“Αυτό που κίνησε αρχικά το ενδιαφέρον μου στο βιβλίο FARANJI, ήταν η γενικότερη προσέγγιση της Χαράς Σκλήκα στο φωτογραφικό ταξίδι της στην Αιθιοπία. Ένα σύντομο ταξίδι, κι έπειτα ένα βιβλίο που δεν περιγράφει τόσο την Αιθιοπία όσο το ίδιο το ταξίδι. Εγχείρημα δύσκολο, ιδιαίτερα για ένα ταξίδι σε μια εξωτική χώρα: “Η περιπλάνηση στον μακρινό κόσμο, έξω και μέσα μου, έχει ξεκινήσει πολύ πριν φτάσω στην Αιθιοπία”, σημειώνει στο εισαγωγικό κείμενο του βιβλίου. Φορτωμένη ήδη με αναρίθμητες εικόνες να τροφοδοτούν την επιθυμία του ταξιδιού, βρίσκεται επιτέλους εκεί, κοιτάζει γύρω της αυτόν τον άλλο κόσμο, επιχειρεί να τον καταλάβει και να τον φωτογραφήσει. Να φωτογραφήσει όμως τί; Πως μπορεί κανείς να ξεπεράσει τις προηγούμενες εικόνες που κουβαλά μαζί του, εικόνες που έχει δει σε φωτογραφίες, στο κινηματογράφο, ή ακόμα κι αυτές που σχημάτισε στο μυαλό του όταν διάβαζε την ιστορία αυτού του τόπου και σύγχρονους ταξιδιωτικούς οδηγούς. Σπάνια αντιλαμβανόμαστε ότι όσο καλύτερα προετοιμαζόμαστε για το ταξίδι μας σε μια άγνωστη χώρα, τόσο πιο δύσκολο είναι δούμε καθαρά, και να συλλάβουμε μια ακατέργαστη εικόνα του τοπίου, των ανθρώπων και της ζωής τους. Από τα πολυτελή λευκώματα, που περιγράφουν το τοπίο μιας χώρας μέσα από το φακό μεγάλων φωτογράφων, τις φωτογραφίες του National Geographic -που δείχνουν υπέροχο ότι κι αν περιγράφουν-, οι φωτογραφίες είναι αυτές που κανονίζουν τί θα δούμε και μας υποδεικνύουν τί και πώς θα το φωτογραφήσουμε. Η Σκλήκα φαίνεται πως δεν παγιδεύτηκε στις προηγούμενες εικόνες της Αιθιοπίας∙ συνειδητοποίησε πως είναι και θα παραμείνει μια ξένη, μια Faranji. Μια λέξη, μια παραδοχή, που διάλεξε για τίτλο στο βιβλίο της. Κι επέλεξε να μιλήσει γι’ αυτή την εμπειρία και να περιγράψει την επιφάνεια της εικονικής πραγματικότητας που έχει διαμορφώσει η τουριστική εκμετάλλευση σε αυτή τη φτωχή χώρα: “Ξαφνιάζομαι όταν τους βλέπω να έρχονται προς το μέρος μου. Γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν μπροστά στο φακό. Η πόζα τους είναι επαγγελματική, ο μισθός αδιαπραγμάτευτος”. Είναι η επιφανειακή εικόνα που συντηρούν οι ίδιοι οι κάτοικοι σκηνοθετώντας τον εαυτό τους και το τρόπο ζωής τους. Για να δεις την πραγματικότητα που φαντάζεσαι πρέπει να πληρώσεις, τον οδηγό, τον προύχοντα, τον περαστικό στον δρόμο, όλους: “Όλοι μαζί στην είσοδο του χωριού διαπραγματεύονται τις πρακτικές λεπτομέρειες της φωτογράφισης. Ο αρχηγός τους δίνει το πράσινο φως. Ακολουθούν ατομικές συμφωνίες για έξτρα χρήματα, τη μπλούζα, τα γυαλιά σου, οτιδήποτε”.
Η Σκλήκα ακολουθεί την προγραμματισμένη διαδρομή το ταξιδιού και προσπαθεί να διακρίνει κάποιες ρωγμές σε αυτό το θεατρικό σκηνικό, να τρυπώσει σε μια καλύβα, να πιάσει το χέρι μιας αληθινής γυναίκας: “Με ακολουθεί παντού”, γράφει σε ένα σημείο, “Αναρωτιέμαι γιατί. Τη λένε Άρι, το γιο της Γκάμπο. Γίνεται η σκιά μου όση ώρα είμαι στο παζάρι. Της δίνω το μπουκάλι μου με το νερό για το παιδί της. Μου δίνει το βραχιόλι που φοράει στο χέρι της κι εύχεται να μην έχω πόνο όταν θα κάνω τρίτο παιδί”. Και είναι εκεί, σ’ αυτές τις σπάνιες στιγμές, που παίρνει τις πιο δυνατές φωτογραφίες του βιβλίου.
Οι σημειώσεις της συνοδεύουν τις φωτογραφίες, και χωρίς άμεσες αναφορές σε αυτές ακολουθούν έναν παράλληλο δρόμο αφήγησης. Μια διαδρομή σε έναν εξωτικό τόπο που μοιάζει περισσότερο με ένα εσωτερικό ταξίδι. Κι όταν καταλαγιάσει η σκόνη, παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής, η Σκλήκα αναλογίζεται τα ερωτήματα που έμειναν αναπάντητα. Και καταλήγει: “Στα ατελείωτα χιλιόμετρα χωματόδρομων αφήνω την υπόσχεση της επιστροφής μου.”

Κωστής Αντωνιάδης