Το Ικρίωμα | Μια εικαστική εγκατάσταση του Georges Salameh στο Ίδρυμα Θεοχαράκη

Θεόδωρος Στίγκας 5 Μαρ 2023 Photo Δρώμενα

Το Ικρίωμα

Μια εικαστική εγκατάσταση του Georges Salameh

Επιμέλεια: Νατάσσα Χριστιά

Στην εικαστική εγκατάσταση Το Ικρίωμα, ο Georges Salameh χαρτογραφεί τον τρόπο με τον οποίο σμιλεύεται η μνήμη με τα θραύσματα της λήθης που την περιβάλλουν, και μαζί τους, η ατομική και συλλογική υπαρξιακή μας αντίφαση. Μνημεία και εικόνες αναδιατυπώνουν, ως στιγμιαίες προβολές, το αέναο ταξίδι της επιστροφής, και μαζί με αυτό, μια ύπαρξη σε διαρκή εξορία, μια φθαρμένη νοσταλγία και τον θάνατο μιας επισφαλούς χρονολόγησης της Ιστορίας.

Στον πέμπτο όροφο του Ιδρύματος Θεοχαράκη, με θέα την Ακρόπολη και το Κοινοβούλιο, ο Ελληνολιβανέζος καλλιτέχνης στήνει ένα εφήμερο εργοτάξιο, δια μέσου του οποίου διαπραγματεύεται το οδοιπορικό των προγόνων του, οι οποίοι υπέμειναν τα δεινά της Μικρασιατικής Καταστροφής το 1922. Ακολούθησε ο επαναλαμβανόμενος ξεριζωμός του ιδίου και της οικογένειάς του, μετά το ξέσπασμα του πολυετούς εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο το 1975, και η υπόσχεση μιας νέας ζωής στην Αθήνα.

Το εργοτάξιο παρουσιάζεται με διττή μορφή, ως μνημείο υπό αναστήλωση και ως ανασκαφικό εύρημα αναδυόμενο από τα βάθη της γης. Στο Sweeper (2004), μια μαρμάρινη πλάκα φέρει στην επιφάνειά της μια έγχρωμη εικόνα όπου απεικονίζεται η πρόσοψη των Προσφυγικών κτηρίων ή αλλιώς Κουντουριώτικων επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, και η οποία, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, καλύφθηκε με μια φωτογραφική αναπαραγωγή του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης, προκειμένου να παραμείνει κρυφή η εικόνα εγκατάλειψης και εξαθλίωσης τους. Πίσω από το ριγμένο από το αυγουστιάτικο μελτέμι παραπέτασμα, αναδύεται η πρόσοψη με τις σκαλωσιές στήριξης, η οποία παραπαίει. Αποκαλύπτεται, έτσι, μια στρωματογραφία ιστορικών πραγματικοτήτων που συνυπάρχουν με τον χρόνο της λήψης ως ζωντανός ιστός διάψευσης, αλλά και ως πεδίο δυνητικής προβολής.

Georges Salameh – Πύλη, 2019

Το έργο αυτό συνδιαλέγεται με ένα δεύτερο έργο που αποτελείται από τη φωτογραφία Πύλη (2019) και την αρχειακή ταινία μικρού μήκους White Middle Sea (2010). Η Πύλη απεικονίζει το Μνημείο Μικρασιατών στη Σάμο, το οποίο είναι διαρθρωμένο από Ιωνικούς κίονες και φέρει χαραγμένα τα ονόματα των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας. Το κτίσμα νοηματοδοτείται ως μια μνημειακή πύλη στο μέλλον, εν αναμονή ή διάψευση μιας νέας αρχής, και απευθύνεται σε όλους τους πρόσφυγες, σε όλα τα μήκη και πλάτη της Μεσογείου. Το White Middle Sea από την άλλη, βασισμένο σε αρχειακό υλικό Super 8 που είχε τραβήξει ο πατέρας του καλλιτέχνη, καταγράφει το πρώτο ταξίδι του Salameh από τη Βηρυτό στην Αθήνα μέσω Λάρνακας το 1976, λίγο μετά το ξέσπασμα του Εμφυλίου Πολέμου. Φαινομενικά, τα πλάνα αυτά ανακαλούν τα παιδικά του χρόνια τα οποία, στην πραγματικότητα, όμως, έχουν εξαφανιστεί. «Η παιδική μου ηλικία έχει γίνει για μένα ένα είδος τοπίου», γράφει ο καλλιτέχνης, «δεν έχω πλέον πραγματική ανάμνηση αυτής της εποχής». Για να προσθέσει: «Δεν είμαστε άραγε το τοπίο όλων όσων έχουμε δει;» Τα μνημειακά θραύσματα συλλογικής μνήμης συμπληρώνονται εδώ από μια προσωπική μαρτυρία που δεν έχει τόσο στόχο να δημιουργήσει έναν αντι-μνημονικό χώρο, αλλά να διερευνήσει, να ανανοηματοδοτήσει και εν τέλει, να συμφιλιωθεί με τον τρόπο με τον οποίο κυοφορείται η μνήμη και το παράδοξο αλλά αναγκαίο συμπλήρωμα της, η λήθη.

Το Ικρίωμα προσκαλεί το κοινό σε μια σειρά ασκήσεων ενσυναίσθησης που αφορούν μνημονικές λειτουργίες καθίζησης και ανάδυσης του τραύματος και που επιτυγχάνονται, όχι μόνο μέσα από την περιήγηση στην εγκατάσταση, αλλά και μέσα από ένα πλούσιο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων, οι οποίες περιλαμβάνουν εργαστήρια, προβολές και performance, μεταξύ άλλων. Μέσα από την οικειοποίηση και την αναπλαισίωση της μνήμης και της λήθης που συντηρεί η προσωπική και οικογενειακή του γενεαλογία, ο καλλιτέχνης γίνεται αρχαιολόγος/συντηρητής και, εν τέλει, μεσολαβητής. Ανασύρει και μοιράζεται βιωματικά θραύσματα και αισθήματα συνδεδεμένα με τον εκάστοτε ξεριζωμό, στα οποία είμαστε σε θέση να ανακαλύψουμε μια ισχνή αντανάκλαση του εαυτού μας και να αποτολμήσουμε έναν πολυφωνικό επαναπροσδιορισμό της θέσης μας στον κόσμο.

Georges Salameh – White Middle Sea

Info:
Καλλιτέχνης: Georges Salameh
Επιμέλεια: Νατάσσα Χριστιά
Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρίνα Μήλιου-Θεοχαράκη
Βοηθός Παραγωγής: Νεφέλη Σιαφάκα
Εκπαιδευτικά Προγράμματα: Ειρήνη Αλεξανδράκη, Άννα Πλέσσα
Επικοινωνία: Εύα Καραγιαννάκη
Διάρκεια έκθεσης: 16 Μαρτίου–26 Μαΐου 2023
Ωράριο έκθεσης: Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή: 10:00 – 17:00
Πέμπτη: 17:00 – 21:00

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ:
Σάββατο και Κυριακή 18-19 Μαρτίου:
16:30-19:00: Συναντήσεις με την προφορική αφήγηση
12:00-14:00: Εργαστήριο: Βιβλίο, φωτογραφικό αρχείο και μυθοπλασία
19:00-21:00: Προβολή ταινιών μικρού μήκους: Maesmak, Ιπποδάμεια
Σάββατο και Κυριακή 06-07 Μαΐου:
16:30-19:00: Συναντήσεις με τη μνήμη
18:00-20:30: Performance: “Let us stop and weep”

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Ο Georges Salameh είναι εικαστικός καλλιτέχνης και κινηματογραφιστής. Η δουλειά και η έρευνά του αφορούν σε μια ιδιότυπη εμπειρία της καθίζησης, τόσο με τη φυσική όσο και με τη μεταφυσική έννοια, μέσα από τη δημιουργική σύγκριση της πραγματικότητας, των γλωσσών και των αφηγήσεων. Οι πρώτες του ύλες είναι αρχεία, ηχογραφήσεις, εικόνες, που προκύπτουν μέσα από περιπατητικές πρακτικές, χειρονομίες και ανακατασκευές, καθώς και από την αίσθηση της ακοής. Τα έργα του παράγονται σε μεγάλες χρονικές περιόδους περιμένοντας να συμβεί αυτή η ελάχιστη καθίζηση. Έχει ζήσει στο Λίβανο, την Κύπρο, τη Γαλλία, τη Σικελία και την Αίγυπτο. Τα τελευταία έξι χρόνια ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Στην πρώτη του επαφή με τον κινηματογράφο και τη φωτογραφία, πριν από δύο δεκαετίες, επιχείρησε να αγκαλιάσει την Αθήνα, την πόλη που τον διαμόρφωσε, όχι τόσο για αυτό που θα έπρεπε να είναι ή για αυτό που ήθελε να είναι, αλλά για αυτό που είναι και του διέφευγε. Το αποτέλεσμα ήταν μια σειρά από μικρού μήκους ταινίες και φωτογραφικές σειρές που συγκέντρωσε στα «Τετράδια ειρήνης» (Cahiers de la paix, 1998-2006). Από το 1998 εκθέτει φωτογραφικές εγκαταστάσεις και βίντεο, ντοκιμαντέρ και δοκιμιακές ταινίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το 2009 είναι συνιδρυτής της πλατφόρμας παραγωγής και εκδόσεων MeMSéA. Τα έργα του ανήκουν σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές.

Η Νατάσσα Χριστιά εργάζεται ως επιμελήτρια, αρθρογράφος και εκπαιδευτικός στον χώρο της καλλιτεχνικής φωτογραφίας, με έδρα την Βαρκελώνη. Η έρευνά της επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο η φωτογραφία, το αρχείο, το φιλμ και το φωτογραφικό βιβλίο (photobook) συνδιαλέγονται με την καλλιτεχνική πρωτοπορία του 21ου αιώνα, συμβάλλοντας στην αναθεώρηση και ανανέωση των κυρίαρχων αφηγηματικών σχημάτων και ιδεολογικών μύθων του σύγχρονου οπτικού πολιτισμού. Μεταξύ των εκθέσεων που έχει επιμεληθεί, περιλαμβάνονται: AMORE: An Unfinished Trilogy by Valentina Abenavoli (Void / Athens Photo Festival 2017), Dragana Jurišić: My Own Unknown (Centre Culturel Irlandais, Παρίσι 2017), Reversiones (Centro de la Imagen, Πόλη του Μεξικού 2017), Lukas Birk: Travelogue Sammlung (Galerie Lustenau, Αυστρία, 2018), The Family of No Man (επιμέλεια από κοινού με τον Brad Feueherlm, Cosmos Arles Books 2018), You Are What You Eat (Krakow Photomonth 2019) και ACTS I-VII by Oculi, (PHOTO 2022 Ιnternational Festival of Photography-Benalla Gallery, Αυστραλία). Έχει δημοσιεύσει κείμενα δοκιμιακού χαρακτήρα σε διεθνείς δημοσιεύσεις και συλλογικούς τόμους.

Scaffolding

An installation by Georges Salameh

Curated by Natasha Christia

In Scaffolding Georges Salameh maps out the way in which memory is molded, lined by fragments of oblivion, alongside our individual and collective existential contradictions. Monuments and images recast the perpetual journey of return as momentary projections, and, through it, a form of existence in perpetual exile, a worn-out longing and the death of a precarious chronology of History.

On the 5th floor of the Theocharakis Foundation, with a view to the Acropolis and the Hellenic Parliament building, the Greek-Lebanese artist has installed an ephemeral construction site – a site of reflection upon his ancestors’ journey through life. They endured the devastating consequences of the Greco-Turkish War in 1922 and went through yet another uprooting, which the artist and his family personally experienced after the outbreak of the long Lebanese Civil War, in 1975; then came, the promise of a new life in Athens.

The installation is twofold in nature – a monument under restoration and an excavation artefact emerging from the depths of the earth. Sweeper (2004), a colour photographic print, mounted on a marble plaque, depicts the facade of the historic Kountouriotika refugee housing complex on Alexandra’s Avenue during the Athens 2004 Summer Olympics. For the duration of the Games, it was covered by a giant poster with a photographic reproduction of the Acropolis in an attempt to keep the desolate condition of the buildings from the public eye. Behind the giant poster, the August meltemi wind uncovers a tottering facade and scaffolding. What emerges is a stratigraphy of concurrent historical realities at the time when the image was taken – a living tissue of refutation as well as a field for potential projection.

This installation is in dialogue with an artwork comprising the colour photograph Gate (2019) and the archival short film White Middle Sea (2010). Gate depicts the Asia Minor Refugee Memorial in Samos, constructed of Ionic columns with inscriptions of the names of cities in Asia Minor. The structure is conceived as a monumental gateway to the future, awaiting a new beginning, or a potential disillusionment – an invocation to all refugees across the Mediterranean Sea. Based on Super 8 footage shot by the artist’s father, White Middle Sea documents Salameh’s earliest journey by boat from Beirut to Athens via Larnaca in 1976, shortly after the outbreak of the civil war. At first glance, the footage evokes the artist’s childhood, when in fact it had just been, irrevocably taken from him. “I no longer have a real memory of that period. My childhood has become for me a sort of landscape”, writes the artist, only to add, “After all, aren’t we a landscape of all we have seen?”. The monumental fragments of collective memory in these two artworks are here complemented by a personal account, which, rather than reinforcing an anti-memorial space, attempts to

investigate, re-signify and eventually reconcile itself with the way in which memory and – its odd but indispensable bedfellow – oblivion –, are engendered.

Scaffolding invites the audience to a series of empathy exercises concerning mnemonic operations of trauma sedimentation and emersion that are also accomplished through a rich program of parallel events, including workshops, screenings and performances – to name a few. By appropriating and reframing memory and oblivion ingrained in his family genealogy, – the artist becomes an archaeologist/custodian, and, ultimately, a mediator. He unearths and shares experiential fragments and emotions involving uprooting and its aftermath, in which we are in a position to discover a faint reflection of ourselves and venture into a manifold redefinition of our place in the world.

Ιnfo:
Artist: Georges Salameh
Curator: Natasha Christia
Artistic Director: Marina Miliou-Theocharakis
Exhibition Production Assistant: Nefeli Siafaka

Duration: March 16–May 26, 2023
Opening hours: Tuesday, Wednesday, Friday: 10:00 – 17:00
Thursday: 17:00 – 21:00

PARALLEL EVENTS PROGRAM:
Saturday and Sunday, March 18-19:
16:30-19:00: Encounters with Oral History
12:00-14:00: Workshop: Books, Photo Archives and Fictional Realities
19:00-21:00: Screenings: Maesmak, Hippodamia
Saturday and Sunday, May 06-07:
16:30-19:00: Encounters with Memory
18:00-20:30: Performance: “Let us stop and weep”

BIOS
Georges Salameh is an artist and filmmaker. His artwork and practice deal with an idiosyncratic experience of sedimentation, both in a physical and a metaphysical sense, through a creative comparison of reality, languages and narrations. His raw materials are files, recordings, images, which arise through peripatetics, gestures, reconstructions, and a sense of listening. He has lived in Lebanon, Cyprus, France, Sicily and Egypt. For the last six years, he has been residing and working in Athens. In his first contact with cinema and photography, two decades ago, he tried to embr
Athens, the city that shaped him, not for what it should be or for what he wanted it to be, but for what it is and eluded him. The result was a series of short films and photographic series recollected under the title Cahiers de la paix 1998- 2006. Since 1998, he has been exhibiting photographic installations and videos, documentaries and experimental films in Greece and abroad. Since 2009, he is the co-founder of the production and publishing platform MeMSéA. His artworks form part of private and public collections.

Natasha Christia is an unaffiliated curator, writer and educator based in Barcelona. Ηer research focuses on the way photography, archive, film and the photobook interact with the 21st century artistic avant-garde, contributing to a revision and renewal of the dominant narrative forms and ideological myths of contemporary visual culture. She has curated various exhibitions, among them, AMORE: An Unfinished Trilogy by Valentina Abenavoli (Void/Athens Photo Festival, 2017), Dragana Jurišić: My Own Unknown (Centre Culturel Irlandais, Paris, 2017), Reversiones (Centro de la Imagen, Mexico DF, 2017), Lukas Birk: Travelogue Sammlung (Galerie Lustenau, Austria 2018), You Are What You Eat (Krakow Photomonth 2019), and ACTS I-VII by Oculi, (PHOTO 2022 Ιnternational Festival of Photography-Benalla Gallery, Australia). She regularly contributes essays on photography criticism for international publications and for artists.