Χάρης Κακαρούχας – «Ένα εύθραυστο θαύμα» | έκθεση φωτογραφίας

Χάρης Κακαρούχας – «Ένα εύθραυστο θαύμα» | έκθεση φωτογραφίας

Χάρης Κακαρούχας

«Ένα εύθραυστο θαύμα»

Συνδυάζοντας δύο κλασικά είδη, την προσωπογραφία και την τοπιογραφία, στη νέα του έκθεση ο φωτογράφος Χάρης Κακαρούχας αναζητά «ένα εύθραυστο θαύμα», την αφτιασίδωτη ομορφιά της καθαρής ψυχής και του παρθένου τοπίου. Οι φωτογραφίες του δεν διεκδικούν το βλέμμα σου για να υπάρξουν, ούτε επιδεικνύουν το φυσικό τους κάλλος. Είναι φωτογραφίες χαμηλών τόνων, διακριτικές και ήρεμες, όπως τα πρόσωπα και τα τοπία που καταγράφουν. Εδώ οι άνθρωποι και οι τόποι μοιάζουν πραγματικοί, αυθεντικοί, χωρίς ίχνος εξιδανίκευσης, χωρίς τη χρήση φλας και βελτιωτικών φίλτρων.

Οι 71 φωτογραφίες που παρουσιάζει στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων αποτελούνται από 28 πορτρέτα και 43 τοπία (για την ακρίβεια, αποσπάσματα ή λεπτομέρειες τοπίων) που έχει τραβήξει την τελευταία εικοσαετία, από το 2003 έως το 2024, κυρίως από το 2007 και μετά, σε 32 διαφορετικά τόποι, στην Ελλάδα και στον  κόσμο. Ωστόσο  δεν έχουμε να κάνουμε με αυτό που είθισται να ονομάζεται «ταξιδιωτική φωτογραφία». Πρόκειται για εικόνες χωρίς αφηγηματική πληρότητα και χρονική αλληλουχία.

Χάρης Κακαρούχας – Ένα εύθραυστο θαύμα

Ένα εύθραυστο θαύμα 

Το πρώτο πράγμα που διαπιστώνεις όταν στέκεσαι μπροστά στις φωτογραφίες του Χάρη Κακαρούχα είναι η σιωπηλή τους υπόσταση. Δεν διεκδικούν το βλέμμα σου για να υπάρξουν, ούτε επιδεικνύουν το φυσικό τους κάλλος. Είναι φωτογραφίες χαμηλών τόνων, διακριτικές και ήρεμες, όπως τα πρόσωπα και τα τοπία που καταγράφουν. Εδώ οι άνθρωποι και οι τόποι μοιάζουν πραγματικοί, αυθεντικοί, χωρίς ίχνος εξιδανίκευσης, χωρίς τη χρήση φλας και βελτιωτικών φίλτρων. Συνδυάζοντας δύο κλασικά είδη, την προσωπογραφία και την τοπιογραφία, ο Κακαρούχας αναζητά «ένα εύθραυστο θαύμα», την ανεπιτήδευτη ομορφιά της καθαρής ψυχής και του παρθένου τοπίου. Αυτή η θαυμαστή ευθραυστότητα είναι η κρυφή γοητεία των φωτογραφιών του, η ικανότητα -το μοναδικό χάρισμα- του φωτογράφου να σε ταξιδεύει δίχως να σου το δείχνει, δίχως να το καταλαβαίνεις.

Το ταξίδι, ως ιδέα, καθορίζει τις εικόνες του Κακαρούχα και, συγχρόνως, έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια τυπική καταγραφή ταξιδιών σε ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, δηλαδή με αυτό που είθισται να ονομάζεται «ταξιδιωτική φωτογραφία». Οι 71 φωτογραφίες που παρουσιάζει στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων αποτελούνται από 28 πορτρέτα και 43 τοπία (για την ακρίβεια, αποσπάσματα ή λεπτομέρειες τοπίων) που έχει τραβήξει την τελευταία εικοσαετία, από το 2003 έως το 2024, κυρίως από το 2007 και μετά. Συνολικά, συναντάμε 32 διαφορετικούς τόπους, στην Ελλάδα και στον κόσμο (Ινδία, Ισλανδία, Κόστα Ρίκα, Αιθιοπία, Τουρκία, Θιβέτ, Ιμαλάια). Μεταξύ αυτών, υπάρχουν και αγαπημένοι τόποι που τους επισκέφτηκε περισσότερες φορές από μία: η Λέσβος, ο ποταμός Αώος, ο Έβρος, η Πίνδος, ο Άθως, τα Τζουμέρκα, η Πάρνηθα.

Ο Κακαρούχας ξεκίνησε να φωτογραφίζει τα πορτρέτα της σειράς αυτής μετά τη συνάντησή του με τα Φαγιούμ, μια τυχαία συνάντηση η οποία αποδείχθηκε καθοριστική. Όπως λέει, εκεί κατάλαβε ότι με κάποιον τρόπο πρέπει να εκμαιεύσεις το βαθύ βλέμμα από τους ανθρώπους, και για να το κάνεις αυτό πρέπει πρώτα να το δεις στον εαυτό σου, που σημαίνει ότι χρειάζεται να δουλέψεις τον εσωτερικό σου κόσμο. Για να μάθει πώς να στέκεται απέναντι σε έναν άνθρωπο, ο φωτογράφος έγινε ψυχοθεραπευτής. Έτσι, από το 2002 έως το 2007 ασχολήθηκε εντατικά με τον διαλογισμό και τη θεραπεία μέσω της τέχνης. Όλα αυτά τα χρόνια φωτογράφιζε ελάχιστα και διάβαζε βιβλία με θέμα την προσωπογραφία, επιχειρώντας να απαντήσει πειστικά στο ερώτημα: «Who am I?», ή πώς μπορείς να απεικονίσεις μέσω της φωτογραφίας τη βαθύτερη αλήθεια ενός ανθρώπου ή προσώπου, αυτό που ονομάζουμε «εαυτό» ή «ψυχή». Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας συνειδητοποίησε ότι «οικειότητα» σημαίνει καταρχάς οικειότητα με τον εαυτό του. Ξεκίνησε να εφαρμόζει στην πράξη αυτή τη νέα γνώση χρησιμοποιώντας ως μοντέλα του τους διαλογιστές που συναντούσε στα ταξίδια του – ένα από τα πρώτα ήταν στην Ινδία το 2003. Εντέλει, η φωτογράφιση ενός ανθρώπου ήταν το αποτέλεσμα μιας αμοιβαίας σχέσης, μιας εφήμερης συνύπαρξης, και δεν γινόταν άμεσα, αλλά απαιτούσε χρόνο, όπως μια συνεδρία που κρατάει μία ή δύο ώρες, έως ότου το μοντέλο εγκαταλείψει το προσωπείο που φοράει και αποκαλύψει το πραγματικό του πρόσωπο. Όπως διευκρινίζει ο Κακαρούχας, αν θες να γίνεις θεραπευτής -και εν προκειμένω καλός προσωπογράφος- καλείσαι να σταθείς απέναντι σε έναν άνθρωπο αγαπητικά και να τον δεχθείς όπως είναι, με τα θετικά και τα αρνητικά του.

Ο Κακαρούχας αντιμετωπίζει εξίσου αγαπητικά και στοχαστικά τα καθηλωτικά τοπία που συναντά στα ταξίδια του. Κάποια στιγμή αντιλήφθηκε ότι ανάμεσα στα τοπία και στα πορτρέτα που φωτογραφίζει στη φύση, υπάρχει μια κοινή ενέργεια, η ίδια δόνηση. Καρπός αυτής της συγκριτικής αντιπαράθεσης, δουλεμένης μέσα από δίπτυχα, ήταν το βιβλίο Natural Presence (Φυσική παρουσία, 2019). Παρομοίως, στην έκθεσή του στο Π.Ι Μελίνα ο καλλιτέχνης δημιουργεί ομαδοποιήσεις, αρκετά πιο σύνθετες αυτή τη φορά, φέρνοντας σε διάλογο αφαιρετικά-αποσπασματικά τοπία με κοντινές λήψεις προσώπων. Με αυτόν τον τρόπο μοιάζει να αναζητά μια ενεργειακή ισορροπία και κάποια κοινά γνωρίσματα ανάμεσα στις απροσποίητες εικόνες του, όπως είναι οι αντανακλάσεις του φωτός σε ένα ειδυλλιακό τοπίο και οι αντανακλάσεις στα υγρά, σχεδόν βουρκωμένα μάτια ενός προσώπου. Πρόκειται, πάντως, για εικόνες χωρίς αφηγηματική πληρότητα και χρονική αλληλουχία. Εδώ η αφήγηση δεν είναι το ζητούμενο, ενώ οι χρόνοι σκόπιμα και ορθά αναμειγνύονται και συνχέονται .

Για τον Κακαρούχα, όλη αυτή η ενότητα και η αντιπαράθεση εικόνων που προτείνει είναι μια υπόθεση συνάντησης, είτε έχει απέναντί του ένα πρόσωπο είτε ένα τοπίο. Κατά βάθος, ο καλλιτέχνης αναζητά και επιχειρεί να προσφέρει μια μαγική αγκαλιά. «Όταν ανοιγόμαστε σε αυτή την διαδικασία [ο φωτογράφος και το μοντέλο ή το θέμα του], συνήθως προκύπτει μια πραγματική συνάντηση. Ένας ουσιαστικός εναγκαλισμός  χωρίς να έχουμε αγκαλιαστεί στην πραγματικότητα. Για αυτό εξάλλου και το κάνω» ομολογεί ο ίδιος. Οι εικόνες των τοπίων εκπέμπουν γαλήνη, ψυχική και συναισθηματική ηρεμία. Αντίστοιχα, οι άνθρωποι που φωτογραφίζει φαίνονται πολύ ήσυχοι και χαλαροί. Αλλά ο καλλιτέχνης σπεύδει να διευκρινίσει: «Σημασία δεν έχει να είναι χαλαροί αλλά να είναι αυτό που είναι. Να αποκαλυφθεί όσο γίνεται κάτι πίσω από την προσωπικότητα του άλλου, κάτι που η προσωπικότητα καλύπτει. Αυτό είναι το ζητούμενο. Αυτό που έχω καταλάβει τελικά είναι ότι οι εικόνες όλων μας είναι ο καθρέφτης του εσωτερικού μας κόσμου.  Γιατί απλά δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο. Δεν γίνεται νομοτελειακά. Δεν μπορείς να δεις κάτι άλλο από αυτό που είναι μέσα σου. Το “βλέπω”, για μένα, είναι μια αναγνώριση».

Αν κατά την εννεάμηνη παραμονή του στην Κούβα ο Κακαρούχας φωτογράφιζε την αθωότητα με έναν μπαρόκ τρόπο και με την αφήγηση παρούσα, στο «Ένα εύθραυστο θαύμα» επιχειρεί μια χαρτογράφηση των φυσικών στάσεων και των αβίαστων συναισθημάτων. Εδώ η φωτογραφία δεν είναι ένα μέσο, αλλά ούτε και αυτοσκοπός. Ο φωτογράφος δεν έχει ανάγκη την καθημερινή λήψη. Εδώ η φωτογραφία είναι περισσότερο μια φυσική και απαραίτητη ανάγκη, όπως η αναπνοή για τον οργανισμό μας. Ο φωτογράφος κάνει το χρέος του απέναντι στην ανθρώπινη ύπαρξη-παρουσία. Το εύθραυστο θαύμα του Χάρη Κακαρούχα είναι ένας ύμνος στη φυσικότητα, ένας ύμνος στην αληθινή φωτογραφία, στη φωτογραφία που μας αξίζει.

Χριστόφορος Μαρίνος

Ιστορικός τέχνης και επιμελητής


Χάρης Κακαρούχας – Ένα εύθραυστο θαύμα

Info:
Ο Χάρης Κακαρούχας (www.hariskakarouhas.com) σπούδασε Χαρτογραφία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Οπτική εντύπωση και θεωρία χρώματος στο University of Glasgow (M.Sc) και Φωτογραφία στο University of Derby (Ph.D 2008) (τίτλος διατριβής: «Προσωπογραφία: Εικονίζοντας τον εαυτό»). Σπούδασε διάφορους τρόπους θεραπείας μέσω της τέχνης, καθώς και άλλες πρακτικές σύγχρονης ψυχοθεραπείας. Φωτογραφική του δουλειά έχει δημοσιευτεί σε διάφορα περιοδικά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχουν εκδοθεί τρία φωτογραφικά του λευκώματα: «Στα μονοπάτια του χρόνου» (Εκδόσεις Φωτοχώρος, 1994), «Μετέωρος χρόνος: Ένα πορτραίτο της Κούβας» (2004), το οποίο έχει εκδοθεί σε έξι χώρες της Ευρώπης και έχει βραβευτεί με το European Publishers Award και με το βραβείο «Μήλος» για το καλλιτεχνικό βιβλίο της χρονιάς στην Ελλάδα, και το «Natural Presence» (Εκδόσεις Luminous Eye, 2019). Έχει βραβευτεί επίσης με το Schweppes Photographic Portrait Prize (London National Portrait Gallery) ως επιλαχών. Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής του πρώτου Eco-Art Festival στην Αθήνα, το οποίο οργανώθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2013). Έχει επιμεληθεί ομαδικές και ατομικές εκθέσεις σε αθηναϊκές αίθουσες τέχνης. Έχει πραγματοποιήσει μεγάλο αριθμό φωτογραφικών εκθέσεων ατομικών και ομαδικών ανά τον κόσμο. Παραδίδει φωτογραφικά βιωματικά σεμινάρια με γενικό τίτλο «Η φωτογραφία ως καθρέφτης». Φωτογραφική δουλειά του βρίσκεται σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές.

Εγκαίνια: Πέμπτη 7 Νοεμβρίου 2024, 19:00-22:00
Διάρκεια έκθεσης: 7 – 24 Νοεμβρίου 2024
Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» Δήμου Αθηναίων
Ηρακλειδών 66 & Θεσσαλονίκης, Θησείο
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Παρασκευή 11:00-19:00, Σάββατο-Κυριακή 10:00-15:00, Δευτέρα κλειστά
Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη