![«Πυρο[γραφίες]» | έκθεση φωτογραφίας του Μιχάλη Πολυχρονάκη στα Χανιά](https://www.photologio.gr/wp-content/uploads/2025/10/afisa-teliko-860x1216.jpg)
«Πυρο[γραφίες]» | έκθεση φωτογραφίας του Μιχάλη Πολυχρονάκη στα Χανιά
Εγκαινιάζεται το Σάββατο 1 Νοεμβρίου 2025, στη «SOUTH space for photography» (Ηρ. Πολυτεχνείου 7, Χανιά) η έκθεση φωτογραφίας του Μιχάλη Πολυχρονάκη, με τίτλο «Πυρο[γραφίες]».
Μετά από τριακονταετή εκθεσιακή δραστηριότητα εντός και εκτός Χανίων, ο Μιχάλης Πολυχρονάκης, σε μια συμβολική κίνηση, επανέρχεται στο χώρο από όπου πρωτοξεκίνησε, τον Μάιο του 1994, στο πάλαι ποτέ «Φως-Χρώμα-Γραμμή» της αείμνηστης Αναστασίας Καλπάκη – Γεωργουλάκη, όπου είχε παρουσιάσει τότε, την πρώτη του ατομική έκθεση, με τίτλο «Φωτοαναζητήσεις».
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μιχάλης Πολυχρονάκης, στην εισαγωγή του ενημερωτικού σημειώματος για τις «Πυρο[γραφίες]», «ο εξωτερικός κόσμος, στο βαθμό που δεν κάνουμε καταγραφή ή αποτύπωση, είναι αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη, για τη δημιουργία καλλιτεχνικού φωτογραφικού έργου. Χωρίς την καθοριστική συνεισφορά μιας ψυχικής κατάθεσης, μέσα από το ιδίωμα του βλέμματος, τη διάκριση του ύφους αλλά και τη θεωρησιακή αντίληψη, που προάγει το αισθητό σε αισθητικό, το αποτέλεσμα παραμένει ανούσιο, επιφανειακό και αδιάφορο. Το πραγματικό θέμα σε μια φωτογραφική δουλειά, δεν είναι το ίδιο το εικονιζόμενο αντικείμενο, περιβάλλον ή γεγονός αλλά το ψυχικό του αντίκρισμα στο φαντασιακό πεδίο του φωτογράφου και η αναγωγή του σε προσωπική υπόθεση, που όμως δεν είναι ιδιωτική, αφού δεν αφορά μόνο τον ίδιο, καθώς ξεδιπλώνει ευρύτερες αναφορές και προεκτάσεις».
Μιχάλης Πολυχρονάκης
Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Αναστασάκης, αναφέρει:
Υπάρχει ποίηση στην καταστροφή;
Υπάρχει σίγουρα δέος. Η καταστροφή βρίσκεται πάντοτε σε μια κλίμακα μεγαλύτερη από την ανθρώπινη, η εμπειρία της αφήνει πάντα βαθύ ψυχικό αποτύπωμα τόσο στον υφιστάμενο όσο και στο θεατή της. Γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος δημιουργός είναι ένας αναζητητής της συγκίνησης και της έντασης. Είναι δυνατόν όμως να αποδώσουμε εγκυρότητα σε μία νερώνεια δημιουργική μέθη μπροστά στη θέα της κάθε Ρώμης που καίγεται;
Ο κόσμος φλέγεται. Πάντα φλεγόταν. Η παρατήρηση και η μαρτυρία του φλεγόμενου κόσμου είναι η ιστορία και είναι και η τέχνη. Η αφήγηση όμως διαφέρει ανάλογα με την οπτική γωνία του παρατηρητή. Ο Νέρων μπορεί να ξεροκατάπινε από τον οίστρο ψηλά στο προνομιακό του μπαλκόνι, κάποιος άλλος θα γούρλωνε τα μάτια απ΄τον τρόμο των ναπάλμ στο Βιετνάμ. Στη δεύτερη περίπτωση η φωτογραφία ήταν εκεί για να φέρει το τεκμήριο υπόψιν του κυρίαρχου βλέμματος του δυτικού κόσμου. Φυσικά αυτό δεν κατέστη αρκετό. Είναι θέμα οπτικής, γι’ αυτό ακόμη περιφερόμαστε στα αποκαΐδια.
Τι μας μένει λοιπόν; Η μεταφορά, εκείνο το εργαλείο που μας επιτρέπει να καταλαβαίνουμε τον κόσμο. Πυρογραφία είναι η γραφή με τη φωτιά. Μια τεχνική. Συνήθως δίνει όμορφα αποτελέσματα. Όμως η φωτιά έχει γράψει την ανθρώπινη ιστορία. Μένουμε λοιπόν να αναρωτιόμαστε τι βλέπουμε στις φωτογραφίες του Μιχάλη Πολυχρονάκη με τον τίτλο “Πυρογραφίες”. Ο φωτογράφος φυσικά δεν έγραψε με τη φωτιά, εκείνη έγραψε, αυτός άκουσε για αυτήν και έσπευσε να τη διαβάσει. Αυτό που διάβασε σε σχήματα, μορφές, επιφάνειες, λιωμένα ή μαυρισμένα υλικά, την τέφρα, το ξανα(κατ)έγραψε. Δεν έχουμε όμως να κάνουμε με ένα αρχείο κτισμάτων των Χανίων που καταστράφηκαν από φωτιά σε περίοδο ειρήνης από ατύχημα, βλάβη ή εμπρησμό. Ο Πολυχρονάκης αντλεί από την εμπειρία του στην φωτογράφιση ερειπίων, ένα πεδίο στοχασμού για εκείνον πάνω στην έννοια του χρόνου και της φθοράς που αυτός επιφέρει.
Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με το χρόνο. Κατ’ αναλογία όμως, το κάθε ανώνυμο ερείπιο που άφησε πίσω της η φωτιά έρχεται να σταθεί αντί της ίδιας της έννοιας της καταστροφής σε ένα πλαίσιο λίγο πιο χειροπιαστό, σαν να παίρνει ο φωτογράφος το φάρμακο του λίγο λίγο αντί να εκτεθεί ολοκληρωτικά στον τρόμο και την παράλυση που αυτός επιφέρει. Σταθερή αναζήτηση του Πολυχρονάκη στο έργο του είναι η κάθαρση και η μετουσίωση, ιδιότητες που διαχρονικά αποδίδονται στη φωτιά. Στον κύκλο της ζωής του δάσους η πυρκαγιά έχει ένα ρόλο αναγεννητικό. Αρκεί βέβαια να επιτραπεί στους βλαστούς να ανοίξουν, στους σπόρους να αποτεθούν, στο χώμα να γεννήσει. Όπως είναι φυσικό δε θα περίμενε κανείς τα καμένα δοκάρια και οι λαμαρίνες που παρατηρούμε σε αυτές τι φωτογραφίες να ανθίσουν και να αναπτυχθούν. Τότε τι;
Ο Πολυχρονάκης ψαχουλεύει, με τα δάχτυλα μισοχωμένα στη στάχτη, μουρμουρίζοντας μια στοιχειωμένη επωδό, να βρει την Ελπίδα.
Η ποίηση δε βρίσκεται στην καταστροφή, βρίσκεται στην απογοήτευση που επιβάλλει και το μόχθο να ξεπεραστεί.Γιώργος Aναστασάκης
Μιχάλης Πολυχρονάκης
Ο ίδιος ο φωτογράφος αναφέρει:
«Μέσα στο ξέφωτο των ματιών σου
Δείξε τις καταστροφές της φωτιάς,
τα εμπνευσμένα έργα της
Και τον παράδεισο της στάχτης της.»
Paul Eluard
Μετά από τριανταπέντε χρόνια στη φωτογραφία, γνωρίζω πλέον καλά, ότι ο εξωτερικός κόσμος, είναι αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη, για τη δημιουργία καλλιτεχνικού φωτογραφικού έργου. Δεν αρκεί η απεικόνιση του πραγματικού, χρειάζεται και η προαγωγή του στην τάξη των συμβόλων, η εξεικόνισή του δηλαδή, έτσι ώστε το «τεκμήριο», να λειτουργεί και ως «σημείο» και το αισθητό, να παραπέμπει στο αισθητικό.
Ξέρω ακόμη, ότι το ουσιαστικό θέμα σε μια φωτογραφική δουλειά, δεν είναι το ίδιο το εικονιζόμενο αντικείμενο, περιβάλλον ή γεγονός αλλά το ψυχικό του αντίκρισμα στον εσωτερικό κόσμο του φωτογράφου, το οποίο και καταθέτει, ενώπιον του συλλογικού φαντασιακού.
Έχω καταλάβει επίσης, ότι το σημαντικό σε ένα βλέμμα, δεν είναι αυτό που κοιτάζει αλλά αυτό που βλέπει, καθώς το μάτι, δεν είναι «κάμερα» αλλά «οθόνη», όπου προβάλλονται αδιαχώριστα, τόσο οι εξωτερικές παραστάσεις, όσο και υποκείμενες αντιληπτικές προτυπώσεις.
Τίποτε από όλα ετούτα τα βαθυστόχαστα και θεωρητικά ωστόσο, δεν με βοηθά να κατανοήσω και να προλογίσω τις φωτογραφίες, αυτής μου εδώ της ενότητας.
Βρέθηκα να φωτογραφίζω τους χώρους ετούτους, τους κατεστραμμένους από τη φωτιά, παρεκκλίνοντας από το πλαίσιο προγενέστερης εργασίας μου, σχετικά με τα ερείπια.
Κάθε παρέκκλιση εντούτοις (όπως και κάθε παραδρομή) ανοίγει νέα, αχαρτογράφητα μονοπάτια, ακυρώνει σταθερές και πεπατημένες και, ως «γλώσσα λανθάνουσα», πολλές αλήθειες έρχεται να μαρτυρήσει και πολλά κρυμμένα να φανερώσει.
Είναι γεγονός, ότι μόνο «λοξοδρομώντας» και «ξεστρατίζοντας», έχει κανείς την ευκαιρία να βρεθεί πραγματικά και ουσιαστικά μακριά (ρισκάροντας όμως και να χαθεί).
Έτσι προέκυψαν οι «Πυρο[γραφίες]». Ωστόσο εδώ, δεν ισχύουν τα δεδομένα και η συλλογιστική περί των ερειπίων. Εδώ, δεν είναι η παρέλευση του χρόνου, η φθορά κι η εγκατάλειψη, που «μας μιλούν» και μας αφορούν, στο βαθμό που κι εμείς είμαστε φθαρτοί, θνητοί κι εφήμεροι. Δεν είναι η παρακμή, η περατότητα και το ανεπίστρεπτο, που μας απασχολούν.
Εδώ, ο χρόνος είναι συντελεσμένος και το περιβάλλον, ζοφερό κι αποτρόπαιο. Τι μπορεί να κάνει εδώ ένας φωτογράφος; Όταν η εξωτερική και «αναγκαία» συνθήκη είναι τόσο καθοριστική, βαριά και αποκρουστική, πόσο ικανή μπορεί να φανεί η «ικανή», ώστε να γεννηθεί καλλιτεχνικό έργο; Υπάρχει χώρος για ποίηση στην καταστροφή; Τι «μας μιλά» εδώ και πως μας αφορά; Ποιο ανεπίγνωστο εσωτερικό κεφάλαιο, ψυχανεμίζεται εδώ την αντιστοιχία του;
Μήπως άραγε έχω χαθεί και δεν το αντιλαμβάνομαι; Ή μήπως αντίθετα,…
Πριν το βάλω στα πόδια χωρίς να κοιτάξω πίσω και πριν να διερωτηθώ τι γυρεύω εγώ εδώ, κοντοστέκομαι κι αποτολμώ τη φωτογράφιση των χώρων αυτών, των τόσο δυστοπικών και απόκοσμων, χωρίς να πολυκαταλαβαίνω το τι, το πως και το γιατί αλλά κυρίως, χωρίς καμιά βεβαιότητα ή έστω υποψία, για οτιδήποτε θα μπορούσε να νοηματοδοτήσει την παρουσία μου, στα τεφρωμένα κατατόπια αυτού του αδυσώπητου ερέβους.
Η όραση όμως, προηγείται της νόησης κι οι εικόνες, προϋπάρχουν του βλέμματος, οπότε, «μέσα στο ξέφωτο των ματιών μου», έχω μάλλον ακόμη να δω και να μάθω πολλά…Μιχάλης Πολυχρονάκης
Info:
Τα εγκαίνια της έκθεσης «Πυρο[γραφίες]» θα πραγματοποιηθούν το Σάββατο 1 Νοεμβρίου 2025, στις 18:30.
Διάρκεια έκθεσης: 1-30 Νοεμβρίου 2025
Ωράριο: Δευτέρα – Σάββατο: 10:00 – 14:00. Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 18:00 – 21:00.
