6 + 1 φωτογράφοι αναζητούν τη φωτογραφία | Βασίλης Γεροντάκος
Ερώτηση προς κ. Βασίλη Γεροντάκο: Ο László Moholy-Nagy είχε πει ότι «ο αναλφαβητισμός του μέλλοντος δεν θα συνίσταται στην άγνοια της ανάγνωσης ή της γραφής, αλλά στην άγνοια της φωτογραφίας και του στυλό».
Θα θέλαμε το σχόλιό σας επ’ αυτού.
Το νέο όραμα
Η φωτογραφία ως ακαριαία αποτύπωση μιας συγκλονιστικά απρόβλεπτης μεταβλητότητας, έχει το χάρισμα των αγαλμάτων που θα ζήλευε και ο παππούς Ηράκλειτος. Στην ουσία είναι μια σχισμή, μέσα από την οποία μπορείς να ανατρέξεις στο λαβωμένο παρελθόν, δίνοντας του την δυνατότητα μιας δεύτερης ευκαιρίας. Ίσως να είναι αυτός ο λόγος που η φωτογραφία μοιάζει με μια υστερία σήμερα, πέρα από το αίτημα της επικοινωνίας. Είναι ένα ερωτικό εδώ και τώρα. Ένας αγωνιώδης τρόπος να υπάρχεις, αφορίζοντας την καταδίκη ενός αμείλικτου χρόνου και την ανεπάρκεια ενός πολιτισμού κατασκευών.
Η φωτογραφική μηχανή επίσης είναι ένα στυλό διαρκείας. Περιγράφει γεγονότα, κρατά σημειώσεις με την μέθοδο της αυτόματης γραφής, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο ένα οπτικό ημερολόγιο που πιλοτάρει την καθημερινότητα, την αρχειοθετεί, την ακυρώνει και την αναδημιουργεί σε ελάχιστο χρόνο, επιβεβαιώνοντας την φύση της, και αποδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο την ηγεμονική της θέση στον αιώνα της ταχύτητας και του φουτουριστικού πνεύματος. Οι φωτογραφικές μηχανές είναι επεκτάσεις που τους έχουν δοθεί σωματική σχεδόν εμπειρία.
Πριν από έναν αιώνα περίπου ο Moholy Nagy είχε επινοήσει “το νέο όραμα” πιστεύοντας ότι η φωτογραφία θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν εντελώς νέο τρόπο να δει τον έξω κόσμο, που το ανθρώπινο μάτι δεν θα μπορούσε. Και είναι αλήθεια, το μηχανικό μάτι μπορεί να αποτυπώσει στιγμές που το ανθρώπινο μάτι αδυνατεί. Ακούγεται ελκυστικό ως μια δυνατότητα επέκτασης του βλέμματος, συνδέεται όμως με την γέννηση πολλαπλών προβλημάτων. Μέσα από το εικονοσκόπιο της φωτογραφικής μηχανής κάνουμε ότι κάναμε πάντα. Κρίνουμε, θαυμάζουμε, αξιολογούμε. Αναπόφευκτα δημιουργείται η ανάγκη μιας σύνταξης, που να αποτελέσει μια νομοτέλεια ικανή να δημιουργήσει μια νέα γλώσσα. Εκεί αρχίζουν τα προβλήματα. Η ειδωλολατρική Βαβέλ σήμερα είναι δημιούργημα μιας αγλωσίας που αποτελεί μέσα στην σημερινή πρόοδο, κρίση πολιτισμού.
Από τη στιγμή που θα φύγετε από το σπίτι σας για να πάτε στη δουλειά σας, εκατοντάδες εικόνες σας γνέφουν ως άλλες σειρήνες, θέλοντας να σας αρπάξουν από το μανίκι και να σας κρατήσουν ομήρους τους. Η κάθε μία από αυτές ζητά να εξαργυρώσεις την λάμψη που σου υπόσχεται ότι θα φωτίσει την ζωή σου. Η επικράτεια των εικόνων σήμερα είναι ολοκληρωτική. Η εικόνα έχει αντικαταστήσει τη λέξη και ο αναλφάβητος του μέλλοντος δεν θα είναι των λέξεων πια αλλά των εικόνων. Οι εξουσίες χρησιμοποιούν τις εικόνες για να ελέγξουν τα πλήθη. Το χρηματιστήριο της τέχνης είναι από τα πιο κερδοφόρα. Προσεγγίζουμε την εικόνα ως καταναλωτές και όχι ως μύστες. Σήμερα περισσότερο από ποτέ η ανάγκη της καλλιέργειας του βλέμματος είναι επιτακτική.
Με την προϋπόθεση ότι έχουμε πολλά να πράξουμε για να εξαλείψουμε τον αναλφαβητισμό μιας εποχής, που όπως φαίνεται οδηγείται μέσα από ταχύτατες και ραγδαίες μεταβολές σε νέα δεδομένα, απαιτώντας συγχρόνως την ανάγνωση σύνθετων μεταβλητών που ορίζουν νέες ερμηνείες αντίληψης του κόσμου, το πρόβλημα γίνεται εξόχως δύσκολο. Το ποτάμι των αλλαγών, δείχνει το βελάκι προς μια ψηφιακή γραφή, που μοιάζει στα μάτια των πολλών με σανσκριτικά του μέλλοντος, αλλάζοντας τους πολιτισμικούς δείκτες και ευνοώντας μια πολυπλοκότητα που καλείται να επιλύσει ο μέσος πολίτης. Ασθμαίνοντας και με την ανασφάλεια μιας άκαρπης συνομιλίας σε ένα ρευστό περιβάλλον, αναζητά αγωνιωδώς τα εργαλεία που θα του δώσουν την δυνατότητα να επαναπροσδιορίσει την σχέση του με τον κόσμο, να αναστοχαστεί τις υπάρχουσες αξίες και την θεμελίωση τους σε ένα διαρκές και αμείλικτο “μετά”. Ένα “μετά” που σέρνει το παρόν στερημένο από όλους τους χυμούς του, θυσιασμένο στον βωμό μιας αφηρημένης προοπτικής με όλους τους μαύρους κύκνους του να υπόσχονται παραδείσους.
Το μηχανικό μάτι που θα αντικαταστήσει το ανθρώπινο, πρέπει να το οδηγεί το μυαλό και η καρδιά ενός ποιητή. Τότε θα στεριώσει η νέα γλώσσα.
Βασίλης Γεροντάκος
Φωτογράφος,
Δάσκαλος φωτογραφίας
Photo cover: Βασίλης Γεροντάκος
