Σκόδρα | Η διά(σ)ταση του χρόνου στο μουσείο φωτογραφίας Marubi
Γράφει και φωτογραφίζει ο Στέφανος Χρόνης*
Η διά(σ)ταση του χρόνου
Ένα θέμα γνωστό στις συζητήσεις για εκδρομές και ταξίδια είναι πόσες μέρες αξίζει ο κάθε προορισμός για να διαθέσεις. Προσωπικά νομίζω ότι αυτό μεταβάλλεται από τη περιοχή, από τις διαθέσεις του καιρού και την εποχή, την ιδιομορφία των μεταφορικών μέσων, το σχεδιασμό, από τις ανάγκες της παρέας –αν υπάρχει- βέβαια και πάνω από όλα από το προσωπικό ύφος του ταξιδιώτη. Θα έλεγα όμως ότι ποτέ δεν είναι αρκετές οι ώρες ή οι μέρες. Ένα μέρος έχει τόσα πολλά να δεις, να ρωτήσεις, να περιεργασθείς, να αναζητήσεις, να φωτογραφήσεις. Πάντα βρίσκω πράγματα να κάνω όπου κι αν βρεθώ. Μπορείς να παίξεις με το χρόνο, με το χάρτη, με την ιστορία, με την κουλτούρα του τόπου, με την καθημερινότητα των ανθρώπων. Η αντίληψη της φωτογραφικής διά(σ)τασης του χρόνου και του χώρου είναι προσωπική υπόθεση. Η παρατήρηση της ανθρωπογεωγραφίας του τόπου σε συνδυασμό με το ένστικτο του προσανατολισμού, τη δίψα για αναζήτηση και την ανάγκη για περιήγηση μπορεί να μετατρέψει έναν μη εντυπωσιακό προορισμό σε μοναδική ακροβασία.
Το φωτογραφικό κυνήγι επιβάλλει εσωτερικούς ρυθμούς, μοναχικότητα, άχρονες στάσεις, τρέξιμο, εκρηκτικότητα αλλά και διαλογισμό με το περιβάλλον. Ο μικρός χρόνος προσφέρει ασφάλεια, ο μεγάλος χρόνος προσφέρει προοπτική. Ο χρόνος είναι γεωμετρία, είναι διάσταση. Ο χρόνος είναι μυς, για να λειτουργήσει θέλει ενδυνάμωση και διάταση. Ο χρόνος είναι σιωπηλός, τον εξημερώνεις με αναπνοές.
Η πόλη Σκόδρα στη βόρεια Αλβανία
Έχω συνεργαστεί με 2 καθηγήτριες σε προηγούμενα σχολεία που είχαν σαν επώνυμο τους το Σκόδρα (αρχαιοελληνικό όνομα) η μια και Σκούταρη (το ιταλικό όνομα της πόλης) η άλλη. Το πήγαινε- έλα των λαών. Στα αλβανικά η πόλη λέγεται Shkodër «Σκόντερ». Είναι έντονο το βαλκανικό παρελθόν στη περιήγηση της πόλης, δηλαδή το ανθρωποκυνηγητό. Ιλλυριοί, Έλληνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Σλάβοι, Βούλγαροι, Σέρβοι, Οθωμανοί, Βενετοί, Ιταλοί και δεν έχουμε τελειωμό με το ανακάτεμα της ιστορίας. Ιησουίτες, Φραγκισκανοί, Μπεχτασήδες Σούφι, το αθεϊστικό κομουνιστικό παρελθόν, το μολυβένιο τζαμί που ανασκευάζεται, ολοκαίνουριοι Ορθόδοξοι και Καθολικοί ναοί, το σινεμά Millenium με αφίσσες του Πατσίνο και της Μπαρντό, όλα τα παραπάνω κομμάτια ενός συγκροτημένου χάους. Θα θυμάμαι για πολλά χρόνια τη προσπάθεια μου να εντοπίσω ένα τεκέ -τόπο λατρείας Μπεχτασήδων- σε μια υποφωτισμένη πλευρά της πόλης.
Η πόλη Σκόδρα σε μεταφέρει εναλλάξ σε διάφορες διαφορετικές προηγούμενες δεκαετίες. Ένα μπρος πίσω αλόγιστο και γοητευτικό. Η σουρεάλ διάσταση μπορεί να σε πετύχει κάθε στιγμή και να σου προσφέρει το καλύτερο καρέ. Καινούρια χλιδάτα εστιατόρια και μικρά φτωχικά μπακάλικα δίπλα το ένα στο άλλο. Ακριβά αυτοκίνητα αλλά και εκατοντάδες παλιά ποδήλατα. Πολυκατοικίες σοσιαλιστικού ρυθμού και καινούρια πολυώροφα ξενοδοχεία. Οι γείτονες είναι πολύ φιλόξενοι και οι πιτσιρικάδες χαιρετούν τους τουρίστες. Είναι διακριτή η ανάγκη επικοινωνίας με τους επισκέπτες που γίνονται όλο και περισσότεροι. Αξίζει να χαθείς στις γειτονιές εκτός κέντρου και στα μικρά πάρκα όπου οι ντόπιοι παίζουν ντόμινο. Οπωσδήποτε το κάστρο Rozafa με τη μαγευτική θέα στους 4 ορίζοντες. Μια κοινωνία σε εξέλιξη σε αλλαγή σε ανανέωση σε εγρήγορση. Μία πολυθρησκευτική ανεκτική κοινωνία, και μία πόλη χωρίς φανάρια ! Καινούριες γέφυρες μαζί με παραδοσιακές πετρόκτιστες. Ο κεντρικός πεζόδρομος Κόλε Ιδρωμένο (Kolë Idromeno) με επιλογές για μπύρα και παγωτό αλλά και χαμόσπιτα παραδίπλα. Όλοι θέλουν να αφήσουν πίσω τους γρήγορα την περίοδο του δικτάτορα όπως τον αναφέρουν. Η Σκόδρα δεν θεωρείται τυχαία ως μία από τις ιστορικότερες, όσο και μαρτυρικές πόλεις της χώρας. Συγκεκριμένα, αποτέλεσε το προπύργιο της αντίστασης κατά τη διάρκεια του καθεστώτος, βάφτηκε στο αίμα από τις εκτελέσεις και έγινε η απαρχή για την πτώση του. Ο λαός της ήταν ο πρώτος στη χώρα που γκρέμισε το άγαλμα του Χότζα το 1990.
Το μουσείο φωτογραφίας Μαρούμπι –Marubi
Οι πρωτοπόροι φωτογράφοι – κινηματογραφιστές αδερφοί Μανάκη έγιναν γνωστοί στη χώρα μας από τη ταινία του Αγγελόπουλου «Το βλέμμα του Οδυσσέα». Γεννήθηκαν στα Γρεβενά και για τη καταγωγή τους ερίζουν Έλληνες, Σκοπιανοί, Βλάχοι. Η δράση τους από το 1900 έως το 1940 με βάση το Μοναστήρι- Bitola περιλαμβάνει 18.000 φωτογραφίες και 2,000 μέτρα κινηματογραφικού φιλμ. Κάνω την παραπάνω εισαγωγή για να συστήσω μια οικογένεια φωτογράφων από τα Βαλκάνια εξίσου σημαντικών και πρωτοπόρων αλλά και άγνωστων σε εμάς.
Μια μεγάλη, ανέλπιστη και ευχάριστη έκπληξη η ανακάλυψη του φωτογραφικού μουσείου Μαρούμπι. Ο Ιταλός ζωγράφος και φωτογράφος Pietro Marubi ήρθε στην Αλβανία το 1855 και εγκαταστάθηκε στη Σκόδρα. Την περίοδο εκείνη, η πόλη άκμαζε και γινόταν σημαντικό κέντρο χάρη στις οικονομικές και πολιτιστικές ανταλλαγές. Ανοίγει το πρώτο του στούντιο «Photo-Studio Marubbi». Καθώς ο Pietro και η σύζυγός του δεν μπορούσαν να κάνουν παιδιά, οι πρώτοι βοηθοί του ήταν οι γιοι του κηπουρού του που αργότερα συνέχισαν την τέχνη της φωτογραφίας. ο Mati Kodheli, που πέθανε σε πολύ νεαρή ηλικία και ο μικρότερος αδελφός του Kel Kodheli, που πήγαν στην Τεργέστη για να μάθουν τα μυστικά της φωτογραφίας. Ο Kel ακολούθησε το μονοπάτι του κυρίου του, Pietro στον ίδιο τομέα κληρονομώντας το στούντιο αλλά και το επώνυμό του. Το στούντιο συνέχισε ο γιος του Gegë Kodheli (Marubi). Το 1970 Ο Gegë (1907-1984) δώρισε στο αλβανικό κράτος το αρχείο που δημιούργησαν οι τρεις γενιές φωτογράφων της δυναστείας Marubi. Αυτό το αρχείο αποτελούνταν από 500.000 αρνητικά, 246 επιστολές και τηλεγραφήματα, 219 κάμερες και διάφορα είδη φωτογραφικού υλικού. Αυτή η συλλογή φωτογραφιών δεν είναι μόνο ένα ουσιαστικό όργανο για την κατανόηση της εξέλιξης της φωτογραφίας στην Αλβανία, αλλά και μια σημαντική απόδειξη για την κατανόηση της σύγχρονης ιστορίας της Αλβανίας και των Βαλκανίων. Των ανθρώπων, της ποικιλίας των παραδόσεων, της διαφορετικότητας.
Η Φωτογραφική Συλλογή Marubi (Fototeka Marubi) τώρα Εθνικό Μουσείο Φωτογραφίας περιλαμβάνει χιλιάδες φωτογραφίες, πολλές από τις οποίες έχουν μεγάλη ιστορική, καλλιτεχνική και πολιτιστική σημασία. Τσιφλικάδες, Οθωμανοί πασάδες, Ιταλοί Καθολικοί μοναχοί, Στρατιώτες με το σφυροδρέπανο, σκηνές από παραδοσιακούς γάμους, πολυεθνικές βαλκανικές ορχήστρες, πρίγκηπες απεσταλμένοι κεντρικών ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών, αρχηγοί φυλών, εξεγέρσεις στα βουνά, η ζωή της πόλης στη Σκόδρα και διάφορες δημόσιες εκδηλώσεις. Μόνο μερικές από τις φωτογραφίες έχουν δημοσιευτεί. Το Μουσείο Marubi ήταν μεταξύ των φιναλίστ που προτάθηκαν για το διάσημο βραβείο, Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς EMYA 2017.
*Ο Στέφανος Χρόνης είναι ερασιτέχνης φωτογράφος. Εργάζεται σαν μαθηματικός σε δημόσιο σχολείο. Του αρέσει να εκφράζεται μέσα από τη φωτογραφία. Πιστεύει ότι η φωτογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ενημερώσει και να οδηγήσει σε κατανόηση του κόσμου που μας περιβάλλει, μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στο ερώτημα τι, πώς, γιατί συμβαίνει γύρω μας, προκαλώντας το ενδιαφέρον για τόπους, ανθρώπους και κουλτούρες. Του αρέσει να φωτογραφίζει λαογραφία – εθνογραφία και κοινωνικό ντοκουμέντο στις περιηγήσεις του στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Οι φωτογραφίες του είναι ένας συνδυασμός φωτογραφίας δρόμου, ρεπορτάζ και ταξιδιωτικής φωτογραφίας.
https://www.instagram.com/stefchronis/
https://www.flickr.com/photos/stefanos_chronis/albums
