Εύα Βουτσάκη: “Ίχνη Εντός”
“Όταν ανοίγω το βιβλίο μου να το δώ, αποκτώ καινούργιους συνειρμούς. Ένα σχόλιο που μου κάνανε όσοι το έχουν αποκτήσει είναι πως μπορούν να το κοιτάξουν εντελώς προσωπικά. Πρόκειται για φωτογραφίες που δεν είναι πια δικές μου”.
Τι είναι για εσένα «επανάσταση»;
Είναι η αλληλεγγύη. Να αγαπάς τον “άλλον”, αυτόν που βαφτίζουν εχθρό, να βοηθάς, να αντιστέκεσαι στα στερεότυπα. Και επίσης η αυτονομία, από το να παράγεις αυτά που τρως μέχρι να έχεις την ελευθερία της σκέψης και της βούλησης. Εγώ προσωπικά δεν έχω τηλεόραση στο σπίτι μου από τότε που έγινα φοιτήτρια και πάντα φυτεύω λαχανικά.
Παρατηρείς απλώς τα πράγματα όταν φωτογραφίζεις ή εμπλέκεσαι σε αυτό πού βλέπεις;
Από μικρή είχα τη συνήθεια της παρατήρησης. Και γι αυτό νιώθω πιο άνετα πίσω από τη κάμερα, για να περνάω απαρατήρητη.
Eva Voutsaki – Traces Within
Eva Voutsaki – Traces Within
Οι οικογενειακές φωτογραφίες αποκαλύπτουν μυστικά. Πολλές φορές αποκαλύπτουν μυστικά που είναι άγνωστα ακόμα και σε εμάς, τα μέλη της οικογένειας;
Πιστεύω ότι οι οικογενειακές φωτογραφίες λένε μόνο ψέματα, όχι μυστικά. Οι οικογενειακές φωτογραφίες που μπαίνουν στο άλμπουμ είναι επιλογή των καλύτερων στιγμών, γάμοι-βαφτίσια- γενέθλια. Δεν υπάρχουν καθόλου μυστικά, δεν λένε τη συνολική αλήθεια γιατί είναι στην ουσία «στημένες». Έχουν ήδη περάσει «επεξεργασία», μιας και κάποιος τις τράβηξε και μετά τις επέλεξε για το άλμπουμ ή για το αρχείο.
Πάντα με απασχολούσε η ιδιαίτερη σχέση της φωτογραφικής τέχνης με την ιστορία. Διάβασα κάτι που γράφεις στην σελίδα σου για τα τραύματα και το μετατραυματικό στρες. Είναι και η φωτογραφία ένας τρόπος να μεταβιβάζεται το τραύμα στις επόμενες γενιές καθορίζοντας λίγο την συλλογική συνείδηση;
Δουλεύω πάνω σε ένα project σχετικά με αυτό το θέμα. Μελετώ το μετατραυματικό στρες και υπάρχει η θεωρία ότι μπορεί να μεταφερθεί σε επόμενες γενιές υποσυνείδητα. Μπορούμε να νιώσουμε μια τραυματική εμπειρία μέσω μιας φωτογραφίας αλλά για μένα η θεραπεία επίσης έρχεται μέσω της ίδιας της φωτογραφίας και της τέχνης όταν το άτομο επεξεργάζεται την πληροφορία αυτή, μέχρι τελικά να έρθει η κάθαρση.
Eva Voutsaki – Traces Within
Eva Voutsaki – Traces Within
Αναρωτιέμαι αν από μόνη της η φωτογραφία δημιουργεί την ιστορία;
Θα πρόκειται πάντα για μια στιγμή της ιστορίας, ένα κομμάτι της, μια οπτική προσέγγιση. Άλλωστε συνήθως μιλάμε για την ιστορία του νικητή όπως την αποτυπώνει ο ίδιος. Αυτό που μένει τελικά, είναι ένα απόσπασμα του γεγονότος, μια ψευδαίσθηση πως αφού κάτι υπάρχει φωτογραφημένο, άρα συνέβη πραγματικά. Κάτι βέβαια που λέω στους φοιτητές μου είναι: “αυτό που ζείτε τώρα να το φωτογραφίζετε γιατί θα αργότερα θα μας ρωτάνε για το πώς ήταν τα πράγματα. Το 2020-21 ζούμε μια κατάσταση του παραλόγου που αξίζει να καταγραφεί για περαιτέρω μελέτη στο μέλλον.”
Έχει σχέση η ποίηση με την φωτογραφία; Άλλωστε η εικόνα έκανε την δουλειά των λέξεων αρχικά.
Νομίζω ναι, έχει. Γράφω ποιήματα από 9 χρονών και θεωρώ ότι είμαι κοντά στην ποίηση όσο είμαι και στη φωτογραφία. Θεωρώ πως και στα δύο υπάρχει κάτι κοινό το οποίο είναι μια έλλειψη. Στο ποίημα λείπουν λέξεις σε σχέση με ένα αφήγημα, αλλά υπάρχει η βασική ραχοκοκαλιά. Το ίδιο και στη φωτογραφία. Λείπει η πραγματικότητα στο σύνολο της, αλλά έχεις μια στιγμή της.
Eva Voutsaki – Traces Within
Eva Voutsaki – Traces Within
Πιστεύεις ότι η τέχνη γενικά μπορεί να αλλάξει τους ανθρώπους στο τέλος;
Νομίζω ότι η τέχνη εξευγενίζει την ψυχή, οπότε μπορεί και να μας σώσει στο τέλος. Είναι άλλωστε μια υπέρβαση, που γίνεται από τον καλλιτέχνη αλλά και τον θεατή.
«Μαύρο γάλα της αυγής το πίνουμε το βράδυ» γράφει ο Πωλ Τσέλαν στην αγαπημένη «Φούγκα του Θανάτου». Με τις λέξεις εκεί, βάφει την αυγή μαύρη. Μπορεί άραγε και ο φωτογράφος να μεταμορφώσει κάτι, βάφοντας το με το φως όπως θέλει;
Μα στις φωτογραφίες που είναι σκοτεινές αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να βρω το φως μέσα στο σκοτάδι. Να βρω την ελπίδα ή το χρώμα μέσα στο σκοτάδι. Επειδή φωτογραφίζω νύχτα με αργές ταχύτητες αυτά που βλέπει η κάμερα δεν τα βλέπω εγώ. Μιλάμε για κάτι πέρα από το «πραγματικό».
Eva Voutsaki – Traces Within
Eva Voutsaki – Traces Within
Και θέλω βέβαια να ρωτήσω τι σκέφτεσαι για την σχέση της φωτογραφίας και του θανάτου. Πιστεύω πως η φωτογραφία είναι ιστορικά δεμένη με το θέμα.
Μιλάς για το memento mori την υπενθύμιση του θανάτου πως είμαστε όλοι θνητοί. Υπάρχει μια έντονη νοσταλγία όταν κοιτάμε φωτογραφίες ανθρώπων που δεν είναι πια κοντά μας. Συλλέγω φωτογραφικά αρχεία που δεν είναι δικά μου, αγοράζω ή σκανάρω αρχεία άλλων και έχω μια μελαγχολία για τα πρόσωπα μέσα σε αυτά, που λογικά έχουν πεθάνει. Δεν είναι ανάγκη να είναι οικείο το νεκρό πρόσωπο για να λυπηθώ, αναγνωρίζω απλά αυτό που λέει ο Γιούνγκ, συλλογικό ασυνείδητο πως όλοι είμαστε στην ουσία ένα πράγμα. Αυτή η υπενθύμιση του θανάτου μέσω της φωτογραφίας με προσγειώνει/γειώνει.
Θέλω να ρωτήσω πώς μετουσιώνεται η έννοια της υποκειμενικότητας στην φωτογραφική τέχνη;
Όταν είχα πει, κατά την διάρκεια του μεταπτυχιακού μου, σε καθηγητές μου ότι θέλω να ασχοληθώ με την υποκειμενική φωτογραφία είχαν γελάσει, λέγοντας μου πως όλη η τέχνη είναι υποκειμενική. Θεωρούσα όμως πως είχα δίκιο, καθώς υπάρχει και η φωτογραφία ντοκουμέντο, και τελικά είδα ότι υπάρχει ήδη κίνημα στην Ευρώπη που ονομάζεται υποκειμενική φωτογραφία (subjective photography) που ξεκίνησε μετά τον πόλεμο. Είχε στοιχεία γερμανικού εξπρεσιονισμού και συνδεότανε με το υποσυνείδητο, την έννοια του θανάτου, του πόνου αλλά και της αναγέννησης και της ελπίδας. Ο Crister Stomholm, που ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της υποκειμενικής φωτογραφίας, επηρέασε πολύ τον Anders Petersen, τον οποίο γνώρισα το 2003 σε ένα σεμινάριο του και από τότε έχω κρατήσει επαφή. Η φιλοσοφία του είναι μοναδική.
Eva Voutsaki – Traces Within
Φωτογραφίζουμε και λίγο από περιέργεια;
Όπως λέω στους φοιτητές μου: “η φωτογραφία είναι παρατηρητικότητα, τρόπος σκέψης“. Στο προφίλ μου στο instagram με περιγράφω visual thinker / οπτική στοχάστρια.
Οι φωτογραφίες σου είναι συχνά, υπέροχα ημιτελείς κατά την γνώμη μου. Αποκτούν έτσι μια αυτονομία και προκαλούν να συζητήσεις μαζί τους.
Ναι, και στο βιβλίο ‘Ίχνη εντός’ / ‘TRACES WITHIN’ η δομή είναι τρία βιβλία ενωμένα σε ένα και μπορεί κανείς να δει τις εικόνες με 2197 συνδυασμούς 13 στην τρίτη. Ακόμα και εγώ όταν ανοίγω το βιβλίο να το δω αποκτώ καινούργιους συνειρμούς. Ένα σχόλιο που μου κάνανε όσοι το έχουν αποκτήσει είναι πως μπορούν να το κοιτάξουν εντελώς προσωπικά. Πρόκειται για φωτογραφίες που δεν είναι πια δικές μου.
Eva Voutsaki – Traces Within
Eva Voutsaki – Traces Within
Τα άλμπουμ- με αρχή τα οικογενειακά- είναι από μόνα τους κάπως σαν ενότητες. Θέλω να σε ρωτήσω τι οριοθετεί την έννοια της ενότητας, του project τελικά. Πώς το σκέφτεσαι.
Νομίζω ότι οι φωτογραφίες αποφασίζουν οι ίδιες ποια να βάλουν μέσα στην παρέα τους και ποια να πετάξουν έξω. Μετά από κάποιον χρόνο βλέπεις την εσωτερική τους επικοινωνία, ότι υπάρχει ίσως σύγκρουση ή κάποιες επικοινωνούν πιο πολύ και αποφασίζουν μεταξύ τους, οπότε από ένα σημείο και μετά μια ενότητα αυτονομείται ακόμα και από τον ίδιο το φωτογράφο. Για αυτό άλλωστε προσανατολίζομαι στα φωτογραφικά βιβλία, επειδή θέλω μια συγκεκριμένη ενότητα να φύγει από εμένα και γίνει ανεξάρτητη
Σε απασχολεί στις φωτογραφίες σου η τεχνική πλευρά;
Έχω την ίδια φωτογραφική μηχανή από τότε που ήμουν είκοσι χρονών, ακριβώς γιατί δεν θέλω να ασχολούμαι πολύ με το τεχνικό μέρος της φωτογραφίας. Η μηχανή μου είναι πλέον το τρίτο μου χέρι ή ίσως το τρίτο μου μάτι.
Eva Voutsaki – Traces Within
Μίλησέ μας επίσης για τα αγαπημένα σου φωτογραφικά βιβλία. Με τι ασχολείσαι αυτήν την εποχή;
Το βιβλίο μου «TRACES WITHIN» είναι αυτοέκδοση –κάνω και τη βιβλιοδεσία μόνη μου- είναι σαν πρόλογος για τα επόμενα βιβλία. Κάτι σαν πρόλογος για μια μελέτη της ψυχικής υγείας χωρίς πολλές λεπτομέρειες όμως. Το κείμενο το έγραψε η Vanessa Winship, γνωστή φωτογράφος.
Τα επόμενα βιβλία μου που θα ακολουθήσουν είναι:
Drakonians: Most of Them are Dead
Some are Still Alive, για το χωριό μου Δρακόνα Κισσάμου στα Χανιά
και Vis Absoluta, για τον παππού μου.
Θα γίνουν με αυτοέκδοση επίσης.
Είναι κάτι που μου προσφέρει αυτονομία – η επανάστασή μου που σου έλεγα.
Ο σύνδεσμος για το βιβλίο μου είναι εδώ: https://www.evavoutsaki.com/
Αγαπημένα φωτογραφικά βιβλία άλλων;
Θα αναφέρω τα:
CristinaDeMiddel, Afronauts (2012) / για την πρωτοτυπία του.
Daisuke Yokota, Back Yard (2012) / για την απλότητα και μαγεία των εικόνων.
Ramsingh Urveti, I Saw a Peacock with a Fiery Tail, TARA books (2011) /γιατί οι εκδότες στηρίζουν ντόπιους τυπογράφους στην Ινδία.
Matthieu Asselin, Monsanto: a Photographic Investigation, Actes Sud (2019) /για την ενδελεχή έρευνα του ενάντια στα χημικά Μονσάντο.
Claudia Hans, Silent Songs, RM (2018) /για τη λυρικότητά του.
Γιώργος Γιατρομανωλάκης, The Splitting of the Crysalis and teh Slow Unfolding of the Wings, VOID (2018) / για τις υπέροχες εικόνες του Γιώργου και την όμορφη έκδοση.
MijoKajioka, So it Goes, So it Goes, The (M) editions, (2020) /για την αιθέρια αφή του βιβλίου.
Julia Borissova, Home is, self published (2021) / για την τεχνική και καλλιτεχνική τελειότητα του
Eva Voutsaki – Traces Within
Eva Voutsaki – Traces Within
Η ερώτηση πριν ήταν άμεσα δεμένη με την πρακτική της διδασκαλίας που ασκείς. Θεωρώ πως η διδασκαλία λοιπόν είναι κάτι δύσκολο και σύνθετο. Μίλησέ μας σχετικά.
Η διδασκαλία μου αρέσει σαν επικοινωνία με την νέα γενιά, με κρατά ενήμερη για το τι σκέφτονται. Δυστυχώς, τώρα με την πανδημία πάρα πολλοί φοιτητές έχουν επιβαρυνθεί ψυχολογικά. Η φωτογραφία έγινε για αυτούς ένας τρόπος θεραπείας, κάτι που επιβάρυνε και εμένα σαν άνθρωπο, γιατί όντας συχνά η μόνη τους επικοινωνία εξαντλήθηκα. Μου αρέσει η διδασκαλία. Όχι μέσω ζουμ πάντως. Η δια ζώσης διδασκαλία δε συγκρίνεται.
Κάτι τελευταίο. Πιστεύεις στους Αγγέλους;
Η γιαγιά μου πέθανε το 1994 αλλά έρχεται στα όνειρά μου πολύ τακτικά και με έχει προστατεύσει πολλές φορές. Γενικά τα όνειρά μου είναι έντονα, ονειρεύομαι και τους δύο θείους μου, Γιώργο και Μανώλη, τη Λάσυ που είχα όταν ήμουν έφηβη και τη γάτα μου τη Μελίνα. Έχω ανθρώπους ζωντανούς που επικοινωνώ μαζί τους αλλά έχω και αυτούς τους επισκέπτες στα όνειρά μου. Η γιαγιά μου όσο ζούσε ήταν αυτό που στην Κρήτη λέμε «γέρος διάολος», ήταν μέσα σε όλα, δυναμική αγρότισσα, πλακατζού αλλά στον ύπνο μου έρχεται σαν προστασία. Δεν ξέρω αν υπάρχουν άγγελοι, αλλά σίγουρα η ζωή δεν είναι επίπεδη ή μονοδιάστατη.
Eva Voutsaki – Traces Within
Info:
Η Εύα Βουτσάκη γεννήθηκε στα Χανιά το 1978 και είναι φωτογράφος και παιδαγωγός με έδρα το Μπράιτον της Αγγλίας.
Έχει δημιουργήσει τα δικά της σεμινάρια πάνω στην Υποκειμενική Φωτογραφία και σχετικά με την αυτοβιογραφική αφήγηση και τα παραδίδει διεθνώς. Το 2013 το Διεθνές Σχολείο Φωτογραφίας της Λετονίας την προσκάλεσε ως μια από τις 6 ειδικούς παγκοσμίως για να κάνει ένα σεμινάριο στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος για τα Σύγχρονα Αυτοπορτρέτα. Η διδασκαλία της εμπεριέχει στοιχεία θεραπείας μέσω τέχνης. Η μυθολογία, η μνήμη, η φαντασία και το ασυνείδητο αποτελούν τη μαγιά της δημιουργικότητάς της.
Η δουλειά της Ίχνη Εντός έχει βραβευτεί διεθνώς το 2008 και 2009 στο PX3 Paris Photography Prize στην κατηγορία καλλιτεχνικής φωτογραφίας σπουδαστών. Επίσης έχει εκτεθεί ανάμεσα σε άλλα μέρη, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης MACRO της Ρώμης στο Rome Fotografia Festival, στις Arles στο φεστιβάλ Voies Off , στην Γκαλερί ΒΟΜ της Σεούλ, στην γκαλερί Μενιέρ και FOTO8 του Λονδίνου, στο Φωτογραφικό Κέντρο του Τόκυο, στο διεθνές φεστιβάλ του Leiden, στην Photoville της Νέας Υόρκης, κ.α.
Από το 2008 δουλεύει με φωτογραφικά αρχεία από το χωριό της στην Κρήτη και το dummy που έφτιαξε επιλέχθηκε στο φεστιβάλ φωτογραφικού βιβλίου Kassel 2014. Μεταξύ άλλων εκτέθηκε στα: Goethe Institute-Ankara, MIA Image Art Fair-Milan, Photo Ireland-Dublin, IED-Madrid, The Photobook Museum-Cologne, Fotogaleriet-Oslo, Le Bal-Paris, Fotoleggendo-Rome, ParatyEmFoco-Paraty, Madalena Workshops-Sao Paolo, FORMAT and Liverpool International Photography Festivals, Athens Photo Festival-Athens.
Το 2015 επιλέχθηκε για το Masterclass Επαγγελματικής πρακτικής που διοργάνωσε το πρακτορείο Magnum.
Από το 2016 διδάσκει φωτογραφία στο πανεπιστήμιο του Sussex.
To 2020 αυτοεξέδωσε το βιβλίο της “Ίχνη Εντός” με σχεδιασμό από την Emily Macaulay και εισαγωγικό κείμενο από τη Vanessa Winship. Και τα 800 αντίτυπα είναι βιβλιοδετημένα στο χέρι, από την Εύα.
Το καλοκαίρι του 2021 θα διδάξει στα Toscana Photography Workshops.
