Βασίλης Βασιλείου – Η φωτογραφία ζητά λίγη από την προσοχή μας, λίγο από τον κόπο μας, για να αποκαλυφθεί.
Λέει ο Μπρεσόν: ” Κάθε φορά που πατάω το κλικ, κάθε φορά που φωτογραφίζω το γεγονός, είναι σαν να λέω ναι “. Εσύ, σε τι λες ναι; Ποια η οπτική σου αντίληψη; Πατάς το κλικ σε κάτι που αρνείσαι, που απεχθάνεσαι;
Θα απαντήσω στην ερώτηση αντίστοιχα με τα λόγια του Garry Winogrand: «Φωτογραφίζω για να δω πώς μοιάζει ο κόσμος φωτογραφημένος». Κινητήρια δύναμη είναι λοιπόν η περιέργεια, λέω ναι σε οτιδήποτε μου κινεί το ενδιαφέρον περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά, προσπαθώντας για το δεύτερο. Τη στιγμή που πατάω το κλικ επομένως δεν με καθοδηγεί τόσο η σκέψη όσο η διαίσθηση. Σε δεύτερο χρόνο, κοιτάζοντας τις φωτογραφίες που έχω τραβήξει, θα δω πράγματα που αγαπώ, που απεχθάνομαι, που φοβάμαι, που ελπίζω και ο κατάλογος συνεχίζεται. Πρόκειται για μία σχεδόν ψυχαναλυτική διαδικασία.
Βασίλης Βασίλείου – The Voice of the Cicada
Τι ρόλο παίζει ο χρόνος στις φωτογραφίες σου; Παρελθόν και Μέλλον, η συνύπαρξή τους στο παρόν, στο γεγονός που φωτογραφίζεις;
Ο χρόνος είναι πάντοτε συνυφασμένος με τη φωτογραφία γενικότερα και, επομένως, και με τη φωτογραφία μου. Πάντοτε σκέφτομαι τη φωτογραφία σαν ένα κομμάτι χώρου και χρόνου που υπήρξε για το κλάσμα του δευτερολέπτου που έμεινε το κλείστρο της μηχανής ανοιχτό και που δεν θα υπάρξει ποτέ ξανά το ίδιο. Κατά την έννοια αυτή, όλες οι χρονικές βαθμίδες συνυπάρχουν σε μια φωτογραφία: το παρελθόν, που κάποτε ήταν παρόν και που ο θεατής το κοιτάζει ενδεχομένως με το βλέμμα προς το μέλλον.
Βασίλης Βασίλείου – The Voice of the Cicada
Το καινούργιο και το φθαρμένο. Πόλοι έλξης ή απώθησης;
Το φθαρμένο θα έλεγα με απωθεί, υπό την έννοια ότι δεν θα φωτογραφίσω κάτι μόνο και μόνο επειδή είναι παλιό ή φαίνονται έντονα τα σημάδια του χρόνου πάνω του – μάλλον επειδή αυτό είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση προφανές. Το καινούργιο από την άλλη μου ασκεί πάντα μια γοητεία γιατί ίσως είναι ανεξερεύνητο και οι αναγνώσεις του ακόμα διαμορφώνονται, επομένως μάλλον μου δημιουργεί μεγαλύτερη ελευθερία να το λάβω ως πρώτη ύλη και να το πλάσω με τον τρόπο που επιθυμώ, εντάσσοντάς το μέσα σε μια φωτογραφία. Βέβαια όλα αυτά μπορεί να είναι ένας κανόνας που επιβεβαιώνεται από πολυάριθμες εξαιρέσεις…!
Βασίλης Βασίλείου
Φυσικό τοπίο και ανθρώπινη παρέμβαση. Χώμα και μπετόν. Στοιχεία της φύσης σε τσιμεντουπόλεις, αποτελούν θέματα των φωτογραφιών σου. Ο ρομαντισμός που καταβροχθίζεται από τη βαρβαρότητα; ή ανάγκη για συνύπαρξη;
Το θέμα αυτό ανέκαθεν μου τραβούσε την προσοχή. Η φύση είναι πάντοτε μεγαλειώδης και μου ασκεί τρομακτική γοητεία. Από την άλλη πλευρά, η ανθρώπινη διάνοια και τα έργα της, συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση σε όλες της τις εκφάνσεις, από το θρίαμβο μέχρι την τραγωδία, λαμβάνουν πολλές φορές μνημειακές διαστάσεις. Η κεντρική ιδέα με την οποία προσεγγίζω αυτό το θέμα είναι αυτή της ουδέτερης παρατήρησης και της θέσης ερωτημάτων: γιατί κάποιος σκέφτηκε να κατασκευάσει κάτι τέτοιο; γιατί το σχεδίασε έτσι; άραγε όταν το είδε ολοκληρωμένο, ήταν ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα; Όλος αυτός ο διάλογος της ανθρώπινης παρέμβασης με το φυσικό περιβάλλον με συναρπάζει και νομίζω ότι μόλις ανέφερα και την κεντρική έννοια αυτής της θεματικής: «διάλογος» και «διαλεκτική σχέση».
Βασίλης Βασίλείου – The Voice of the Cicada
Ελευθερία και απαγόρευση. Υπάρχει κάποιο ” ΜΗ “, φανερό ή κρυμμένο στις φωτογραφίες σου;
Πλέον αισθάνομαι την ανάγκη να μη παραβιάζω με τις φωτογραφίες μου τον προσωπικό χώρο ανθρώπων χωρίς να το γνωρίζουν και χωρίς να έχω τη συναίνεσή τους. Ίσως και λόγω της δικηγορικής μου ιδιότητας είμαι ιδιαίτερα ευαίσθητος στο δικαίωμα στην προσωπικότητα του καθενός και στο δικαίωμά του να μη θέλει να εμφανιστεί στις φωτογραφίες μου. Τα κρυμμένα «ΜΗ» τα ψάχνω και ο ίδιος και έχει μεγάλο ενδιαφέρον όταν τα ανακαλύπτω, για παράδειγμα μάλλον έχω μία αποστροφή στο υπερβολικό, είτε αυτό λέγεται π.χ. υπερβολική ομορφιά είτε υπερβολική ασχήμια. Η φωτογραφία, όπως κάθε τέχνη, εκτιμώ ότι εξυπηρετεί την ανάγκη να ακολουθήσουμε την προσωπική μας πορεία προς την εσωτερική απελευθέρωση.
Βασίλης Βασίλείου
Επαγγελματίας φωτογράφος. Ερασιτέχνης φωτογράφος. Καλλιτέχνης φωτογράφος. Διαχωρισμοί και όρια. Σε ποια κατηγορία θα μπορούσες να κατατάξεις τον εαυτό σου;
Επαγγελματίας δεν είμαι γιατί δεν βιοπορίζομαι από τη φωτογραφία. Ερασιτέχνης είμαι με την κυριολεκτική έννοια του «εραστή της τέχνης». Για να απαντήσω στο αν είμαι καλλιτέχνης θα πρέπει να συμφωνήσουμε στον ορισμό και αυτό θα πάρει ώρες πολλές, με αβέβαιο αποτέλεσμα…! Ας πούμε ότι είμαι απλά φωτογράφος!
Βασίλης Βασίλείου
Είσαι δικηγόρος και φωτογράφος. Πώς αλληλοεπιδρούν επιστήμη και τέχνη; Η φωτογραφία ως πειστήριο σε μια δίκη.
Η αξία της φωτογραφίας στη δίκη είναι αναμφισβήτητα μεγάλη, καθώς αποτελεί ντοκουμέντο, αποκαλύπτοντας πολλές φορές σημαντικές λεπτομέρειες που πιθανό να κρίνουν και την έκβαση της υπόθεσης. Στη συνείδηση του κόσμου η φωτογραφία συνδεόταν επίσης πάντοτε και με την αλήθεια: αφού το βλέπω στη φωτογραφία, άρα είναι πράγματι έτσι. Νομίζω ότι είναι περιττό να πούμε το πόσο έχει αυτή η πεποίθηση σχετικοποιηθεί σήμερα με τις ραγδαία αυξανόμενες δυνατότητες επέμβασης στις φωτογραφίες, εσχάτως δε και με τη χρήση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης. Πλέον βλέπουμε μία φωτογραφία με μεγάλη επιφυλακτικότητα και χρειαζόμαστε και παράλληλα πειστήρια για να βεβαιωθούμε για την αυθεντικότητά της και να κρίνουμε το κατά πόσο μπορούμε ή όχι να βασιστούμε σε αυτή. Αλλά και γενικότερα, ακόμα και αν μία φωτογραφία δεν είναι παραποιημένη, δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ βέβαιοι αν λέει όλη την αλήθεια: Δεν γνωρίζουμε τι υπάρχει εκτός του κάδρου, τι συνέβη πριν, τι συνέβη μετά και ούτω καθεξής. Κάθε φωτογραφία κουβαλάει τον υποκειμενισμό του φωτογράφου και τους εγγενείς περιορισμούς του φωτογραφικού μέσου. Η φωτογραφία είναι λοιπόν αναμφισβήτητα πολύ σημαντικό εργαλείο, το οποίο όμως πρέπει πάντοτε να αντιμετωπίζεται με κριτική σκέψη και σε συνδυασμό και με άλλα μέσα έρευνας και απόδειξης. Αυτή η δύναμη και ταυτόχρονη αδυναμία της από την άλλη πλευρά, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος που δίνουν στη φωτογραφία την ιδιαίτερη καλλιτεχνική της ένταση και ενέργεια.
Βασίλης Βασίλείου
Όλοι βλέπουμε φωτογραφίες, αλλά δεν είναι πάντα εύκολο να τις διαβάσουμε. Η σκέψη πίσω από τη φωτογραφία. Υπάρχει τρόπος να σκεφτόμαστε φωτογραφικά;
Η ερώτηση αυτή μου φέρνει στο μυαλό την κλασική φράση του φωτογράφου και καθηγητή στη σχολή Bauhaus, László Moholy-Nagy: “Ο αναλφάβητος του μέλλοντος δεν θα είναι αυτός που δεν γνωρίζει γραφή, αλλά αυτός που δεν γνωρίζει φωτογραφία…”. Σήμερα, η υπερπληθώρα εικόνων αναμφίβολα αναισθητοποιεί. Η φωτογραφία μπορεί να κρύψει πίσω από την αισθητική τον πόνο, την αδικία, την πραγματική ιστορία. Το να διαβάσεις μια φωτογραφία προϋποθέτει, πρώτα απ’ όλα, να σταθείς. Να της αφιερώσεις λίγο χρόνο και προσοχή, να κοιτάξεις τι ακριβώς βλέπεις, κι έπειτα να προσπαθήσεις να ανιχνεύσεις την πρόθεση πίσω από το κάδρο, την καλλιτεχνική ματιά του φωτογράφου. Συχνά αυτό σημαίνει να στραφείς μέσα σου, να ανασύρεις τις δικές σου «προ-εικόνες»: τις φωτογραφίες, τα έργα τέχνης, τις εμπειρίες που σε έχουν ήδη διαμορφώσει και που επηρεάζουν αυτό που τώρα βλέπεις. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, αρχίζεις σταδιακά όχι μόνο να κατανοείς τη φωτογραφία αλλά -και αυτό είναι το ουσιαστικότερο- να τη νιώθεις, να την απολαμβάνεις. Η φωτογραφία ζητά λίγη από την προσοχή μας, λίγο από τον κόπο μας, για να αποκαλυφθεί. Αν είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα, τότε μπορεί να μας «κινήσει» εσωτερικά να μας κάνει να συν-κινηθούμε μαζί της, να μας ανοίξει έναν μικρό, αισθητικό χώρο απόλαυσης.
Βασίλης Βασίλείου
Είναι η φωτογραφία απεικόνιση της πραγματικότητας ή ψευδαίσθηση;
Και τα δύο θα έλεγα! Όπως ανέφερα και πριν, η φωτογραφία είναι ένα κομμάτι πραγματικού χώρου και χρόνου (αν δεν είναι παραποιημένη ή προϊόν τεχνητής νοημοσύνης), όμως από την άλλη πλευρά συμπορεύεται και με όλο τον υποκειμενισμό του φωτογράφου και την αβεβαιότητα γύρω από αυτά που ο τελευταίος επιλέγει να κρύψει. Η φωτογραφία λοιπόν δεν τα δείχνει ποτέ «όλα». Δείχνει ένα απόσπασμα, έναν τόπο που έχει ήδη υποστεί επιλογή, σύνθεση, πρόθεση. Είναι ένα ίχνος πραγματικότητας που όμως έχει ήδη φιλτραριστεί από το βλέμμα, γι’ αυτό και όσο την κοιτάμε, τόσο περισσότερο μιλά τόσο για αυτό που απεικονίζει, όσο και για εμάς τους ίδιους.
Βασίλης Βασίλείου
Ηθική και φωτογραφία. Ποια η σχέση σου με το γεγονός που φωτογραφίζετε;
Η φωτογραφία νομίζω δεν είναι ποτέ «αθώα». Κάθε φωτογραφία εμπεριέχει μια πράξη επιλογής, τι θα δείξω, πώς, από ποια σκοπιά και γιατί. Με άλλα λόγια, κάθε φωτογραφία εμπεριέχει μια θέση, μία πρόθεση και άρα μια ευθύνη και ένα ηθικό πρόσημο. Επίσης, ο φωτογράφος ελέγχει το κάδρο και οι επιλογές για το πού θα σταθεί, τι θα κόψει και τι θα φωτίσει είναι πράξεις εξουσίας πάνω στο θέμα που φωτογραφίζει. Η συναίνεση είναι επίσης ένα ηθικό ζήτημα το οποίο ανέφερα και προηγουμένως. Ο τρόπος που εμείς βλέπουμε μια φωτογραφία είναι επίσης ηθική πράξη. Συμμετέχουμε με τη θέαση της φωτογραφίας, κατανοούμε το πλαίσιο ή προσπερνάμε την εικόνα σαν «περιεχόμενο» μέσα σε ένα ατέλειωτο scroll; Η φωτογραφία είναι μια ματιά, μια επιλογή και μια πράξη και επομένως το ηθικό βάρος της δεν βρίσκεται μόνο στο θέμα της, αλλά και στο πώς τραβήχτηκε, στο γιατί δημοσιεύεται, και στο πώς εμείς την κοιτάμε.
Βασίλης Βασίλείου
Ποιο γεγονός θα ήθελες να φωτογραφίσεις;
Θα ήθελα να φωτογραφίσω τη στιγμή που ο προϊστορικός άνθρωπος ζωγράφισε για πρώτη φορά κάτι πάνω στον τοίχο μιας σπηλιάς, την πρώτη πράξη τέχνης, θα έπρεπε όμως να βρω έναν τρόπο να φωτογραφίσω και τον ίδιο και το έργο ταυτόχρονα. Άραγε τι να ήταν πιο δυνατό, το πρόσωπό του την ώρα της δημιουργίας ή το έργο τέχνης, μόνο του πάνω στην πέτρα; Δε θα το μάθουμε ποτέ!
Βασίλης Βασίλείου
Πόσο διαφορετικά βλέπεις σήμερα παλιές φωτογραφίες σου; Χάνει ή κερδίζει σε αίγλη μια παλιά φωτογραφία;
Οπωσδήποτε κερδίζει. Όσο αυξάνει η απόσταση, τόσο δημιουργούνται νέα επίπεδα ανάγνωσης και ερμηνείας. Η φωτογραφία, που όταν τραβήχτηκε ήταν μια απλή αποτύπωση στιγμής, με την πάροδο του χρόνου μεταμορφώνεται σε φορέα μνήμης, αποκτά έναν ελεγειακό χαρακτήρα. Είναι ένας τρόπος να μείνεις κοντά σε ό,τι έχει ήδη απομακρυνθεί ή και χαθεί και ίσως γι’ αυτό, όσο περνά ο καιρός, γίνεται όλο και πιο πολύτιμη.
Βασίλης Βασίλείου
Info:
Ο Βασίλης Βασιλείου γεννήθηκε το 1983 στην Αθήνα και σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στο Μόναχο.
Ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως νομικός με εξειδίκευση στο εταιρικό δίκαιο.
Ασχολείται με τη φωτογραφία από το 2016 και είναι μέλος της φωτογραφικής ομάδας Camera Work (www.camera-work.org).
Έχει συμμετάσχει σε φωτογραφικές εκθέσεις και φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ φωτογραφίες του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, μεταξύ των οποίων το Vogue Greece και το Broad Magazine.
Βασίλης Βασίλείου
