Γιώργος Βογιατζάκης: “Κύριο θέμα ενός φωτογράφου είναι πάντα ο ίδιος του ο εαυτός”
Υπάρχουν τόσες πραγματικότητες όσες και οι άνθρωποι. Στη σειρά «Perpetual Motif» στο ομώνυμο φωτογραφικό βιβλίο σου, βλέπω την επιθυμία να χάσουμε ο καθένας μας τον έλεγχο της πραγματικότητας μας ή και να την ανατρέψουμε ίσως. Ο θεατής δεν οδηγείται σε ένα δρόμο αλλά αναγκάζεται να αμφισβητήσει αυτό που βλέπει. Το «μη» νόημα τελικά παράγει περισσότερα νοήματα;
Στη φωτογραφία αιχμαλωτίζεται, για μια δεδομένη στιγμή, ένα κομμάτι του πραγματικού κόσμου, αλλά για μένα δεν έχει ενδιαφέρον η απλή καταγραφή του, θέλω να δω πως μεταμορφώνεται φωτογραφημένος. Οι απεικονίσεις του να έχουν εκπλήξεις, να προκαλούν συγκινήσεις, να είναι ένα οπτικό αίνιγμα. Η ανάγνωση από εκεί και πέρα της φωτογραφίας καλό είναι να είναι ανοιχτή σε αυτούς που θα τη δούν, να βγάλει ο καθένας το νόημα που θέλει. Κι αυτός είναι ένας λόγος, άλλωστε, που δεν έχω κάποιο εισαγωγικό σημείωμα στο βιβλίο.
Στα «μοτίβα» σου εκτός από αυτά, υπάρχει κύριο θέμα ή αυτό το ερώτημα ακριβώς είναι το στοίχημα για τον κάθε θεατή;
Κύριο θέμα ενός φωτογράφου είναι πάντα ο ίδιος του ο εαυτός. Αυτόν φωτογραφίζει. Ως προς μερικά στοιχεία, τώρα, που υπάρχουν στις φωτογραφίες της σειράς αυτής, τα οποία έρχονται και επανέρχονται, όπως οι αφίσες, τα αγάλματα, οι σκάλες και άλλα, είναι οι εμμονές μου, οι οποίες και δίνουν νόημα στον κόσμο που παρουσιάζω στους θεατές.
Πόσο δύσκολο είναι τεχνικά να φτάσεις σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα;
Αν αναφέρεσαι στο αποτέλεσμα που προκύπτει από την επεξεργασία των φωτογραφιών, δηλαδή την τεχνική, θεωρώ ότι αυτή βοηθάει για να πεις όσο το δυνατόν καλύτερα αυτό που θέλεις. Είναι, μαζί με πολλά άλλα, ο τρόπος για να το πεις, αλλά έχω την αίσθηση ότι αν δε δένει αρμονικά με το περιεχόμενο η φωτογραφία δεν μπορεί να σταθεί. Ο βαθμός δυσκολίας πάντως δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει.
Ένα κοντινό, μια αντανάκλαση… Στα κάδρα σου προσωπικά βλέπω ξεκάθαρα τη δήλωση ότι αυτό που βλέπουμε είναι φωτογραφία. Είναι σαν μια δήλωση αγάπης στο μέσο. Πώς νιώθεις για την φωτογραφία τελικά;
Χαίρομαι που φαίνεται η αγάπη μου για τη φωτογραφία και η ευχαρίστηση που νιώθω φωτογραφίζοντας -δεν έχω άλλωστε κανέναν άλλο λόγο να το κάνω 25 χρόνια τώρα. Πραγματικά όμως δεν ξέρω τι είναι αυτό που με κάνει να αγαπάω τη φωτογραφία. Θα μπορούσα να σου πω χίλιους λόγους γιατί αγαπάω ένα βιβλίο ή ένα αντικείμενο, αλλά δεν είναι εύκολο να απαντήσω γιατί τη φωτογραφία. Περιμένω πάντα με αγωνία τι θα συναντήσω για να φωτογραφήσω, τι θα μου εμφανιστεί στην οθόνη, αλλά πάνω από όλα, ακόμη και στις μεγαλύτερες αποτυχίες και απογοητεύσεις, δεν χάνω το κέφι μου. Η συνάντηση, επίσης, με μια φωτογραφία ενός άλλου φωτογράφου που θα με συγκινήσει, θα μου διεγείρει τη φαντασία, θα ταράξει κάτι μέσα μου, είναι μια μοναδική εμπειρία που αναζητώ σαν εθισμένος.
Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν ονομάζει «οπτικό ασυνείδητο» την οπτική απεικόνιση του αόρατου του φανταστικού. Ο φωτογράφος αναπόφευκτα είναι image maker του φανταστικού;
Κάπως έτσι είναι. Ο φωτογράφος φωτογραφίζει το υπαρκτό μεταμορφώνοντάς το έτσι ώστε να παρουσιαστεί η εικόνα του φανταστικού κόσμου που υπάρχει στο ασυνείδητό του. Προφανώς πρόκειται για μια προσπάθεια, εικάζοντας κάθε φορά ότι το κατάφερε αφού δεν μπορεί να το τεκμηριώσει μιας και η συνομιλία με το ασυνείδητο έχει παρεμβολές, διακοπές, θορύβους. Αν σταθούμε ωστόσο στην εικόνα του φανταστικού κόσμου που μας παρουσιάζει, κι αν σε αυτήν καταφέρνει να κάνει το ασήμαντο να μοιάζει σπουδαίο ή το ανάποδο, το χώρο και το χρόνο να διαστρεβλώνονται και την ενήλικη εμπειρία του να συναντιέται με τον μαγευτικό κόσμο της παιδικότητάς του, τότε θα είναι για μένα ένας «όμορφα φανταστικός κόσμος», αποκλειστικό δημιούργημα του συγκεκριμένου φωτογράφου.
Οι λεπτομέρειες στα θέματά σου δείχνουν να ζούνε μια δική τους ζωή. Ο φωτογράφος, ο καλλιτέχνης γενικά έχει τελικά τον έλεγχο σε αυτό που κάνει;
Ο καθένας προφανώς λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο. Προσωπικά θα έλεγα ότι δε σκέφτομαι όταν φωτογραφίζω – λειτουργώ περισσότερο με το ένστικτο. Έχω πράγματα στο μυαλό μου που εστιάζω για να μην χαθώ, αλλά αφήνομαι και σε αυτά που προκύπτουν κατά τη φωτογράφηση. Όταν έρχεται ωστόσο η ώρα της επιλογής, τότε, ναι, προσπαθώ να τα βάλω σε μια λογική σειρά και να έχω τον έλεγχο. Κάποιες εικόνες συνομιλούν μεταξύ τους, ορισμένες μοιάζουν απρόθυμες να συνυπάρξουν με την υπόλοιπη ομάδα ή θέλουν να κατευθύνουν τα πράγματα αλλού. Πολλές φορές όμως δεν είναι όλα τόσο ξεκάθαρα οπότε θα αναζητήσω τη βοήθεια κάποιου με καθαρό μυαλό, που εμπιστεύομαι και με ξέρει.
Ποιοι είναι οι λόγοι που σε ωθούν να μιλήσεις μέσα από εικόνες;
Υποθέτω ότι όλα ξεκίνησαν από μια απροσδιόριστη επιθυμία της εφηβείας να εκφραστώ, συνάντησα εικόνες που για κάποιον λόγο με αναστάτωσαν ευχάριστα, βίωσα αργότερα τη μαγεία της εμφάνισης μιας εικόνας «από το πουθενά» στο λευκό χαρτί από τον μεγεθυντήρα κι αυτό ήταν νομίζω. Ήθελα κι εγώ να το κάνω. Να δημιουργώ έναν κόσμο δικό μου, με υλικά που υπάρχουν γύρω μου, αλλάζοντας τη σημασία τους. Υπήρξαν απογοητεύσεις, κόπος και απόκτηση γνώσης μέχρι να συνειδητοποιήσω ότι χρειάζεται επιμονή κι υπομονή για να καταφέρω κάποτε (και σπάνια) να έχω ένα αποτέλεσμα στο χαρτί (ή στην οθόνη πλέον) διαφορετικό από αυτό που είδα, που να με ικανοποιεί και να φαίνεται ότι βγήκε από εμένα. Αλλά αυτό δεν είναι ένα μαγικό παιχνίδι που σε ωθεί να δοκιμάζεις ξανά και ξανά;
«Αν θέλετε πιστέψτε με …» έγραψε ο Ίταλο Καλβίνο στις Αόρατες Πόλεις. Η αμφιβολία είναι ισχυρό συστατικό της τέχνης, της ίδιας της ζωής;
Με τις αμφιβολίες πορευόμαστε. Προσπαθούμε να δώσουμε απαντήσεις κι όταν νομίζουμε ότι τις δίνουμε, συχνά ανατρέπονται τα πράγματα. Τότε αλλάζουμε ίσως οπτική ή θεωρίες κι έρχεται μια νέα ανατροπή. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη τη σταθερότητα, να ξέρει που πατά και που πηγαίνει, οι ανασφάλειες και οι αμφιβολίες είναι όμως που μας ωθούν να διερευνήσουμε βαθύτερα τα πράγματα -στην επιστήμη, την τέχνη, τη ζωή την ίδια.
Ποιος ή τι επηρεάζει συγκεκριμένα τη δουλειά σου; Υπάρχει κάποιος σύγχρονος καλλιτέχνης, φωτογράφος ή συγγραφέας που θέλεις να αναφέρεις;
Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα τι και ποιός με επηρέασε περισσότερο. Νομίζω ότι αυτά που με ελκύουν σταθερά όλα αυτά τα χρόνια «κάνανε τη δουλειά τους» στη συγκεκριμένη σειρά και συνεχίζουν. Είναι η χαλαρότητα και η τρυφερότητα του Plossu, οι υπαινιγμοί του Meatyard, η αυστηρότητα του Adget, ο καθημερινός κι ανεπιτήδευτος λόγος του Raymond Carver, οι απέριττες, αλλά πνευματώδεις κιθαριστικές φράσεις του Wes Montgomery. Οι χειρισμοί όσων προανέφερα στα θέματά τους συνδέονται με έναν τρόπο που μου δείχνει που και πως να εστιάσω. Ή, αν θες, τι να αποφύγω ώστε το (όποιο) έργο μου να είναι όσο πιο κοντά σε αυτό που είμαι και σε αυτό που θέλω.
Μίλησέ μας για την εμπειρία του τελευταίου σου βιβλίου.
Το παίδεψα κάπου δύο χρόνια, βάζοντας και βγάζοντας φωτογραφίες, αλλάζοντας τη σειρά τους, ζητώντας βοήθεια από ανθρώπους που εμπιστεύομαι κλπ. Κάπως και κάποτε έπρεπε να καταλήξω όμως, οπότε τον Μάιο που μας πέρασε πήρα την απόφαση να το εκδώσω. Έβγαλα κάποια αντίτυπα αρχικά που εξαντλήθηκαν και τον Ιούνιο έβγαλα μερικά ακόμη. Υπήρξε μεγάλη ανταπόκριση κι από άτομα που δεν υποψιαζόμουν ότι γνώριζαν και ενδιαφέρονταν για τη δουλειά μου κι αυτό ήταν μεγάλη μου τιμή. Αν θέλει, πάντως, κάποιος να το προμηθευτεί μπορεί να μου στείλει μήνυμα, ή να το προμηθευτεί από συγκεκριμένους φωτογραφικούς χώρους ή το βιβλιοπωλείο «Πολιτεία».
Τι πιστεύεις ότι σηµαίνει πραγµατικότητα στην ψηφιακή εποχή;
Στην εποχή μας είναι πιο εύκολο τεχνικά να ξεγελαστούμε, όμως ταυτόχρονα είμαστε και πιο υποψιασμένοι ότι αυτό που βλέπουμε μπορεί και να είναι εικονικό, ή αυτό που ακούμε κατασκευασμένο. Μπαίνουμε σε μια διαδικασία δηλαδή να μην «πιστεύουμε στα μάτια και τα αφτιά μας» και να κοντρολάρουμε τις αισθήσεις μας που είναι μάλλον άδικο. Από την άλλη, η νέα γενιά, οι γενιές που έρχονται θα έχουν μάθει να βιώνουν μια πραγματικότητα που δε θα έχει ίσως σημασία να ξεχωρίζεις το «πραγματικό» από το εικονικό. Την αλήθεια από το ψέμα. Δεν ξέρω τι μπορεί να σημαίνει αυτό, αλλά δεν θέλω και να το κρίνω με βάση τις αντιλήψεις της δικής μου γενιάς.
“Perpetual motif” είναι τίτλος φωτογραφικής ενότητάς σου. Πιστεύεις ότι πράγματι υπάρχει κάτι που δεν τελειώνει ποτέ; Να ελπίζουμε δηλαδή σε μια νίκη στο τέλος;
Κάποια πράγματα τελειώνουν χωρίς να το θέλουμε, ό,τι κι αν κάνουμε. Δεν είναι στο χέρι μας. Δεν είμαστε μόνοι στο κόσμο, ούτε θεοί. Μου αρέσει να βλέπω την αισιόδοξη πλευρά του πράγματος πάντως, να είμαι «ανοιχτός» σε αυτό που θα έρθει κι όσο γίνεται πιο προετοιμασμένος. Ταυτόχρονα σκέφτομαι τη βαρεμάρα που μπορεί να προκαλέσει η αέναη επανάληψη μιας ευχάριστης στιγμής, μιας σκέψης, όπως και τη βασανιστική αγωνία που προκαλεί η επιθυμία για νίκες σώνει και καλά.
Ευχαριστώ πολύ.
Και άλλωστε ο ίδιος ο προσδιορισμός της έννοιας “νίκη” είναι ήδη ένα ζήτημα… Και εγώ ευχαριστώ.
Βιογραφικό
Ο Γιώργος Βογιατζάκης γεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα. Είναι μηχανολόγος μηχανικός ΕΜΠ και μουσικός. Μαθήματα φωτογραφίας έκανε με τον Π. Ριβέλλη, ενώ το 2021 έλαβε με υποτροφία MFA (Photography&VisualLanguage) απόMiddlessex/Ακτο. Είναι μέλος του «Φωτογραφικού Κύκλου».
Τον Μάιο του 2022 εκδόθηκε το φωτογραφικό βιβλίο του “PerpetualMotif” (αυτό-έκδοση), ενώ το 2016 βιβλίο του από τη «Νέα Μικρή σειρά» (εκδόσεις Φωτοχώρος). Φωτογραφίες του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα φωτογραφικά περιοδικά και έχουν συμπεριληφθεί σε λευκώματα όπως του Φωτογραφικού Κύκλου 1998-2014 και το «Φωτογραφικές Όψεις και Απόψεις –Αθήνα 2001», όπου συμμετείχε και στην ανάλογη έκθεση στο Μουσείου Μπενάκη. Συμμετείχε επίσης σε εκθέσεις όπως: «Φωτογραφικές Συναντήσεις Κυθήρων» (2004 & 2005), «Πρόσωπα» (Αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος), «Photosynkyria 2006» (ατομική στη galleryStereosis σε επιμέλεια Ηρακλή Παπαϊωάννου), «Photobiennale 2008», «20 χρόνια του Φωτογραφικού Κύκλου» (Μουσείο Μπενάκη, 2008), «Οικογένεια» (Μουσείο Μπενάκη 2015, σε επιμέλεια Πλάτωνα Ριβέλλη) κ.ά., ενώ φωτογραφία του συμπεριλήφθηκε και στο παγκόσμιας κυκλοφορίας ημερολόγιο της Agfa για το 2004.
https://www.georgevogiatzakis.gr
e-mail: gvo1967@yahoo.gr
George Vogiatzakis was born in Athens (1967) where he lives. He studied Mechanical Engineering at National Technical University of Athens and Photography & Visual Language (Master of Arts) at Middlesex University & Akto. He is a member of the “Photocircle” photographic club.
In May 2022 his photo book “Perpetual Motif” (self-published) was published, while in 2016 his book from the “New Little Series” (Fotochoros publications).His work has been presented in various photographic magazines and exhibitions (Benaki Museum -Athens, International Airport of Athens, Photobiennale -Thessaloniki and others), while one of his photos was included in Agfa’s global circulation calendar for 2004.
https://www.georgevogiatzakis.gr