19 Αυγούστου 2025 – Παγκόσμια ημέρα φωτογραφίας | Τεχνητή νοημοσύνη: το νέο ήθος (και η ηθική) στη φωτογραφία
Γράφει ο Χάρης Κακαρούχας
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα εργαλείο∙ κάτι πλήρως κατασκευασμένο από τη λογική ανάλυση. Μπορεί να επηρεάσει και να διαμορφώσει τα οπτικά στοιχεία μιας εικόνας με τρόπο πρωτόγνωρο στην ιστορία της φωτογραφίας. Μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο φωτογραφικό στυλ ή να συνθέσει μια εικόνα εκ του μηδενός. Αυτό, φυσικά, γεννά ερωτήματα και ανησυχία σε πολλούς, που φοβούνται ότι το εργαλείο ίσως υποσκελίσει τον φωτογράφο. Στον χώρο της εφαρμοσμένης φωτογραφίας αυτός ο φόβος έχει κάποια βάση∙ όμως στην καλλιτεχνική φωτογραφία τα πράγματα είναι αλλιώς.
Χάρης Κακαρούχας
Μια αληθινά καλλιτεχνική φωτογραφία δεν μπορεί να δημιουργηθεί με μηχανικό τρόπο. Δεν μπορεί να παραχθεί από ένα εργαλείο. Είναι, για μένα, μια «κυψέλη» ζωής και νοήματος που υπερβαίνει κάθε λογική επεξήγηση. Δεν είναι απλώς ίχνος ή σχόλιο πάνω στη ζωή — είναι η ίδια η ζωή, που καθρεφτίζει τη συνειδητότητα του δημιουργού της. Αυτή η κυψέλη χρόνου και ενέργειας γεννιέται από το αίσθημα του ανθρώπου που την πλάθει, και ο ενεργειακός συντονισμός με αυτήν φέρνει το νόημα στον θεατή με τρόπο αποκαλυπτικό.
Για να υπάρξει αυτός ο συντονισμός, χρειάζεται να δούμε την εικόνα — γι’ αυτό χρειαζόμαστε τα οπτικά στοιχεία. Όμως τα οπτικά στοιχεία, από μόνα τους, δεν φτιάχνουν εικόνα∙ φτιάχνουν διακοσμητικές ή εφαρμοσμένες συνθέσεις, που υπηρετούν έναν σκοπό, ακολουθώντας μηχανικό τρόπο. Έτσι, η ΤΝ δεν μπορεί να φέρει ήθος στην καλλιτεχνική φωτογραφία. Μπορεί μόνο να διευκολύνει έναν δημιουργό που γνωρίζει ποιος είναι και τι κάνει. Και δεν μπορεί να παραπλανήσει τον θεατή που βλέπει — που είναι εξοικειωμένος με την αίσθηση, το αίσθημα, τη διαίσθηση και την ενσυναίσθηση.
Το πρόβλημα ωστόσο υπάρχει, γιατί ο πολιτισμός μας διδάσκει και αναπαράγει τη φωτογραφική τέχνη με τρόπο αναλυτικό, διανοητικό — δηλαδή μηχανικό. Έτσι παράγει δημιουργούς και θεατές που δεν βλέπουν, αλλά αποκωδικοποιούν∙ που δεν ξεχωρίζουν το ύφος του φωτογραφικού βλέμματος από το στυλ της εκτέλεσης. Και προσπαθούν να το κατασκευάσουν τεχνητά. Έτσι, αίθουσες τέχνης και μουσεία γεμίζουν από επιμελημένες, αλλά άψυχες, διακοσμήσεις, ενώ οι νέοι μυούνται στο ψεύδος.
Ο μόνος τρόπος να ξεφύγουμε από αυτήν την παγίδα είναι να θελήσουμε να γίνουμε άνθρωποι που δεν χρησιμοποιούν μόνο το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου τους, αλλά έχουν πρόσβαση και στο δεξί. Τότε, όχι μόνο δεν θα φοβόμαστε τα εργαλεία, αλλά θα έχουμε μια φωτογραφική τέχνη κυψέλη αληθινού νοήματος, άξια να ειδωθεί.
Χάρης Κακαρούχας
Φωτογράφος, Δάσκαλος φωτογραφίας
