Ezra Stoller – O φωτογράφος που ανέδειξε την αρχιτεκτονική φωτογραφία
Ο Bill Brandt δεν σχεδίασε το ανθρώπινο σώμα. Ήξερε πώς να συλλάβει την ποίηση όλων των καμπυλών και των γωνιών του – αναγκάζοντάς μας, με τη σειρά του, να δούμε το σώμα με τρόπους που δεν το είχαμε ξαναδεί.

Ezra Stoller
Η αρχιτεκτονική φωτογραφία, αν και συχνά υποβιβάζεται στο δικό της είδος, δεν είναι διαφορετική. Ο στόχος είναι να συλλάβει την πρόθεση του σχεδιασμού κάποιου άλλου – να αποστασιοποιήσει τη φιλοσοφία ενός κτιρίου σε μια ενιαία, εύπεπτη εικόνα που ξεπερνά την εξήγηση. Δεν είναι εύκολο, αλλά όταν το κάνει καλά, φαίνεται αβίαστη. Τόσο πολύ ώστε να παραμείνετε να θαυμάζετε το κτίριο μόνο του και πιθανότατα να μην σκεφτείτε το άτομο που σας βοήθησε να το δείτε.
Μία τέτοια περίπτωση είναι ο Ezra Stoller. Θεωρείται ως ο σημαντικότερος αρχιτεκτονικός φωτογράφος του 20ού αιώνα.

Ezra Stoller
Ο Ezra Stoller έζησε και εργάστηκε στο ζενίθ του αμερικανικού μοντερνισμού, τον οποίο συγκέντρωσε σε φωτογραφίες που έχουν διαμορφώσει την πολιτιστική μνήμη των εικονικών δομών που τεκμηριώνουν. Το αρχείο του με περισσότερες από 50.000 εικόνες είναι ένα αρχείο της βιομηχανίας και της καινοτομίας, που εκφράζεται μέσα από τα στιβαρά κτήρια, τους πολυάσχολους εργοστασιακούς εργάτες και τις σαρωτικές γραμμές της Αμερικής στα μέσα του αιώνα. Ο Stoller, φωτογραφίζοντας είτε τον τερματικό σταθμό TWA του Eero Saarinen είτε το εργοστάσιο της Heinz Ketchup, εκμεταλλευόμενος πάντα τις συνθήκες φωτισμού μπορούσε να καλύψει αποτελεσματικά ένα ολόκληρο αρχιτεκτονικό έργο, ή το σκούπισμα ενός εργοστασιακού δαπέδου, ή να σπάσει τα κτήρια σε μεγαλοπρεπείς λεπτομέρειες και ποιητικά οπτικά θραύσματα.

Ezra Stoller
Ο Stoller (1915-2004) ανέβασε την αρχιτεκτονική φωτογραφία σε μορφή τέχνης, καταγράφοντας τα πολυάριθμα κτιρία στο καλύτερο δυνατό φως. Ζώντας και εργαζόμενος στη Νέα Υόρκη από τις αρχές της δεκαετίας του 1940 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο Stoller φωτογραφίζει κτίρια από αρχιτέκτονες όπως ο Alvar Aalto, ο Eero Saarinen, ο Marcel Breuer, ο Paul Rudolph και ο Louis I. Kahn.
Ο Ezra Stoller ήταν πάντα παρών για να καταγράψει το αποτέλεσμα της δημιουργικής ματιάς τους. «Υπό μία έννοια, η δουλειά μου είναι ανάλογη με εκείνη ενός μουσικού ο οποίος πρέπει να ζωντανέψει μια παρτιτούρα και να παίξει το κομμάτι όσο πιο καλά μπορεί» συνήθιζε να λέει.

Ezra Stoller
Οι εντυπωσιακές του εικόνες κέρδισαν τον θαυμασμό των κριτικών και των συγχρόνων, αλλά λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν το εκπληκτικό εύρος του έργου του, το οποίο περιλάμβανε επίσης εγχώριους και βιομηχανικούς χώρους και σημαντικές εκδοτικές απεικονίσεις της αμερικανικής εργασίας στη δεκαετία του 1950 και του 1960.
Η φωτογραφία είναι ο χώρος, το φως, η υφή, φυσικά, αλλά το πραγματικά σημαντικό στοιχείο είναι ο χρόνος – αυτό το νανοδευτερόλεπτο όταν η εικόνα οργανώνεται στο γυαλί.
Ezra Stoller

Ezra Stoller
Σκηνοθετώντας κυρίως σε ασπρόμαυρο και χρησιμοποιώντας μια φωτογραφική μηχανή μεγάλου format, o Stoller περνούσε μέρες βλέποντας το φως να κινείται στην επιφάνεια ενός κτιρίου προτού να κάνει κλικ στο κλείστρο. Επ’ ουδενί δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι περνούσε ημέρες στο υπό φωτογράφιση κτίριο, χωρίς να ακουστεί ούτε ένα «κλικ», προκειμένου να μελετήσει τον χώρο και να βρει την «απόλυτα σωστή γωνία, το απόλυτα σωστό φως» προτού τους χαρίσει την αιωνιότητα με τη μεγάλου format μηχανή του και τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του.

Ezra Stoller
“Θα κλέψει σχεδόν το κτίριο και θα το προσεγγίσει από κάθε γωνία” δήλωσε η Deborah Rothschild, επιμελήτρια του λευκώματος “Ezra Stoller: Αρχιτεκτονικής Φωτογραφίας”.
Ο Stoller έλαβε το Αρχιτεκτονικό Φωτογραφικό Μετάλλιο από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων το 1961.

Ezra Stoller
Οι εικόνες του κ. Stoller αντικατόπτριζαν τη δική του αισθητική ευαισθησία, αλλά επίσης έδωσαν και κάτι ζωτικό για τον αρχιτέκτονα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πολ Γκόλντενμπεργκ, κριτικός αρχιτεκτονικής του περιοδικού «The New Yorker», είχε γράψει ότι οι φωτογραφίες του «έχουν παίξει από μόνες τους έναν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής αντίληψης για το τι είναι η μοντέρνα αρχιτεκτονική». Ή ότι ο Φίλιπ Τζόνσον (1906-2005), δημιουργός του μινιμαλιστικού και διαφανούς «Γυάλινου σπιτιού» (1949) στο Νιου Κάνααν του Κονέκτικατ, τον είχε τιμήσει δεόντως λέγοντας ότι «κανένα μοντέρνο κτίριο δεν είναι ολοκληρωμένο αν δεν είναι «Stollerized»».

Ezra Stoller
Όμως ο Stoller τείνει να εκτρέψει τον κριτικό έπαινο. “Η αρχιτεκτονική, ως αισθητική εμπειρία, πρέπει να ερμηνεύεται μέσα από ένα αισθητήριο μέσο”, δήλωσε στους The New York Times το 1991. “Δεν υποστήριξα ποτέ ότι το έργο μου είναι τέχνη. Η αρχιτεκτονική είναι η τέχνη”.

Ezra Stoller
Ο Ezra Stoller είχε γνώση του αντικειμένου, δεδομένου ότι είχε σπουδάσει αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Εναν χρόνο μετά την αποφοίτησή του θα έβγαζε την πρώτη φωτογραφία που θα σηματοδοτούσε την απαρχή μιας λαμπρής καριέρας. Ηταν το Φινλανδικό Περίπτερο στην Παγκόσμια Εκθεση της Νέας Υόρκης το 1939 και το είχε σχεδιάσει ο επίσης Φινλανδός Αλβαρ Ααλτο (1898-1976).

Ezra Stoller
Ο Ezra Stoller γεννήθηκε στο Σικάγο το 1915, γιος του προέδρου του συνδικάτου της βιομηχανίας ενδύματος. Αρχικά ήθελε να γίνει μηχανικός αυτοκινήτων αλλά τελικά σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, από όπου αποφοίτησε το 1938. Στη σχολή άρχισε να ασχολείται με τη φωτογραφία, καθώς επιδίωκε να απαθανατίζει μακέτες και γλυπτά των συμφοιτητών του. Η επίσημη καριέρα του ως φωτογράφου ξεκίνησε τη δεκαετία του ’30, όταν συνεργάστηκε με τον φωτογράφο και κινηματογραφιστή Paul Strand (1890-1976) την περίοδο 1940-41. Ο Paul Strand ήταν έναν από τους σημαντικότερους δημιουργούς του 20ού αιώνα, ο οποίος πρέσβευε τις αρχές της σαφήνειας και της καθαρότητας με πορτρέτα όπως η περίφημη «Τυφλή γυναίκα» (1916). Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Ezra Stoller δίδαξε φωτογραφία στο Signal Corps Photo Center στη Νέα Υόρκη. Δύο δεκαετίες αργότερα ίδρυσε το πρακτορείο Esto Photographics, το οποίο παραμένει αποκλειστικά αφιερωμένο στην αρχιτεκτονική φωτογραφία.

Ezra Stoller