Nίκος Κανταράκιας: “Κάνεις τη στιγμή ένα όνειρο και την κρατάς… Αυτή είναι η ουσία της φωτογραφίας.”

Nίκος Κανταράκιας: “Κάνεις τη στιγμή ένα όνειρο και την κρατάς… Αυτή είναι η ουσία της φωτογραφίας.”

Στις φωτογραφίες του Νίκου Κανταράκια όλα μεταμορφώνονται. Απόκοσμη ατμόσφαιρα, αλλοιωμένα χρώματα, παράξενες υφές. Η καθημερινότητα μέσα από την ευαίσθητη, ευφυή ματιά του αποκτά καινούρια διάσταση και γίνεται τέχνη. Στοιχειωμένα ερείπια και άδειες οικοδομές, σκηνές μιας αλλόκοτης, σουρεάλ πόλης, το μοναχικό τοπίο του πλανήτη Άρη (!), η Έλλη…  (σ.σ. η σύντροφός του) είναι κάποια από τα βασικά στοιχεία του φωτογραφικού του σύμπαντος. Και οι polaroids φυσικά!  Αυτές άλλωστε ήταν και η αφορμή για την κουβέντα μας. Για την ακρίβεια, το “Do polaroids dream of instant cameras?”, η τελευταία εκδοτική του δουλειά. Ο Νίκος μετά από δύο φωτογραφικά βιβλία ( “I walk in ruins” και “Building site”), προτίμησε τη μορφή του zine για τη συλλογή Polaroid dreams. Πώς το αποφάσισε και πόσο εύκολη ήταν η διαδικασία;
Ήταν μια αυθόρμητη απόφαση που προέκυψε μετά από μια επίσκεψη στην Athens Zine Bibliotheque. Τα zines με ενδιαφέρουν σαν αντικείμενο σχεδόν όσο και οι polaroids. Κι έχουν αρκετά κοινά. Είναι κάτι εφήμερο αλλά όχι-και-τόσο, κάτι ενδιάμεσο. Όπως οι polaroids είναι μοναδικές φωτογραφίες έτσι και τα zines εκτυπώνονται σε μικρό αριθμό αντιτύπων από τη φύση τους. Μου ταίριαζε όλο αυτό. Επιπλέον, είχα «δέσει» σε σύνολο ένα σχετικά μικρό αριθμό φωτογραφιών (24) οπότε ένα βιβλίο θα ήταν υπερβολικό. Το zine ήταν το ιδανικό μέσον για αυτήν τη δουλειά. Τα zines είναι πάρα πολύ διαδεδομένα στο εξωτερικό! Μπορεί κάποιος να φτιάξει και μόνος του, στο σπίτι του αν θέλει κάτι πιο απλό. Εγώ επέλεξα μια οnline εκτυπωτική εταιρία και η διαδικασία ήταν πολύ εύκολη. Νομίζω πως η ευκολία είναι επίσης μέσα στη φιλοσοφία του zine οπότε αν θέλει κάποιος να το κάνει, ας μη διστάσει καθόλου!



Το φλερτ του με τις
polaroids κρατάει χρόνια. Ως γνήσιος γκατζετάκιας, αρχικά τον ενθουσίασε η μηχανική λειτουργία της κάμερας, στη συνέχεια όμως αγάπησε την αισθητική, το μυστήριο και την έκπληξη που τις χαρακτηρίζει.
Μυστήριο. Αυτό νιώθω όταν φωτογραφίζω με την SX70, μια «σπαστή» Polaroid που κληρονόμησα από τον πατέρα μου. Τη δεκαετία του ’90, όταν την ανακάλυψα στα συρτάρια του, με εξέπληξε το πώς ήταν κατασκευασμένη. Δεν ξέρω τι σκεφτόταν ο Land όταν την εμπνεύστηκε αλλά είναι κάτι απίστευτο! Ένα είδος από μόνη της! Οι στιγμιαίες φωτογραφίες είναι αυτόνομες από το κλικ μέχρι την εμφάνιση της εικόνας. Είναι σαν η φωτογραφική μηχανή και το φιλμ να ερμηνεύουν, αυτό που βλέπουν τα μάτια και ίσως αυτό που αισθάνεται η ψυχή αντικρίζοντας τον κόσμο. Όλα αυτά βρίσκονται μέσα στο πλαστικό περίβλημα και το θρυλικό, χαρακτηριστικό πλαίσιο αυτού του μαγικού φωτογραφικού χαρτιού. Μου έχουν πει πως οι polaroids δεν είναι φωτογραφίες. Άσχετα με το αν συμφωνώ ή διαφωνώ, παραδέχομαι πως -ως ένα βαθμό- υπάρχει ένα δίκιο σε αυτό. Πρόκειται για πιο εικαστικό μέσο κάτι που, όχι απλά δεν με ενοχλεί αλλά αντιθέτως, με γοητεύει. Moυ αρέσει που συμμετέχει και η μηχανή, ακόμη και το φιλμ, αφού σε ληγμένο φιλμ μπορούν να συμβούν μόνο ενδιαφέροντα πράγματα: να βγουν παράξενες φωτογραφίες, με περίεργα σχήματα από τα χημικά κ.λπ. Υπάρχει έκπληξη στις polaroids. Δεν ξέρεις ακριβώς τι βγάζεις. Σκέψεις, όνειρα, συναισθήματα που κάποιες φορές δεν μπορούν να εκφραστούν, βρέθηκαν και φωτογραφήθηκαν στην καθημερινότητά μου. Για παράδειγμα, οι συγκεκριμένες 24 φωτογραφίες του zine, ακολουθούν μια πορεία ζωής προς το θάνατο. Ξέρω πως ακούγεται περίεργο αφού στη φωτογραφία άλλο σκέφτεται ο φωτογράφος όταν φωτογραφίζει και συνήθως άλλο ο θεατής, αλλά έτσι μπήκαν σε σειρά στο δικό μου μυαλό… «Μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματα που αφορούν τον κόσμο που μας περιβάλλει με ποιητικά ή περιγραφικά μέσα» έλεγε ο Ταρκόφσκι. Η στιγμιαία φωτογραφία, αυτό που προσπαθώ να κάνω, κάνει και τα δύο. Είναι οπτικοποιημένη ποίηση.

Η φωτογραφική του διαδρομή μετράει παρουσίες και σε αρκετές φωτογραφικές ομάδες. Ξεκίνησε ως μέλος του Dpgr αφού στην αρχή ενδιαφερόταν περισσότερο για την τεχνική πλευρά της φωτογραφίας. Έχει παρακολουθήσει τα σεμινάρια του Μάνου Λυκάκη και του Πλάτωνα Ριβέλλη, κάποια μαθήματα του Χρήστου Κοψαχείλη και υπήρξε μέλος του Φωτογραφικού Κύκλου, της φωτογραφικής παρέας Visual Poetry και της φωτογραφικής ομάδας Photomind. Tι προσφέρει σε ένα φωτογράφο η συμμετοχή σε μια φωτογραφική κοινότητα;
Η φωτογραφία σαν διαδικασία είναι μοναχικό «σπορ» αλλά χρειάζεσαι και την επικοινωνία. Χαίρομαι που διαρκώς στήνονται νέες φωτογραφικές κοινότητες, λέσχες κι ομάδες κι ας μην συμμετέχω τώρα σε κάποια. Μου λείπει αυτό. Είναι πολύ σημαντικό να βρεις ανθρώπους που θα γνωρίσεις προσωπικά και θα υπάρχει επαφή όχι μόνο πάνω στο θέμα της φωτογραφίας αλλά γενικότερη. Να δείχνεις τις φωτογραφίες σου, να συζητάς γι’ αυτά που βλέπεις και κάνεις, να ακούς τις απόψεις ανθρώπων που αγαπάς κι εμπιστεύεσαι. Έτσι εξελίσσεσαι. Επιπλέον οι φωτογραφικές ομάδες σου δίνουν κίνητρα για να φωτογραφίζεις αφού ξέροντας πως έχεις συνάντηση μπαίνεις στη φωτογραφική διαδικασία. Το χρειαζόμαστε αυτό δεδομένου πως όλους μας καταπίνει η καθημερινότητα. Στην εποχή μας υπάρχουν ομάδες για όλα τα γούστα. Αν σου αρέσει η φωτογραφία που πρεσβεύει κάποια από αυτές, εκεί πρέπει να πας. Ωστόσο οι ομάδες ας μην είναι εσωστρεφείς. Οι επικεφαλής, αφού έχουν τη θέση του δασκάλου, οφείλουν να παρουσιάζουν στα μέλη τους και άλλες «σχολές» και να διακρίνουν την κλίση κάθε μαθητή ενθαρρύνοντάς τον να φωτογραφίζει όσο καλύτερα μπορεί ό,τι τον ευχαριστεί.

Πώς σχολιάζει τη σύγχρονη τάση της φωτογραφίας να «παίρνει θέση» και να περνάει μηνύματα;
Εγώ δεν το θεωρώ απαραίτητο αλλά στον κάθε άνθρωπο η φωτογραφία λειτουργεί διαφορετικά. Για μένα η συγκεκριμένη τέχνη είναι ψυχαναλυτική. Την κάνω πρωτίστως για να ανακαλύψω πράγματα στον εαυτό μου. Μάλιστα φωτογραφίζω περισσότερο όταν έχω τις μαύρες μου ώστε να νιώσω καλύτερα. Αυτή είναι η αφετηρία μου. Αν προκύψει κάποιο μήνυμα στην πορεία είναι άλλο ζήτημα. Καταλαβαίνω πως κάποιοι κάνουν φωτογραφία με σκοπό να περάσουν μηνύματα. Υπάρχουν μάλιστα συγκεκριμένα είδη φωτογραφίας που το υποστηρίζουν αυτό όπου, ακόμη κι αν βγει καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, το μήνυμα είναι πιο σημαντικό από την τέχνη. Έχω μάθει να διαχωρίζω αν μου αρέσει αυτό που βλέπω, ως τι μου αρέσει και τι εξυπηρετεί. Φυσικά και θα πρέπει να προβάλλονται τέτοιες φωτογραφίες αλλά εγώ τις εντάσσω στην κατηγορία του φωτορεπορτάζ. Για τα υπόλοιπα είδη φωτογραφίας: δρόμου, καλλιτεχνικό γυμνό, τοπία κ.λπ. θα προτιμούσα τα όρια να είναι πιο ασαφή. «Κάνω φωτογραφία». Τελεία. Δεν υπάρχει λόγος να μπαίνουν όλα σε «κουτάκια» και να υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές. Είναι παράταιρο πια.

Alone. On Mars. With a smartphone. Χαμογέλασα με τον τίτλο της συγκεκριμένης συλλογής του. Πώς ήταν στον… Άρη λοιπόν;
Ένα θέμα με το οξυγόνο το είχα… (γελάει). Σοβαρά τώρα: oι φωτογραφίες είναι όντως τραβηγμένες στον Άρη! Πρόκειται για μια κάπως πιο εικαστική ιδέα που είχα την εποχή της έκρηξης του Ιnstagram και των «φίλτρων». Πήρα λοιπόν την άδεια από τη NASA για να χρησιμοποιήσω φωτογραφίες που έβγαζε το Curiosity (σ.σ. το ρομποτικό όχημα που εξερευνά τον κρατήρα Γκέιλ στον Άρη, ως μέρος της αποστολής Mars Science Laboratory Μission). Η επιλογή, το κροπάρισμα και η επεξεργασία είναι δικά μου. Η ιδέα ήταν να κάνω φωτογραφίες σαν να βρίσκομαι όντως στον Άρη με ένα κινητό και μια εφαρμογή επεξεργασίας. Η συλλογή αυτή είναι  ένα «σχόλιο» στην ανάγκη μας να φωτογραφίζουμε τα πάντα με φίλτρα. Αλλά ας μην τα δαιμονοποιούμε όλα. Κάποτε το να φωτογραφίζεις με κινητό ήταν καταδικαστέο. Τις φωτογραφίες αυτές όμως τις έβγαλε μια κάμερα ενός ρομπότ στον Άρη. Κανένας άνθρωπος, κανένα συναίσθημα από πίσω. Κι όμως κάτι εκφράζουν…

Oι εικόνες του Νίκου βρίσκονται κάπου ανάμεσα στο πραγματικό και το εξωπραγματικό. Δεν «φωνάζουν» το νόημά τους ή την αξία τους. Ακριβώς το αντίθετο: σαν ψίθυρος, διεκδικούν την προσοχή του θεατή μέσα από την ησυχία τους. Τον προ(σ)καλούν να αφουγκραστεί, να αφεθεί και να αισθανθεί. Να αναρωτηθεί όχι «τι βλέπει» αλλά «τι νιώθει». Εκπέμπουν απλότητα, ήρεμη δύναμη, χιούμορ, εσωτερικότητα, αλήθεια.
Το ότι οι εικόνες μου προκαλούν κάποιο συναίσθημα -όποιο κι αν είναι αυτό- μου αρκεί. Επειδή είμαι άνθρωπος «κλειστός» η διαδικασία της φωτογραφίας με χαροποιεί. Είναι ένας τρόπος να ξεφύγω από αρνητικά ή δυσάρεστα συναισθήματα και καταστάσεις. Όμως αυτά δεν αντιπροσωπεύονται στη φωτογραφία μου, ακόμη κι αν υπάρχουν όταν κάνω το κλικ. Κάθε φορά που κάνω μια φωτογραφία ξαλαφρώνω, αδειάζω, ξεφεύγω, νιώθω καλύτερα! Δεν έχω απάντηση στην ερώτηση «τι φωτογραφίζεις; ». Φωτογραφίζω ό,τι δω και μου τραβάει το ενδιαφέρον. Δεν έχω κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου. Με εξαίρεση τα ερείπια! Αυτά σαν να με καλούν… Έχω κόλλημα! (Γελάει). Κάνω φωτογραφία επειδή το έχω ανάγκη. Με τη φωτογραφία αποτυπώνεις μια στιγμή της πραγματικότητας. Την αποκόπτεις, σβήνεις το χρόνο μπρος και πίσω από αυτήν. Κάνεις τη στιγμή ένα όνειρο και την κρατάς… Αυτή είναι η ουσία της.


Ο Νίκος Κ. Κανταράκιας γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1976 στην Αθήνα και ιδιαίτερη πατρίδα του είναι η Σκιάθος. Μεγαλωμένος ανάμεσα στους καμβάδες ζωγραφικής, τα πινέλα και τα πολυάριθμα slides του πατέρα του ασχολήθηκε με το σχέδιο ενώ πειραματιζόταν με τη φωτογραφία γοητευμένος από τη διαδικασία λήψης της. Από το 2002 και μετά η ενασχόληση του γίνεται εντατικότερη και η αγάπη του για την καλλιτεχνική φωτογραφία μεγαλύτερη, μέσα από σχετικά σεμινάρια (Μάνος Λυκάκης 2006, Πλάτων Ριβέλλης 2008) και μελέτη. Είναι ιδρυτικό μέλος της φωτογραφικής παρέας Visual Poetry, του διαδικτυακού forum συζήτησης PhotoMind και μέλος του Φωτογραφικού Κύκλου για κάποια χρόνια (2008-2011,2013).

http://www.nikoskantarakias.com
https://www.instagram.com/nikantgr/