Dora Maar – η φωτογράφος πίσω από τον Picasso
Η Dora Maar (Henriette Theodora Markovitch, 1907-1997) Γαλλο-Κροατικής καταγωγής, γεννημένη στο Παρίσι και μεγαλωμένη στην Αργεντινή, ήταν φωτογράφος, ζωγράφος και ποιήτρια με εμπνευσμένο αλλά και ιδιαίτερα φορτισμένο έργο, απόρροια από τη μία του φυσικού της ταλέντου και από την άλλη της έντονης και με χαρακτηριστικές διακυμάνσεις ζωής της.
Dora Maar – Η φωτογραφία της «Double portrait with hat, 1936-37» έχει έναν κυβιστικό χαρακτήρα περικλείοντας στοιχεία σουρεαλιστικού πειραματισμού. Προήλθε από μοντάζ αρνητικών με παράλληλη χειρονακτική επέμβαση.
Σπούδασε φωτογραφία και ζωγραφική και πολύ γρήγορα άπλωσε τις καλλιτεχνικές της αρετές. Από τις αρχές του 1930 το φωτογραφικό έργο της διακατέχεται από τις θέσεις, τις τεχνικές και την ιδιοσυγκρασία των Σουρεαλιστών σε συνδυασμό με την τάση της να μαγνητίζεται από ότι ιδιαίτερο και ακραίο.
Οι φωτογραφίες της των φτωχών του Παρισιού μετά το κραχ του 1929 ξεχωρίζουν γιατί συνδυάζουν την πίστη στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια με τα μυστηριώδη σουρεαλιστικά πρότυπα και της προσφέρουν μια ξεχωριστή θέση στον κύκλο των Παριζιάνων καλλιτεχνών.
Νέα, σκεπτόμενη, όμορφη και αινιγματική, πολιτικά ευαισθητοποιημένη, διάγει μια δημιουργική περίοδο κατά την οποία παράγει εξαιρετικές εικόνες φωτογραφίζοντας είτε νεκρές φύσεις, πορτρέτα, μόδα, γυμνά είτε διάφορες σκηνές στους δρόμους του Παρισιού, της Βαρκελώνης και του Λονδίνου, αποκαλύπτοντας την παραδοξότητα της καθημερινής ζωής.
Dora Maar
Έχοντας δημιουργήσει ένα στούντιο στο Παρίσι το 1931 με τον σκηνογράφο ταινιών Pierre Kéfer, η Maar, όπως πολλές άλλες γυναίκες στη δεκαετία του 1930, εκμεταλλεύτηκε νέες επαγγελματικές ευκαιρίες στον απόηχο της ανάπτυξης του εικονογραφημένου τύπου και της διαφήμισης. Εμπορικά επιτυχημένη και συνεχώς σε ζήτηση, η Maar εργάστηκε επιμελώς για δεκάδες εκδόσεις, συμπεριλαμβανομένων των Excelsior modes, Le Figaro illustré και Rester jeune , καθώς και για εταιρείες ομορφιάς και οίκους μόδας. Οι πρώτες παραγγελίες μόδας της Maar για το ομώνυμο περιοδικό μόδας του couturier Jacques Heim ήρθαν νωρίς στην καριέρα της το 1932 και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επέστρεψε στη μόδα, δημιουργώντας σχέδια υφασμάτων για τον οίκο μόδας. Η λίστα πελατών της περιελάμβανε επίσης τις Jeanne Lanvin, Elsa Schiaparelli ,Jean Patou , Madeleine Vionnet και Chanel.
Η πολιτική και ο ακτιβισμός ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς της. Ασχολήθηκε πολιτικά και κοινωνικά με την ακροαριστερά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’30, ήταν μία από τις / τους φωτογράφους που προσκλήθηκαν στον στενό κύκλο των σουρεαλιστών και έκανε πορτρέτα των πιο σημαντικών προσωπικοτήτων του κινήματος, συμπεριλαμβανομένων των André Breton και Paul και Nusch Eluard.
Dora Maar
Οι δημοσιεύσεις έδωσαν στην Maar «έναν χώρο για φωτογραφικό πειραματισμό, έναν οριακό χώρο στον οποίο η αλληλεπίδραση και οι αντιφάσεις μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας –μια δυαδικότητα που γοήτευε τους σουρεαλιστές– θα μπορούσαν να αναγνωριστούν και να εξερευνηθούν», γράφει η συνεργάτης επιμελήτρια του Μουσείου J. Paul Getty, Amanda Maddox
Αναζήτησε τον σουρεαλισμό στους δρόμους. Το βλέμμα της Maar για το σουρεαλιστικό είναι εμφανές όχι μόνο στις φωτογραφίες μόδας και τη διαφημιστική της δουλειά, ή ακόμα και στα off-the-wall φωτομοντάζ που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της σχέσης της με τους σουρεαλιστές στις αρχές της δεκαετίας του 1930, αλλά και στις φωτογραφίες κοινωνικών ντοκιμαντέρ που τράβηξε σε ορισμένες από τις φτωχότερες γειτονιές του Παρισιού, της Βαρκελώνης και του Λονδίνου περίπου την ίδια εποχή. Όπως οι σουρεαλιστές σύντροφοί της που απολάμβαναν την περιπλάνηση στους δαιδαλώδεις δρόμους ελπίζοντας να συμβούν σε φανταστικά γεγονότα, η Maar έψαξε επίσης το αστικό περιβάλλον ανοίγοντας τον εαυτό της σε ό,τι μαγεία μπορούσε να έρθει στο δρόμο της.
Dora Maar
Το 1936 η γνωριμία της με τον Pablo Picasso έμελλε να σημαδέψει ανεξίτηλα την ζωή της. Γίνεται η μούσα και ερωμένη του για περίπου μια δεκαετία κατά τη διάρκεια της οποίας ο ζωγράφος δημιουργεί σπουδαία έργα (Guernica, The Weeping Woman, Dora Maar seated, Dora Maar with cat κ.ά). Η Maar βάζει μερικές κάθετες πινελιές στο άλογο της Guernica, ως μια ελάχιστη αλλά ιδιαιτέρως συμβολική συμμετοχή. Αυτό που αργότερα της δίνει ευρύτερη φήμη είναι οι φωτογραφίες που κάνει στο ατελιέ του ζωγράφου καλύπτοντας όλα τα στάδια δημιουργίας αυτού του αριστουργήματος.
Το 1945, η έμφυτη υπερευαισθησία της, οι καταθλιπτικές της τάσεις και η απόγνωση που φέρνει ο χωρισμός της από τον Picasso κλονίζουν επικίνδυνα την ψυχική της υγεία. Ο Picasso της παραχωρεί ένα σπίτι στην εξοχή και ο καλός τους φίλος ποιητής Paul Eluard την συστήνει στον ψυχίατρο Jacques Lacan ο οποίος μέσω της ψυχανάλυσης την βοηθά σταδιακά να ανακάμψει. Αργότερα, την κατευθύνει να βρει καταφύγιο στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Επιστρέφει στη δημιουργία επικεντρώνοντας το καλλιτεχνικό της ενδιαφέρον στην προσωπική ποίηση και τη ζωγραφική που την συνοδεύουν ως το τέλος της ζωής της χωρίς ποτέ να ξεχάσει τον Picasso.
Χαρακτηριστικά αναφέρει για αυτόν: Μετά τον Picasso, o Θεός.
Σε ένα ποίημα γράφει:
Η ψυχή που παραμένει δακρυσμένη απ’ το χτες είναι ήσυχη-η εξορία της ανεστάλη. Χώρα χωρίς τέχνη, μονάχα η φύση.
Η μνήμη, αγνή μανόλια, τόσο μακρινή…
Είμαι τυφλή…
και φτιαγμένη από ένα μικρό κομμάτι γης.
Αλλά το ατενές σου βλέμμα δεν μ’ αφήνει ποτέ.
Κι ο άγγελός σου με κρατά.
Η σχέση τους μπορεί να ήταν ασταθής, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάθε καλλιτέχνης είδε κάτι στον άλλο που προκάλεσε δημιουργικές σπίθες έτοιμες να πετάξουν.
Dora Maar
Μια από τις πιο εμβληματικές δημιουργίες της είναι το Les années vous guettent ( Τα χρόνια σε περιμένουν ), μια εικόνα που δημιουργήθηκε από δύο αρνητικά που πιθανότατα φτιάχτηκε για μια αντιγηραντική κρέμα. Χρησιμοποιώντας συχνά τους φίλους της ως μοντέλα, η Maar δημιούργησε γυμνές μελέτες για το διάσημο μοντέλο Assia Granatouroff, οι οποίες, αν και δεν ήταν εντελώς ασυνήθιστες για την εποχή, ήταν αρκετά τολμηρές.
Dora Maar
