Το χρώμα, τα χαμόγελα, η μουσική, η Σενεγάλη…
Γράφει ο Στέφανος Χρόνης*
Η πολύμορφη χώρα, Sahara, Sahel, Savana και θάλασσα
Στέφανος Χρόνης
Η θέση της Σενεγάλης βρίσκεται στην υποσαχάρια Αφρική, στο δρόμο ανταλλαγής εθίμων, αγαθών και συνηθειών μεταξύ της ερήμου του βορρά και της τροπικής Αφρικής του νότου. Το δυτικότερο κράτος της Αφρικανικής ηπείρου. Η πολυμορφία της περιλαμβάνει από ερήμους έως μεγάλα ποτάμια με 3 μεγάλα δέλτα που χύνονται στον Ατλαντικό. Στη μεγάλη παραθαλάσσια ζώνη που βλέπει τον ωκεανό υπάρχουν ζώνες με έντονη τουριστική υποδομή. Η χώρα είναι επίπεδη με μεγάλες ακαλλιέργητες και όχι γόνιμες εκτάσεις, τροπικά δάση και λίμνες στα ανατολικά.
Η ανεξαρτησία από τους Γάλλους ήρθε το 1960. Μετά από δημοψήφισμα, ανακηρύχθηκε αυτόνομη δημοκρατία εντός της Γαλλικής Ένωσης. Φιλήσυχη χώρα, από την περίοδο της ανεξαρτησίας της και έως σήμερα ποτέ δεν γνώρισε εμφύλιο η πόλεμο με άλλο κράτος και γενικά μεγάλες αναταραχές. Οι διαφορετικές μουσουλμανικές αδελφότητες διαχειρίζονται πάντα με διάλογο τα διάφορα θέματα και βρίσκουν λύσεις σε όλα τα προβλήματα. Αν η Σενεγάλη μπορούσε να εξάγει ένα μόνο πράγμα, αυτό θα ήταν η εκπληκτική συνύπαρξη μεταξύ των ανθρώπων. Όμως το πιο γνωστό εξαγώγιμο προϊόν της είναι οι ποδοσφαιριστές της. Οι εποχές δε διακρίνονται σε χειμώνα και καλοκαίρι αλλά σε υγρή και ξερή περίοδο. Η οικονομική ζωή κινείται γύρω από τις εξαγωγές ψαριών και τον τουρισμό.
Η πρωτεύουσα Ντακάρ
Στέφανος Χρόνης
Το Ντακάρ έγινε πρωτεύουσα το 1960 μετά την ανεξαρτησία. Κυβερνητικά κτίρια, τεράστια μνημεία και τζαμιά, παραλίες για βουτιές στον Ατλαντικό, υπαίθριες φρενήρεις αγορές, γυναίκες με πολύχρωμα φορέματα. Πανάκριβα τεράστια τζιπ, κάρα και εκατοντάδες πολύχρωμα μικρά λεωφορεία με τους Σενεγαλέζους να κρέμονται από τις πόρτες. Ψαραγορές, πιτσιρικαρία παντού, νυχτερινή ζωή με ρυθμική μουσική.
Σήμερα θεωρείται το κέντρο ανάπτυξης της δυτικής Αφρικής με πολλές εταιρείες να εγκαθίστανται στο Ντακάρ και δρόμους να φτιάχνονται σε όλη τη χώρα. Με Δούρειο ίππο το Ντακάρ η Σενεγάλη μετατρέπεται σταδιακά σε κόμβο για όλη τη δυτική Αφρική. Ένα τεράστιο εγχείρημα βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια.
Το τρίγωνο του δουλεμπορίου
Στέφανος Χρόνης
Ευρώπη, κεντροδυτική Αφρική, Αμερική. Οι Άγγλοι γέμιζαν τα πλοία τους με όπλα, χάντρες και αλυσίδες στο Λίβερπουλ και πήγαιναν στο slave coast στη δυτική Αφρική. Φόρτωναν τους σκλάβους που κυνηγούσαν οι δουλέμποροι στο εσωτερικό της μαύρης ηπείρου και έφευγαν για τις φυτείες της Αμερικής. Όσοι επιζούσαν από τη πείνα, τα βασανιστήρια και το τσουβάλιασμα στα αμπάρια πουλιόντουσαν σα ζώα στις δυτικές Ινδίες και στη Ν. Ορλεάνη. Τα πλοία γύριζαν πίσω στην Αγγλία φορτωμένα με ζάχαρη, κακάο, καφέ και βαμβάκι. Ακολούθησαν Ισπανοί και Πορτογάλοι. Σε τρεις αιώνες απήχθησαν από την Αφρική περίπου 11 εκατομμύρια σκλάβοι.
Λίγα ναυτικά μίλια έξω από το Ντακάρ βρίσκεται το νησί Γκορέ. Γεμάτο μπουκαμβίλιες, με αποικιακού ρυθμού μπορντό ξεβαμμένα σπίτια, εκατοντάδες φοίνικες και ένα μικρό φρούριο στο λόφο που δεσπόζει στο νησί. Το νησί Γκορέ ήταν επί αιώνες ένα από τα κέντρα δουλεμπορίου. Οι Αφρικανοί κατά χιλιάδες στοιβαγμένοι στα αμπάρια κατευθυνόντουσαν στο Νέο κόσμο, την Αϊτή, τη Λουϊζιάνα, τη Βραζιλία. Σήμερα στο νησί υπάρχει ένα μουσείο ιστορίας στεγασμένο στο κτίριο των φυλακών. Το Maison des Esclaves στεγάζεται σε ένα πρώην μεγάλο σπίτι που χρησιμοποιήθηκε ως σημείο αναχώρησης για σκλάβους. Είναι ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία για το εμπόριο σκλάβων και διαθέτει τη διάσημη «πόρτα στο πουθενά» που ανοίγει απευθείας στη θάλασσα…
Η λίμνη Ρέτμπα, Lake Lac Rose
Στέφανος Χρόνης
Η λίμνη Ρέτμπα είναι γνωστή για εξωτικό ροζ χρώμα της λόγω ορυκτών και της μεγάλης περιεκτικότητας σε αλάτι. Φτάνει 10 φορές μεγαλύτερη από το νερό των ωκεανών η περιεκτικότητα, σε ορισμένες εποχές του χρόνου.
Στη ρηχή λιμνοθάλασσα που περιβάλλεται από αμμόλοφους οι εργάτες μαζεύουν αλάτι σε δύσκολες συνθήκες εργασίας κάτω από το καυτό ήλιο. Μπορείς αν θες να κολυμπήσεις στη λίμνη με το αλάτι, να περιηγηθείς στις εγκαταστάσεις συλλογής αλατιού μικρής κλίμακας στις ακτές της και μετά να ρίξεις μια βουτιά στην άλλη άκρη της στον κοντινό Ατλαντικό.
Δουλεμπόριο, αποικιοκρατία και τώρα παράνομη αλιεία…
Στέφανος Χρόνης
Η μοίρα της Αφρικής. Τα δεινά της Αφρικής. Δουλεμπόριο, αποικιοκρατία και τώρα τα τεράστια πλοία ψαράδικα από την Ευρώπη που σαρώνουν το βυθό του Ατλαντικού. Κι όμως η μαύρη ήπειρος χαμογελάει. Αν ρωτούσαμε για τι ποσοστό ψαριών κυκλοφορούν στις ταβέρνες μας τα καλοκαίρια θα ακούγαμε ένα εκπληκτικό ποσοστό ότι έχουν προέλευση από Σενεγάλη. Φαντάζει απίστευτο. Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για ψάρι στην παγκόσμια αγορά, έχει οδηγήσει ευρωπαϊκούς και ασιατικούς αλιευτικούς στόλους, στις ακτές της Δυτικής Αφρικής. Εκατοντάδες βιομηχανικά σκάφη-πειρατές ψαρεύουν παράνομα στα χωρικά ύδατα των κρατών της περιοχής, ρημάζοντας τον ωκεανό από κάθε μορφή ζωής και καταδικάζοντας εκατομμύρια Αφρικανούς στη φτώχεια και την πείνα. Οι επιδρομές των ξένων αλιευτικών σκαφών έχουν διαταράξει τον παραδοσιακό τρόπο δουλειάς. Με τα λεγόμενα ευγενή ψάρια να υπεραλιεύονται από τα βιομηχανικά σκάφη και να καταλήγουν στις ξένες αγορές, οι συνθήκες δυσκολεύουν για τον ντόπιο πληθυσμό.
«Η Αφρική ταΐζει την Ευρώπη» ήταν ο ειρωνικός τίτλος μιας πρόσφατης καμπάνιας απ’ το διεθνές τμήμα της Greenpeace. Έρχονται οι χορτασμένοι και παίρνουν απ’ το στόμα το φαγητό των φτωχών. Έχοντας εξαντλήσει τα ιχθυαποθέματα στις δικές της θάλασσας, η Ε.Ε. αναζητά το πολύτιμο ψάρι στους μεγάλους ωκεανούς, και ειδικά στις θάλασσες της Δυτικής Αφρικής, όπου βρίσκεται ένα από τα πιο πλούσια θαλάσσια οικοσυστήματα του κόσμου. Πολλοί είναι εκείνοι οι ψαράδες που, μη μπορώντας να κερδίσουν πλέον τα απαραίτητα για να επιβιώσουν, παίρνουν τις ίδιες πιρόγες που έβγαιναν για ψάρεμα και κατά δεκάδες προσπαθούν να πλεύσουν στον ωκεανό και να φτάσουν στην ισπανική ακτή, με το όνειρο μιας καλύτερης ζωής. Η Ε.Ε., για να προλάβει το κύμα των μεταναστών, έχει στείλει στη Σενεγάλη πλοία της FRONTEX, του συνοριακού της στρατού.
Το χωριό Joal Fadiout
Στέφανος Χρόνης
Το Joal-Fadiout είναι ένα ζευγάρι δίδυμων χωριών που επικοινωνούν με μια εντυπωσιακή ξύλινη γέφυρα. Το Fadiout βρίσκεται πάνω σε ένα μικρό νησί φτιαγμένο εξολοκλήρου από εκατομμύρια κελύφη στρειδιών και κοχύλια, ακόμη και τα σπίτια και οι δρόμοι. Τα γαλήνια νερά προσφέρουν έναν αέρα ηρεμίας στον οικισμό. Είναι ονειρικό να περιπλανηθείτε στα στενά σοκάκια του νησιού, να παρακολουθήσετε τα παιδιά να παίζουν, να θαυμάσετε τον κόσμο των κοχυλιών και να μπείτε σε εργαστήρια τεχνών.
Πολιτιστικά, οι ντόπιοι πολίτες είναι περήφανοι για την ανοχή τους γιατί αυτό είναι ένα μέρος όπου οι Χριστιανοί και οι Μουσουλμάνοι ζουν αρμονικά. Οι ντόπιοι χρησιμοποιούν τα κοχύλια για να διακοσμήσουν τους τάφους τους στο μεικτό νεκροταφείο του χωριού.
Η μουσική, η κίνηση, ο χορός, η έκφραση
Στέφανος Χρόνης
Η μουσική στην αφρικάνικη ήπειρο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής ως κομμάτι θρησκευτικών τελετών, εορτασμών και κοινωνικών ιεροτελεστιών. Είναι στενά συνδεδεμένη με τα πιο σημαντικά γεγονότα της καθημερινότητας των ανθρώπων. Τα τραγούδια χρησιμοποιούνται για τα σημαντικά γεγονότα στη ζωή του ανθρώπου (γέννηση, ενηλικίωση, γάμος, και θάνατος). Χρησιμοποιούνται επίσης, για την ίαση των ασθενών, το κάλεσμα της βροχής και στο χορό που γίνεται για θρησκευτικούς σκοπούς. Η αφρικάνικη μουσική είναι κυρίως πολυρρυθμική και πολυφωνική, στηρίζεται στον αυτοσχεδιασμό και την αυθόρμητη δημιουργία.
Το χρώμα της μουσικής του πλανήτη επηρεάσθηκε από τους σκλάβους της αφρικανικής ηπείρου. Samba, Bossanova, Reggae, Mambo, Rumba, Salsa, Gospel, Jazz & Blues έχουν θεμελιώδη χρωματοσώματα από κρουστά Αφρικάνικης ζούγκλας. Τις τελευταίες δεκαετίες η λάτιν μουσική σαν αντιδάνειο επέστρεψε και επηρέασε τη ντόπια μουσική έκφραση στη Σενεγάλη ιδιαίτερα. Στη προετοιμασία αλλά και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού αλλά και στη συγγραφή του ταξιδιωτικού άρθρου πολύ μουσική και πολλοί μουσικοί από τη μαύρη ήπειρο ήταν παρόντες. Οι ντόπιοι Orchestra Baobab, Touré Kunda, Youssou N’Dour, Baaba Maal, Omar Penn, Ismaël Lô αλλά και οι Angélique Kidjo (Benin), Manu Dibango (Cameroon), Miriam Makeba (South Africa), Mory Kanté (Guinea), Salif Keita (Mali), Ali Farka Touré (Mali), Ayub Ogada (Kenya), Khadja Nin (Burundi)…
Η μουσική «kora» παίζεται στην Γουινέα, το Μαλί, την Σενεγάλη, την Burkina Faso και την Γκάμπια. Ο παραδοσιακός παίκτης kora ονομάζεται Jali (βάρδος). Εδώ συναντάμε το πιο χαρακτηριστικό ίσως όργανο της Δυτικής Αφρικής, την κόρα (kora) Το όργανο αυτό προέρχεται από την παράδοση των βασιλικών αυλών. Πρόκειται για ένα είδος άρπας κατασκευασμένη από ένα μεγάλο κολοκύθι κομμένο στη μέση, καλυμμένο με δέρμα αγελάδας, με έναν μακρύ, χοντρό, ξύλινο λαιμό. Δεν μπορούμε να το κατατάξουμε σε μία μόνο κατηγορία μουσικών οργάνων, μιας και ανήκει σε αρκετές. Μπορεί να χαρακτηριστεί «διπλής-γέφυρας-άρπα-λαούτο». Οι χορδές διαιρούνται σε δύο τάξεις, δημιουργώντας μια διπλή άρπα. Δεν καταλήγουν σε ηχείο αλλά δένονται πάνω στην οδοντωτή γέφυρα. Ο ήχος της kora μοιάζει με αυτόν της άρπας, αν και όταν παίζεται με τον παραδοσιακό τρόπο, μοιάζει περισσότερο στο φλαμένκο και στις τεχνικές της κιθάρας. Ένας εξαιρετικός συνδυασμός διαφορετικών μουσικών πολιτισμών, δυτικού minimal & αφρικάνικης kora είναι το αποτέλεσμα συνεργασίας του Philip Glass με τον Foday Musa Suso στο album “ The Screens”.
Επίλογος
Στέφανος Χρόνης
Όλοι κουρδίστε τις κόρα σας , χτυπήστε τα μπαλαφόν.
Το κόκκινο λιοντάρι βρυχήθηκε.
Ο θηριοδαμαστής της σαβάνας έκανε άλμα προς τα εμπρός,
διώχνοντας τη σκοτεινιά. Το φως του ήλιου στους φόβους μας,
το φως του ήλιου στην ελπίδα μας. Σηκωθείτε, αδερφοί, να η Αφρική ενώνεται…
-Εθνικός ύμνος Σενεγάλης
Δείτε εδώ όλες τιε φωτογραφίες …
*Φωτογραφίες του Στέφανου Χρόνη από το ταξίδι στη Σενεγάλη έχουν διακριθεί και δημοσιευθεί στα NationalGeographic, Month of Photography Pafos, Exhibition “Inspired”, TheBox Gallery, Photocontest.gr, Περιοδικό ΦΩΤΟγράφος, Photocrowd.com
Info (σε πρώτο πρόσωπο):
Είμαι ερασιτέχνης φωτογράφος. Eργάζομαι σαν μαθηματικός σε δημόσιο σχολείο. Μου αρέσει να εκφράζομαι μέσα από τη φωτογραφία. Πιστεύω ότι η φωτογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ενημερώσει και να οδηγήσει σε κατανόηση του κόσμου που μας περιβάλλει. Μπορεί να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά στο ερώτημα τι, πως, γιατί συμβαίνει γύρω μας, προκαλώντας το ενδιαφέρον για τόπους, ανθρώπους και κουλτούρες. Μου αρέσει να φωτογραφίζω λαογραφία- εθνογραφία σε περιηγήσεις στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Οι φωτογραφίες μου είναι ένας συνδυασμός street, reportage & travel photography. Φωτογραφίες μου έχουν δημοσιευθεί στο National Geographic & Vogue Italia.
https://www.flickr.com/photos/stefanos_chronis/albums
