Werner Bischof – Ο Ουμανιστής του Magnum

Werner Bischof – Ο Ουμανιστής του Magnum

Πιστεύω ότι είναι ένα από τα μεγαλύτερα καθήκοντά μας – το καθήκον της ζωής μας – να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να αντιμετωπίσουμε τη φτώχεια και να οικοδομήσουμε ένα μέλλον που αγαπά την ελευθερία.

Werner Bischof

Werner Bischof – INDOCHINA. Barau, a Meo (or Hmong) village. 1952.

Το κυριότερο χαρακτηριστικό της μεταπολεμικής ουμανιστικής φωτογραφίας του Bischof ήταν να δείξει τη φτώχεια και την απόγνωση γύρω του στην Ευρώπη, μετριασμένη από την επιθυμία του να ταξιδέψει στον κόσμο, μεταφέροντας την ομορφιά της φύσης και της ανθρωπότητας.

Αντιπαθώντας την «επιπολαιότητα και τον εντυπωσιασμό» του κλάδου των περιοδικών, αφιέρωσε μεγάλο μέρος της επαγγελματικής του ζωής στην αναζήτηση της τάξης και της ηρεμίας στην παραδοσιακή κουλτούρα, κάτι που δεν τον έκανε αγαπητό στους συντάκτες φωτογραφιών που αναζητούσαν καυτό επίκαιρο υλικό. Παρ ‘όλα αυτά, βρέθηκε να  στέλνει φωτογραφίες για να αναφέρει για τον λιμό στην Ινδία για το περιοδικό Life (1951), και συνέχισε να εργάζεται στην Ιαπωνία, την Κορέα, το Χονγκ Κονγκ και την Ινδοκίνα. Οι εικόνες από αυτά τα ρεπορτάζ χρησιμοποιήθηκαν σε μεγάλα περιοδικά σε όλο τον κόσμο.

Απλώς δεν είμαι ρεπόρτερ σε εφημερίδα. Είμαι στο έλεος των μεγάλων εφημερίδων. Εκπόρνευα τον εαυτό μου, αλλά βαρέθηκα. Βαθιά μέσα μου εξακολουθώ να είμαι – και θα είμαι πάντα – καλλιτέχνης.

Werner Bischof

Ο Ελβετός φωτογράφος Werner Bischof πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της νεανικής του ηλικίας  στην Ελβετία προτού μπορέσει να ταξιδέψει διεθνώς και να κάνει γνωστή τη δουλειά του. Σπούδασε φωτογραφία στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών της Ζυρίχης το 1933, υπό τους Hans Finsler και Alfred Willimann.

Σε ηλικία 20 ετών άνοιξε το δικό του στούντιο στη Ζυρίχη και εργάστηκε στη μόδα και τη διαφήμιση. Λαχταρούσε να ταξιδέψει εκτός Ελβετίας, αλλά η έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τον εμπόδισε να το κάνει.

Werner Bischof

O Bischof προσχώρησε νωρίς στο στυλ της Νέας Αντικειμενικότητας και το ενδιαφέρον για την avant-garde τέχνη και τη φωτογραφία τον οδήγησε να μετακομίσει στο Παρίσι το 1939. Ο πόλεμος άρχισε λίγο μετά την άφιξή του και επέστρεψε στην Ελβετία, όπου στρατολογήθηκε. Οι εμπειρίες του με τους πρόσφυγες και η παρατήρησή του στις απελπιστικές συνθήκες του πολέμου ως στρατιώτης στα ελβετικά σύνορα – καθώς και η μετέπειτα απασχόλησή του στο περιοδικό Du της Ζυρίχης, όπου ενθαρρύνθηκε να ασχοληθεί με το φωτορεπορτάζ – οδήγησαν σε μια δραματική αλλαγή στη φωτογραφική του προσέγγιση μεταξύ 1942 και 1944. Παρήγαγε τις κοινωνικά συνειδητοποιημένες φωτογραφίες και δοκίμια για τα οποία έγινε περισσότερο γνωστός.

Werner Bischof – FRANCE. Seine Maritime department. City of Rouen. Unemployed people look for jobs at the railroad station. 1945.

Στα 26 του άρχισε να εργάζεται για το περιοδικό Du, το οποίο τον βοήθησε να αναπτύξει ένα ουμανιστικό στυλ φωτογραφίας δημοσιογραφίας. Το ενδιαφέρον του για τον ουμανισμό εντάθηκε όταν, μετά το 1945, μπόρεσε να ταξιδέψει στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, την Ιταλία, καθώς και την Ανατολική Ευρώπη και να παρατηρήσει την καταστροφή, που είχε προκαλέσει ο πόλεμος. Φωτογραφίες από αυτά τα ταξίδια επιλέχθηκαν από το περιοδικό Life στα τέλη της δεκαετίας του ’40. Στη συνέχεια, το περιοδικό ζήτησε από τον Bischof να καλύψει τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο St. Maritz.

Werner Bischof – HOLLAND. Maastricht. Playing criss cross. 1945.

Ο Werner Bischof συνέχισε να ταξιδεύει για το υπόλοιπο της ζωής του, αναπληρώνοντας τη χαμένη ευκαιρία της νιότης του. Έγινε μέλος του Magnum το 1949, δίπλα στους Robert Capa, Henri Cartier-Bresson, George Rodger, David Seymour και Ernst Haas. Εργάστηκε σε projects που τεκμηριώνουν την καθημερινή ζωή στους πολιτισμούς της Ινδίας, της Ιαπωνίας, της Κορέας, της Κίνας και της Αμερικής. Οι φωτογραφίες του Werner Bischof από τους ευρωπαϊκούς και ασιατικούς πολιτισμούς μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ανάπτυξης του φωτορεπορτάζ.

Τραγικά, το 1954 ο Bischof και άλλοι δύο σκοτώθηκαν σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στις Άνδεις του Περού. Οι εκπληκτικές του εικόνες από τον παγκόσμιο πολιτισμό διατηρούν τη μνήμη του.

Werner Bischof – HUNGARY. Hajduhadhaza. 1947.

Στη δεκαετία του 1960, καθώς η βιντεοδημοσιογραφία αντικατέστησε τον ρόλο των περιοδικών με εικόνες, ιδρύθηκε το Fund for Concerned Photography (αργότερα το Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας) για να διατηρήσει και να αναγνωρίσει τη συμβολή των φωτογράφων των οποίων η κοινωνική αφοσίωση και ο ανθωπισμός τους άλλαξαν την κατανόηση των ανθρώπων για τον δικό τους και τους ξένους πολιτισμούς. Τα επιτεύγματα του Bischof αναγνωρίστηκαν δεόντως, καθώς ήταν ένας από τους πρώτους φωτογράφους του οποίου το έργο συγκέντρωσε το Ταμείο.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του ο Werner Bischof ασχολήθηκε με πολλά είδη φωτογραφίας είτε με ασπρόμαυρο είτε με έγχρωμο film. Οι έγχρωμες φωτογραφίες αποκαλύφθηκαν μετά θάνατόν του. Ο κρυμμένος θησαυρός άγνωστων έγχρωμων εικόνων αποκαλύφθηκε στη Ζυρίχη, φέρνοντας μια νέα διάσταση στο έργο του και εισάγοντας εκπληκτικές απεικονίσεις της Ευρώπης και όχι μόνο.

Περίπου 100 έγχρωμες εκτυπώσεις από αυθεντικά αρνητικά, τραβηγμένα από τον Bischof μεταξύ 1939 και 1954, παρουσιάστηκαν πρόσφατα  σε μια έκθεση που εξερευνά μια ελάχιστα γνωστή πτυχή της δημιουργικής του παραγωγής.

Οι εικόνες περιλαμβάνουν εκπληκτικά αξιοθέατα μιας βομβαρδισμένης Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του ερειπίου που μοιάζει με φάντασμα του κτιρίου του Ράιχσταγκ και των σκελετικών τοπίων της πόλης της Βαρσοβίας, του Βερολίνου και άλλων πόλεων. Υπάρχουν οικεία πορτρέτα γυναικών που ταξινομούν τα ερείπια, παιδιών που παίζουν στα ερείπια βομβαρδισμένων κατοικημένων περιοχών και ενός αγοριού από την Ολλανδία του οποίου το πρόσωπο έχει σημαδευτεί σε γερμανική παγίδα: Στην ολλανδική πόλη Roermond το 1946 συνάντησε ένα αγόρι που ονομαζόταν Jo Corbey, του οποίου το πρόσωπο είχε τραυματιστεί σοβαρά στον πόλεμο. Στο ημερολόγιό του ο Bischof περιέγραψε τα «μπλε-ιώδη σημάδια εγκαύματος του αγοριού από τα σκάγια, ένα γυάλινο μάτι και μια κόκκινη μάσκα, την τρυφερή κόκκινη σάρκα,  μια σκληρή αντίθεση».

Werner Bischof

Υπάρχουν επίσης εικόνες από τα μακρά ταξίδια του Bischof στην Ασία, τη Βόρεια και τη Λατινική Αμερική, που ολοκληρώθηκαν τραγικά στο Περού, όπου, σε ηλικία 38 ετών, σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τον Μάιο του 1954 καθ’ οδόν για να επισκεφτεί ένα χρυσωρυχείο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

Οι εικόνες ανακαλύφθηκαν πριν από τέσσερα χρόνια όταν ο γιος του Marco, ο οποίος επιμελείται τα αρχεία του Werner Bischof στη Ζυρίχη, βρήκε κουτιά που περιείχαν εκατοντάδες αρνητικά από γυάλινη πλάκα.

Ο Werner Bischof χρησιμοποίησε τρεις κάμερες: μια Rolleiflex, μια Leica και, πολύ πιο ασυνήθιστο για την εποχή, μια κάμερα Devin Tri-Color, με την οποία είχε πειραματιστεί στα χρόνια του πολέμου στο στούντιό του, κυρίως για νεκρές φύσεις, και έχοντας κατακτήσει την τεχνολογία, την πήρε μαζί του σε ταξίδια στη μεταπολεμική Ευρώπη. Αν και δυσκίνητο και αργό, το Devin ήταν τεχνικά προηγμένο σε σύγκριση με προηγούμενες έγχρωμες κάμερες.

Werner Bischof – GERMANY. 1946. In the ruins of Cologne.

Ο Marco Bischof, ο οποίος είναι σκηνοθέτης, λέει ότι πιστεύει ότι η αγάπη του πατέρα του για την έγχρωμη φωτογραφία είχε να κάνει πολύ με το γεγονός ότι είχε αρχικά ήθελε να γίνει ζωγράφος και το είδε μέσα από τα μάτια ενός καλλιτέχνη για τον οποίο το χρώμα ήταν μια μορφή γνήσιας καλλιτεχνικής έκφρασης. Όμως τα σχέδιά του να πάει στο Παρίσι και να στεγαστεί σε στούντιο ενός ζωγράφου είχαν διαλυθεί από τον πόλεμο. Σε μια επιστολή προς τον συνάδελφό του Robert Capa –ο οποίος σκοτώθηκε μόλις εννέα μέρες μετά τον Werner Bischof – έγραψε: «Στην καρδιά μου θα είμαι πάντα ένας ζωγράφος που βλέπει τα πράγματα του παρελθόντος με χρώματα, ο οποίος είναι πάντα ενθουσιασμένος με την αφθονία και τον πλούτο των τρόπων οι άνθρωποι εκφράζονται και που πάντα βλέπει τους περιορισμούς της κάμερας με λίγη μελαγχολία».

Werner Bischof – Καλάβρυτα

Ο Marco Bischof έχει επιστρέψει αρκετές φορές στη χαράδρα των Άνδεων όπου πέθανε ο πατέρας του. Ισχυρίζεται ότι δεν έχει μια αγαπημένη εικόνα, αλλά προσπάθησε να ακολουθήσει τα βήματά του για να ανακαλύψει μόνος του τα μέρη όπου τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες, συμπεριλαμβανομένου του χωριού Καλάβρυτα στην Πελοπόννησο: «Σκέφτεσαι «τι όμορφο χωριό», αλλά μετά ανακαλύπτεις ότι είναι ο τόπος μιας από τις πιο σκληρές σφαγές που διέπραξαν οι Ναζί, σκοτώνοντας σχεδόν ολόκληρο τον ανδρικό πληθυσμό και το βλέπεις τελείως διαφορετικά. Αυτό είναι χαρακτηριστικό του πατέρα μου – συνδυάζοντας τη μορφή και το περιεχόμενο με αυτόν τον τρόπο».

Werner Bischof

O Marco Bischof έχει επίσης πάει στην οροφή της ελβετικής πρεσβείας στο Βερολίνο, από όπου πιστεύει ότι ο πατέρας του φωτογράφισε τα ερείπια του Ράιχσταγκ. «Σε αυτή την εικόνα υπάρχει μια δυνατή ανάμνηση ενός τρομερού πολέμου και ό,τι συνέβη ως συνέπεια αυτού», λέει.

 

Werner Bischof

Πηγή φωτογραφιών: ©Magnum