Ρεαλιστική φαντασία
Γράφει ο Κώστας Μασσέρας, φωτογράφος και δάσκαλος φωτογραφίας
Κώστας Μασσέρας
Παρόλο που φαίνεται πως η σχέση της με την πραγματικότητα την κρατάει εγκλωβισμένη στην ακριβή της περιγραφή, η φωτογραφία χρειάζεται την φαντασία όπως και οι άλλες τέχνες.
Ίσως γι’ αυτόν και μόνο τον λόγο –της ρεαλιστικότητας της φωτογραφίας– ένας φωτογράφος να έχει ανάγκη την φαντασία για να την χρησιμοποιήσει σε μία προαπεικόνιση της φωτογραφίας που θέλει να δημιουργήσει.
Μα ήδη το έχει κάνει όταν επιλέγει τις φωτογραφίες του, ειδικά ανάμεσα σε εκείνες τις «παραλίγο καλές».
Κώστας Μασσέρας
Πόσες φορές έχουμε πει για μια φωτογραφία ότι θα είχε πετύχει αν έλειπε το περιττό εκείνο στοιχείο που φλυαρεί χωρίς λόγο μέσα στο κάδρο μας ή, αντίθετα, αν συμπλήρωνε την εικόνα μας ένα ακόμα, όπως για παράδειγμα μία ανθρώπινη φιγούρα. Δεν είναι αυτό προαπεικόνιση μιας φανταστικής μελλοντικής φωτογραφίας;
Αυτές οι φανταστικές εικόνες, που σχηματίζονται στο μυαλό μας την στιγμή της κριτικής, θα γίνουν οι εμμονές μας, θα τις κυνηγήσουμε. Αρκετές φορές θα τις βρούμε μπροστά μας –σαν αποκάλυψη– σε άσχετο χρόνο και τόπο και το μόνο που θα ευχόμαστε είναι να είμαστε τυχεροί να έχουμε μαζί μας την φωτογραφική μηχανή.
Κώστας Μασσέρας
Όμως η φαντασία στην φωτογραφία έχει κάποια όρια που τα ορίζει ή ίδια η φύση του μέσου. Η φωτογραφία είναι μία οπτική μηχανική τέχνη. Σε αντίθεση με την ζωγραφική ή τον κινηματογράφο, δύο άλλες τέχνες που σχετίζονται με την εικόνα, το τελικό της αποτέλεσμα δεν μπορεί να μην είναι ρεαλιστικό. Ούτε ψηφιακά εφέ (φωτοσοπιές ή φωτοσουπιές;), αλλά ούτε και ανεικονική τέχνη (το μίνιμαλ να μην ταυτίζεται με το μηδέν). Δεν μπορούμε να πετάμε το μπαλάκι στον θεατή να συμπληρώσει τα κενά της ανεπάρκειας του έργου. Δεν έχει καμιά υποχρέωση απέναντι στο έργο (και στον δημιουργό) πέρα από την απόλαυση ή την απόρριψή του. Οι όποιες ερμηνείες είναι αυθαίρετες και ανεξάρτητες από την ποιότητα του έργου, πολλές δε φορές και από τις προθέσεις του δημιουργού.
Η ρεαλιστική φαντασία μπορεί να γίνει ένα δημιουργικό εργαλείο, σαν προαπεικόνιση εικόνων που περιμένουν να τις ανακαλύψουμε στον εξωτερικό κόσμο.
Κώστας Μασσέρας
