρεμα της διανόησης.
Eκείνη την εποχή ο Weston έβγαλε μία σειρά από θαυμάσια γυμνά της Modotti.
Tina Modotti by Edward Weston
Εκτός όμως από μοντέλο η Modotti μπήκε στο σκοτεινό θάλαμο για να βοηθήσει τον αγαπημένο της. Φυσικά, εκτός από βοηθός, έγινε και μαθήτρια. Και τελικά η φωτογραφία ήταν εκείνη που έκανε τη Modotti όχι μόνο ανεξάρτητη, αλλά και καλλιτέχνιδα.
Η πρώτη φωτογραφία της χρονολογείται από τον Φεβρουάριο του 1924. Απεικονίζει τον αγαπημένο της Edward Weston με την φωτογραφική μηχανή του και είναι φανερό πως έχει δεχτεί τις επεμβάσεις και τις συμβουλές του. Η επιρροή του Weston και της νέας «άμεσης φωτογραφίας» (straight photography) όπου υπερέχει η δραματική και ρεαλιστική αποτύπωση του αντικειμένου, είναι φανερή στις πρώτες φωτογραφίες της Modotti.
Κάτι τέτοιο δε συνέβη ωστόσο στις μετέπειτα σπουδές της πάνω σε «νεκρές φύσεις» και αντικείμενα: λουλούδια, φυτά, σπίτια, τηλεφωνικές γραμμές, μέχρι και ποτήρια.
Tina Modotti
Τα πειραματικά της φωτογραφικά δοκίμια προδίδουν μια άλλη οπτική γωνία, ένα πνεύμα ανήσυχο κι έναν εσωτερικό κόσμο πλούσιο σε συναισθήματα.
Η Modotti, δέχθηκε αμέτρητες επιρροές από τα ταξίδια της στο Μεξικό και ειδικά από το έργο του φίλου της Diego Rivera ο οποίος έχει ζωγραφίσει και ένα γυμνό της στην τοιχογραφία του στην Εθνική Γεωπονική Σχολή του Chapingo (1928).
Με το ευαίσθητο βλέμμα της κι ένα κλικ μιας Graflex χειρός σφραγίζει στιγμές ανθρώπινες, για τη ζωή, τον έρωτα, την παράδοση αλλά και τη δυστυχία του μεξικανικού λαού.
Tina Modotti
Οι φωτογραφίες της πάντα με φυσικό φωτισμό για να μην παραμορφώνει την πραγματικότητα κι ένα θολό φόντο που εστιάζει κατευθείαν στο θέμα, αποτυπώνουν την αύρα του ταραγμένου μετεπαναστατικού Μεξικού, ενώ παράλληλα συσχετίζουν μια κοινωνική ανησυχία που θα καταλήξει αργότερα σε μια βαθιά πολιτική στράτευση.
Η Modotti εργάστηκε πυρετωδώς για οχτώ μήνες και τον Νοέμβριο του 1924 είδε δέκα έργα της να εκτίθενται πλάι σ’ εκείνα του Edward Weston, αλλά και άλλων επιτυχημένων φωτογράφων.
Τη χαρά της για το γεγονός διαδέχτηκε η θλίψη από την αναχώρηση του Weston. Δέσμιος των ηθικών του συμβάσεων και της αμερικανικής κουλτούρας, ο εραστής της αποφάσισε να επιστρέφει στο Los Angeles. Εγκατέλειψε το Μεξικό τον Δεκέμβριο του 1924, αφήνοντας πίσω του την Tina να «διευθύνει» το στούντιο του.
Tina Modotti
Ο Edward Weston γύρισε στο Μεξικό το 1926 συνοδευόμενος αυτή τη φορά με τον άλλο του γιο, τον Brett. Ξαναβρέθηκε και ξαναχώρισε με την Tina. Η σχέση τους ξεθώριασε πια, μετεξελίχθηκε σε φιλία. Μακριά ο ένας από τον άλλο, ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους.
Η καθημερινή ενασχόληση της Tina Modotti με τη φωτογράφηση των έργων του Diego Rivera του Jose Clemente Orozco και άλλων, την βοήθησε να εξελίξει το ύφος της όπως αυτό αποτυπώθηκε στις φωτογραφίες της από εσωτερικούς χώρους, τα αστικά τοπία και λουλούδια.
Tina Modotti
Ο Edward Weston συνέχισε να φωτογραφίζει τις «νεκρές φύσεις» που του χάρισαν τη διασημότητα, ενώ η Tina αγωνίστηκε να συνδυάσει την τέχνη με την πολιτική. Οι φακοί της φωτογραφικής μηχανής της έγιναν «τα μάτια της εργατικής τάξης». «Κοιτάζω τους ανθρώπους και βλέπω την τάξη τους, όχι το χρώμα ή το ντύσιμό τους», έλεγε. «Κοιτάζω τις κοινωνικές αλλαγές και τα φαινόμενα με όρους οικονομικούς, όχι ανθρώπινους ή πνευματικούς».
Tina Modotti
Οι πολιτικές, αριστερές της ανησυχίες της Tina Modotti είχαν ήδη φανερωθεί όταν το Μάη του 1922 δημοσίευσε στο μικρό νεοϋορκέζικο φιλολογικό περιοδικό The Dial ένα ποίημα με τίτλο Plenipotentiary (Πληρεξούσιος):
Θέλω να κρεμαστώ από τον ουρανό
Και να πέσω στην Ευρώπη
Να λυγίσω μετά σαν λαστιχένια μπάλα
Ν’ αγγίξω με τα χέρια το ταβάνι του Κρεμλίνου
Να το πετάξω στον Κάιζερ
Να προσέχεις θα κόψω το φεγγάρι σε τρία κομμάτια
Το μεγαλύτερο, θα ‘ναι δικό σου
Μην το φας γρήγορα.
Έτσι, σαν έτοιμη από καιρό, αναμείχθηκε με τα κοινωνικά κινήματα της χώρας, εντάχθηκε το 1925 στη «Διεθνή Κόκκινη Βοήθεια» (οργάνωση που συνέδραμε τους πολιτικούς πρόσφυγες και τους καταπιεσμένους όλων των εθνών) κι έγινε, το 1927, μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος Μεξικού.
Tina Modotti
Σε επιστολή της προς τον Edward Weston εξηγούσε τη στάση της: «Μου είναι αδύνατο να κάνω ό,τι μου έλεγες. Να λύσω τα προβλήματα της ζωής με την αφοσίωσή μου στα προβλήματα της τέχνης. Στην περίπτωσή μου, η ζωή πάντοτε προσπαθεί να επισκιάσει την τέχνη και η τέχνη υποφέρει. Βάζω πάρα πολλή τέχνη στη ζωή μου και επομένως δε μου μένουν και πολλά για να δώσω στην τέχνη».
Καθώς η Modotti βυθιζόταν όλο και πιο πολύ στη κομμουνιστική πειθαρχία και πρακτική άλλαξε τα πολύχρωμα ρούχα της με ωχρά και γκρίζα αυστηρά φορέματα, μάζεψε σε κότσο τα εβένινα και λαμπερά μαλλιά της. Άφησε πίσω τις παλιές φιλίες που δεν συμμερίζονταν το σκοπό που εκείνη ασπαζόταν τώρα πια και έδωσε μια άλλη φωτογραφική προσέγγιση στη φτώχεια του Μεξικού, που μέχρι τότε την είχε αντιληφθεί μόνο σαν μέρος του σκηνικού.
Tina Modotti
Φωτογράφισε τον πόνο και το μόχθο των Μεξικανών με μια ματιά τρυφερή και ταυτόχρονα οργισμένη. Στις φωτογραφίες που έβγαλε στο διάστημα αυτό διακρίνεται μια πολιτική και κοινωνική εγρήγορση, στοιχείο που λείπει εντελώς από την αντίστοιχη δουλειά του Weston.
Tina Modotti – Τina Modotti – Frida Kahlo
Το 1927, μετά τον οριστικό χωρισμό της με τον Weston η Modotti άρχισε να συζεί με το ζωγράφο Xavier Guerrero, βοηθό του Rivera, τον οποίο είχε πρωτογνωρίσει στο Los Angeles σε μια έκθεση Μεξικανικής Τέχνης. Χώρισαν γρήγορα όμως, όταν εκείνος μετακόμισε στη Μόσχα για να σπουδάσει στις κομματικές σχολές.
Julio Antonio Mella by Tina Modotti
Η Tina αντικατέστησε στην καρδιά της τον Guerrero με τον εξόριστο Κουβανό επαναστάτη Julio Antonio Mella. Ο εικοσιπεντάχρονος τότε Mella, ιδρυτής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας, είχε ήδη πλάσει το θρύλο του πολέμιου της δικτατορίας του Gerardo Machado και ήταν μύθος της λατινοαμερικάνικης Αριστεράς.
Η δολοφονία του, στις 10 Ιανουαρίου του 1929, καθώς περπατούσαν μαζί στο δρόμο, συγκλόνισε τη Modotti.
Tina Modotti
Η μεξικανική κοινωνία την είχε ήδη «στη μπούκα» γιατί ήταν σε όλα πρωτοποριακή γυναίκα με τον τρόπο ζωής της, το ντύσιμό της, τα γυμνά της έργα, με το να απολαμβάνει τον έρωτα αδιαφορώντας για τα στερεότυπο του φύλου της και για την καθεστηκυία τάξη, παράλληλα όμως με τη σκληρή και επικίνδυνη καθημερινή στράτευση, γεμάτη από αιματοβαμμένα σώματα αγωνιστών ή απεργών δολοφονημένων από τον μεξικανικό στρατό ή από πιστολέρος πληρωμένους από γαιοκτήμονες και εργοδότες.
Tina Modotti
Στην πρώτη της ατομική έκθεση στο κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης (14 Δεκεμβρίου 1929), που οργάνωσε, στον κατάλογο των έργων, έγραφε:
«Δεν προσπαθώ για την παραγωγή έργων τέχνης, προσπαθώ για την παραγωγή έντιμων φωτογραφιών. Επειδή η φωτογραφία δημιουργείται μόνο στον παρόντα χρόνο και βασίζεται σε ό,τι αντικειμενικά υπάρχει μπροστά στην κάμερα, είναι το καταλληλότερο μέσο για την απεικόνιση όλων των γεγονότων της πραγματικής ζωής».
Tina Modotti
Ο γνωστότερος φωτογράφος του Μεξικού, ο Manuel Alvarez Bravo, διαχωρίζει τη φωτογραφική καριέρα της Modotti σε δυο εντελώς διακριτές περιόδους: τη «Ρομαντική» και την «Επαναστατική».
Η πρώτη περιλαμβάνει τις φωτογραφίες που έβγαλε τον καιρό που πέρασε ως βοηθός στην αρχή και ισότιμος συνεργάτης στη συνέχεια του Weston μέχρι την αναχώρησή του. Ενώ η δεύτερη που οριοθετείται μετά την οργάνωσή της στο Κόμμα, συνοψίζεται στην αναδρομική έκθεση του 1929, η οποία διαφημίστηκε σαν «Η Πρώτη Επαναστατική Φωτογραφική Έκθεση στο Μεξικό».
Tina Modotti
Έξι εβδομάδες μετά το τέλος της έκθεσης, η απόπειρα δολοφονίας του Μεξικανού προέδρου Pascual Ortiz Rubio έγινε αφορμή για διώξεις των ριζοσπαστών. Έτσι η Tina Modotti συνελήφθη ως ύποπτη. Έμεινε στη φυλακή δεκαπέντε μέρες και αφέθηκε ελεύθερη με παρέμβαση φίλων της και με τη δέσμευση ότι θα εγκατέλειπε αμέσως τη χώρα.
Στις 24 Φεβρουάριου του 1930 υποχρεώθηκε να τηρήσει τη δέσμευσή της. Το εμπορικό πλοίο «SS Edam» τη μετέφερε στην Ευρώπη, στο Ρότερνταμ για την ακρίβεια, όπου όμως την περίμεναν πράκτορες του Mussolini, έτοιμοι να τη συλλάβουν και να την οδηγήσουν στα ιταλικά κρατητήρια. Έδρασαν ευτυχώς οι σύντροφοί της από την «Κόκκινη Βοήθεια», φυγαδεύοντάς τη στο Βερολίνο.
Tina Modotti
Η Tina έμεινε στην πόλη οχτώ μήνες, προσπαθώντας μάταια να ανοίξει στούντιο. Οι τεχνικές προδιαγραφές των ευρωπαϊκών φωτογραφικών χαρτιών ήταν διαφορετικές απ’ αυτές του Μεξικού και επιπλέον η έλλειψη οικονομικών πόρων της δημιουργούσε αφάνταστες δυσκολίες. Απογοητευμένη, έγραφε στον Weston: «Θυμάμαι συχνά την εξαίρετη φράση του Νίτσε που μου είπες κάποτε: “Ό,τι δε με σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό”. Σε διαβεβαιώνω πως η τρέχουσα περίοδος της ζωής μου μ’ έχει φέρει πολύ κοντά στο θάνατο…».
Tina Modotti
Απελπισία λοιπόν και νέα φυγή, αυτή τη φορά για τη Μόσχα. Στην πρωτεύουσα των Σοβιέτ, η Modotti αφοσιώθηκε στα κομματικά της καθήκοντα εργαζόμενη σαν μεταφράστρια στην Κομιντέρν, εγκαταλείποντας για πάντα την τέχνη της φωτογραφίας, καθώς απέρριψε επανειλημμένα προτάσεις για να αναλάβει τη θέση της επίσημης φωτογράφου του Σοβιετικού Κομουνιστικού Κόμματος.
Δέχτηκε πάντως να διευθύνει τη γαλλική «Κόκκινη Βοήθεια» και το 1933 μετακόμισε στο Παρίσι μαζί με τον εραστή της Vittorio Vidali, έναν συμπατριώτη της από τη Βόρεια Ιταλία, στέλεχος της μυστικής αστυνομίας GPU του Στάλιν, που έπαιζε ρόλο Τζέιμς Μποντ της σοβιετικής κατασκοπείας. Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς, ο Vittorio Vidali (γνωστός και ως Carlos Contreros), συμμετείχε στη δολοφονία του Λέοντος Τρότσκι.
Tina Modotti
Έμειναν δύο χρόνια στο Παρίσι, επέστρεψαν στη Μόσχα το 1935 και στις αρχές του 1936 ταξίδεψαν στη σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο πόλεμο Ισπανία. Με το ψευδώνυμο «Μαρία», η Tina αναδείχθηκε σε μορφή του δημοκρατικού κινήματος, συντονίζοντας την περίθαλψη των τραυματιών και τη μεταφορά των γυναικόπαιδων μακριά από τα πεδία των μαχών.
Η πτώση της Μαδρίτης το 1939 σήμανε την οριστική ήττα των δημοκρατικών και την αρχή μιας νέας περιπέτειας για την Tina Modotti. Σκαρφάλωσε στα Πυρηναία, μπήκε στη Γαλλία και επιβιβάστηκε στο υπερωκεάνιο «Queen Mary» με το ψευδώνυμο Κάρμεν Ρουίθ Σάντσες. Το πλαστό της διαβατήριο κίνησε τις υποψίες των μεταναστευτικών αρχών στη Νέα Υόρκη και στη συνέχεια εξαιτίας της κομμουνιστικής της δραστηριότητας δεν της επέτρεψαν την είσοδο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι λοιπόν την έστειλαν στο Μεξικό, ως ένα ακόμη όνομα ανάμεσα στα σαράντα χιλιάδες συνολικά που περιλάμβανε ο κατάλογος των εκεί Ισπανών προσφύγων.
Tina Modotti
Για δύο χρόνια η Modotti έμεινε στη σκιά σαν παράνομη στον τόπο που τόσο είχε λατρέψει. Το 1941 οι μεξικανικές αρχές αποφάσισαν να της προσφέρουν πολιτικό άσυλο και να της επιτρέψουν τη μόνιμη παραμονή. Όμως η ζωή της είχε πια καταστραφεί, αφού είχε χάσει φίλους και γνωστούς, τη βασάνιζαν σοβαρά προβλήματα με την καρδιά και τα πόδια της και τσακωνόταν καθημερινά με τον Vidali.
«Τον μισώ με όλη μου την ψυχή, είμαι όμως αναγκασμένη να τον ακολουθήσω ως το τέλος», είχε εκμυστηρευτεί στον Ισπανό στρατηγό Βαλεντίν Γκονζάλεθ, χαρακτηρίζοντας «μάρτυρα» τον εαυτό της.
Tina Modotti
Ο θάνατος βρήκε την Tina Modotti στην Πόλη του Μεξικού, στις 5 Ιανουαρίου του 1942. Κατά τη διάρκεια ενός δείπνου προς τιμή του Πάμπλο Νερούδα, στο σπίτι του Ελβετού αρχιτέκτονα Hannes Meyer, αισθάνθηκε δυσφορία, ζήτησε συγνώμη από τη συντροφιά και βγήκε στο δρόμο για να πάρει ένα ταξί. Βήχοντας, είπε στον οδηγό να τη μεταφέρει στο νοσοκομείο. Δεν πρόλαβε να φτάσει ζωντανή. Άφησε την τελευταία της πνοή στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου.
Η νεκροψία έδειξε πλήρη σωματική κατάρρευση, γεγονός που οδήγησε ορισμένους να υποπτευτούν ότι τη δηλητηρίασε ο Vidali. «Ήξερε πολλά για την GPU κι έπρεπε να πεθάνει», έγραψαν μερικές μεξικανικές εφημερίδες, επικαλούμενες απόρρητες πηγές πληροφοριών. Δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ.
Tina Modotti
Η κηδεία της φωτογράφου ήταν απλή, χωρίς φανφάρες. Τη συνόδευσαν στην τελευταία της κατοικία παλιοί της φίλοι, συναγωνιστές και μέλη του Κομουνιστικού Κόμματος.
Στην ταφόπλακά της είναι σκαλισμένοι οι πρώτοι στίχοι ενός ποιήματος που ο Νερούντα συνέθεσε για εκείνη: «Tina Modotti, αδελφή μου, δεν κοιμάσαι – όχι δεν κοιμάσαι! Και η καρδιά σου τώρα ακούει το ρόδο του χτες, το ρόδο το νέο…».
Tina Modotti
Δυόμισι μήνες μετά το θάνατο της Tina Modotti, μια επιτροπή από Μεξικανούς και ξένους καλλιτέχνες οργάνωσε έκθεση πενήντα φωτογραφιών της στην «Galeria de Arte Modemo». Μαζί τους, σε περίοπτη θέση, τοποθετήθηκε το φημισμένο πορτραίτο της, φιλοτεχνημένο από τον Edward Weston. Εικόνα μιας γυναίκας που, όπως είχε πει και ο δημιουργός του, «έζησε βαθιά τη ζωή της, την έζησε έντονα και δίχως να φοβηθεί τίποτε».
Μένει το ερώτημα για ποιο λόγο εκείνη δεν τράβηξε φωτογραφίες τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής της. Απάντηση καμία.
Η φωτογραφία, ακριβώς επειδή μπορεί να παραχθεί μόνο στο παρόν και επειδή βασίζεται σε ό, τι υπάρχει αντικειμενικά πριν από την κάμερα, παίρνει τη θέση της ως το πιο ικανοποιητικό μέσο για την καταγραφή της αντικειμενικής ζωής σε όλες τις πτυχές της και από αυτό προκύπτει η τεκμηριωμένη της αξία. Αν σε αυτό προστεθεί ευαισθησία και κατανόηση και πάνω απ ‘ όλα ένας σαφής προσανατολισμός ως προς την ιστορική ανάπτυξη, το αποτέλεσμα είναι κάτι που αξίζει θέση στην κοινωνική παραγωγή, στην οποία όλοι πρέπει να συμβάλλουμε.
Tina Modotti
Tina Modotti
Η Tina Modotti ίσως να είχε βυθιστεί στη λησμονιά σαν φωτογράφος αν τα «Τριαντάφυλλά» της (1925) δεν είχαν πουληθεί σε δημοπρασία στο οίκο «Σόθμπυ» το 1991 έναντι 165 χιλιάδων δολαρίων, η υψηλότερη τιμή με την οποία έχει πουληθεί ως τότε φωτογραφία στην αγορά.
Η απίστευτη εκείνη τιμή την ξανάριξε στο φως της μέρας μετά τον μυστηριώδη θάνατό της πριν από 50 χρόνια κι έγινε αφορμή για μια σειρά από εκθέσεις και εκδόσεις, θυμίζοντας ξανά και μια ζωή τόσο περιπετειώδη όσο και περίεργη. Έκτοτε συμπόσια και μελέτες αφιερώνονται στο έργο της, ενώ οι γκαλερί αναζητούν αγωνιωδώς να εκθέσουν μερικές από τις μόλις διακόσιες πενήντα φωτογραφίες της που διασώζονται.
Tina Modotti
Το έργο της Tina Modotti ανακαλύφθηκε μόνο τη δεκαετία του 1990, καθώς η φωτογραφία της επισκιάστηκε από την εξαιρετική ζωή της και τη σχέση της με τον Edward Weston. Η εξαιρετικά σύντομη φωτογραφική της καριέρα άφησε μια κληρονομιά εικόνων, οι οποίες συντήκουν τον αυστηρό φορμαλισμό με την επαναστατική φωτογραφία μέσω της γλώσσας του μοντερνισμού .
Tina Modotti
Πρόσφατα η ζωή της εκδόθηκε και σε κόμικ. Στην ελληνική έκδοση ο πρόλογος της Εύης Παρασκευής Γούσια κλείνει με τα παρακάτω λόγια: «Κάπου είχα διαβάσει πως η τέχνη είναι η εξουσία του αισθήματος και η πολιτική η εξουσία της λογικής. Εάν ρωτούσαμε σήμερα την Tina, που δοκιμάστηκε και στα δύο αγκαθωτά μονοπάτια, ίσως και να μας το επιβεβαίωνε. Το σίγουρο είναι ότι οι δρόμοι του κόσμου είναι γεμάτοι ποιητές και επαναστάτες, ανώνυμους και ονομαστούς. Που δεν παραδίδονται σε κανέναν πόλεμο, κι ας αλλάζει αυτός μορφή. Τρέχουν σε ανοιχτούς ορίζοντες, περνάνε τα σύνορα με απροσδιόριστη ελπίδα και γίνονται σύμβολο. Όπως λέει και ο Πάμπλο Νερούδα, η ανάμνηση της Tina Modotti είναι εύθραυστη και διάφανη, σαν πάχνη. Επιστρέφει όμως από την αχλή του μύθου, μέσα από φωτογραφίες, γράμματα και μαρτυρίες της περιόδου εκείνης που χρωμάτισε όλο τον προηγούμενο αιώνα-γεννήτορα».
Tina Modotti
Εάν μαζέψεις αυτές τις φωτογραφίες, σχηματίζουν ένα παζλ που αφηγείται το Μεξικό. Κάτι τέτοιο αναζητώ στη λογοτεχνία… ψήγματα, διαφορετικές ματιές που, όταν προστίθενται, αποδίδουν την πραγματικότητα, δίνοντας ζωή σε ένα…μυθιστόρημα!
John Dos Passos
Tina Modotti
Η Tina Modotti ήταν παρούσα παντού στα χρόνια του 1920 και του 1930, έζησε τις ιστορίες που έγιναν η Ιστορία, αναζήτησε την αξιοπρέπεια στον αγώνα, έζησε σε αναβράζουσες πόλεις και γνώρισε όλους όσους ήταν σημαντικοί, τους ξακουστούς και τους ανώνυμους, τον Χέμινγουεϊ και τους νεαρούς σοσιαλιστές από τη Βιέννη, τον Αιζενστάιν και τους ανήλικους Αστουριανούς, τον Έγκον Κις και τους τελευταίους λαθραίους κομμουνιστές στο Βερολίνο.
Paco Ignacio Taibo II
Tina Modotti
Το να γνωρίζεις εάν η φωτογραφία είναι ή δεν είναι τέχνη δεν έχει σημασία. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να γίνει διάκριση μεταξύ καλής και κακής φωτογραφίας. Με το «καλή φωτογραφία» εννοείται η φωτογραφία που δέχεται όλους τους περιορισμούς που είναι εγγενείς στη φωτογραφική τεχνική και εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες και τα χαρακτηριστικά που προσφέρει το μέσο. Με το «κακή φωτογραφία» σημαίνει τη φωτογραφία που γίνεται με ένα είδος σύνθετης κατωτερότητας, χωρίς εκτίμηση για το τι προσφέρει η ίδια η φωτογραφία και επαναλαμβάνεται σε όλα τα είδη απομιμήσεων.
Tina Modotti
Πηγές:
Χρήστος Κοψαχείλης (http://christos-kopsahilis.gr/)
Angel de la Calle: Από την Τέχνη στην Επανάσταση, εκδ. ΚΨΜ 2013
Tina Modotti
