1 διά 2 | Φωτογραφική διαλεκτική: Ελένη Μουζακίτη – Φωτεινή Παπαχατζή
Επιμέλεια στήλης: Δήμητρα Κίτσιου
(σε μια ιδέα του Θεόδωρου Στίγκα)
Αυτός που γνωρίζει να γράφει, γνωρίζει προφανώς και να διαβάζει. Όποιος όμως τραβάει φωτογραφίες δεν γνωρίζει αναγκαστικά να τις ερμηνεύει
Vilem Flusser, Προς μια φιλοσοφία της φωτογραφίας
Στο photologio «μιλάμε για τη φωτογραφία» και ενδιαφερόμαστε για τον τρόπο ανάγνωσης των εικόνων καθώς και για τον παραγωγικό διάλογο.
Με το σκεπτικό αυτό εγκαινιάσαμε τη νέα στήλη «1 διά 2 – Φωτογραφική διαλεκτική».
Σκοπός της στήλης είναι να δούμε μέσα από την ανάγνωση μας φωτογραφίας τις σκέψεις των προσκεκλημένων φωτογράφων, την άποψή τους για τη συγκεκριμένη φωτογραφία, τον τρόπο ανάγνωσής τους, τα συναισθήματα τους και γενικά ό,τι έχουν να πουν για τη συγκεκριμένη φωτογραφία, να διαπιστώσουμε τις τυχόν συγκλίσεις ή αποκλίσεις και να προάγουμε έτσι τον οπτικό εγγραμματισμό.
Μια φορά τον μήνα δύο φωτογράφοι, που συχνά έχουν και την ιδιότητα του δασκάλου φωτογραφίας, θα προχωρούν, παράλληλα και ανεξάρτητα, στην ανάγνωση μιας φωτογραφίας, που θα τους δίνεται.
Για σήμερα, φωτογραφία της Bertien Van Manen, που δόθηκε προς “ανάγνωση” στις Ελένη Μουζακίτη και Φωτεινή Παπαχατζή.
Bertien Van Manen
| Ελένη Μουζακίτη | Φωτεινή Παπαχατζή |
| H συγκεκριμένη εικόνα (Tomsk Railway station, 1992–1992) προέρχεται από το βιβλίο της Bertien Van Manen. A Hundred Summers, a Hundred Winters. Είναι αποτέλεσμα των ταξιδιών της στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Η Van Manen καταγράφει την κοινωνική και πολιτική κατάσταση στις αρχές της δεκαετίας του 1990 μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Η έκθεσή μου στην εικόνα αυτή της Bertien Van Manen είναι άμεση και αδιαμεσολάβητη. Στέκομαι στο σημείο που στάθηκε η φωτογράφος μέσα στο σταθμό, μπροστά σε ένα άβολα κουλουριασμένο σώμα δίπλα σε ένα καλοριφέρ και πριν προλάβω να το συνειδητοποιήσω έχω πατήσει και εγώ το κουμπί μαζί με την φωτογράφο. Η άβολη θέση της γυναίκας συνυφαίνεται με την δική μου άβολη θέση: παρατηρώ μια κατάσταση για την οποία δεν μπορώ να κάνω κάτι. Μπορώ απλώς να νιώσω τρυφερότητα γι’ αυτό το σώμα. Συνειδητοποιώ επίσης ότι, αν και η κατάσταση που περιγράφεται είναι σχεδόν στα όρια της δυστοπίας, αυτό που τελικά μου παρουσιάζεται, έχει μια αδιαμφιβήτητη ομορφιά, ομορφιά που προκύπτει από την ιδιοφυή σύνθεση των επί μέρους στοιχείων και των χρωμάτων. Σκέφτομαι τέλος ότι το παράθυρο λειτουργεί σαν σωσίβιο πάνω από το σώμα καδράροντας και εγκλωβίζοντας έναν όγκο χιονιού πουαπειλεί να το πλακώσει. Ένα μεγάλο μέρος της φωτογραφίας ντοκουμέντου παρουσιάζει εικόνες που έχουν έναν καταγγελτικό θα λέγαμε χαρακτήρα. Είναι όμως αυτή μια καταγγελτική φωτογραφία; Και αν απαντήσουμε αρνητικά δεν είναι σαν να αρνούμαστε αυτό που δείχνει και να θέλουμε να την απολαύσουμε μόνο αισθητικά; |
Βλέποντας αυτήν την κουλουριασμένη φιγούρα της γυναίκας που περιμένει για ώρες στον σιδηροδρομικό σταθμό του Tomsk, δίπλα στο τεράστιο παράθυρο με την χιονισμένη θέα θυμάμαι σχεδόν αναπόφευκτα τον χάρτη της Ρωσίας με τις χοντρές μαύρες τελείες σαν «μολυσματικές μύγες» στα σημεία των πρωτευουσών των επαρχιών σε όλους τους σιδηροδρομικούς κόμβους και όλα τα συγκοινωνιακά κέντρα, εκεί που καταλήγουν οι ράγες και εκεί που αρχίζουν τα μονοπάτια για τους πεζούς, τον χάρτη των λιμανιών του «Αρχιπέλαγους Γκουλάγκ» που σκιαγραφεί ο Σολζενίτσιν. Παρομοιάζοντας τις μεταγωγικές φυλακές με λιμάνια του Αρχιπελάγους ο συγγραφέας περιγράφει την εμπειρία του και τις ανείπωτες φρικαλεότητες που διαδραματίστηκαν στους τόπους εξορίας και τα στρατόπεδα εργασίας. Ένα τέτοιο «λιμάνι» και προορισμός ήταν το Tomsk, στο οποίο μόνο στις αρχές του Απρίλη του 1933 έφτασαν 25,000 πολιτικοί κρατούμενοι.
Η Bertien van Manen αποτυπώνει στο έργο της με τίτλο «Εκατό καλοκαίρια εκατό χειμώνες» τις αλλαγές της κοινωνίας που ακροβατεί στη μεταβατική περίοδο που ακολούθησε την κατάρρευση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης με την οικειότητα που εμπνέει ο τίτλος του: ένας χαιρετισμός των Ρώσων σε φίλους με τους οποίους έχουν να ιδωθούν πολύ καιρό. Η φωτογράφος μένει στα σπίτια τους, μοιράζεται τον χρόνο και την αβεβαιότητα της πραγματικότητας τους. Στην φωτογραφία αυτή όμως του Tomsk η φωτογράφος, και κατ’ επέκταση κι εμείς ως θεατές, βρισκόμαστε απέναντι σε μια ποιητική και ταυτόχρονα οδυνηρά αληθινή εικόνα. Με μια σχεδόν χορευτική, ιδιόμορφη στάση, η γυναικεία φιγούρα δίπλα στο θερμαντικό σώμα κρύβει το πρόσωπο της σα να θέλει να ξεφύγει από τον απειλητικό όγκο του χιονιού που έρχεται σαν χιονοστιβάδα πάνω της αλλά κι από τον φωτογραφικό φακό. Μοιάζει σα να ενσαρκώνει το μεγαλύτερο μέρος ενός λαού που δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί αυτό που μέχρι τώρα ήταν απαγορευμένο, το ίδιο το μέλλον και αντιδρά σύμφωνα με αυτό που έχει εκπαιδευτεί, με τον φόβο και την καχυποψία. |
Ελένη Μουζακίτη
Η Ελένη Μουζακίτη είναι φωτογράφος, εκπαιδευτικός με αντικείμενο τη φωτογραφία και επιμελήτρια φωτογραφικών εκθέσεων και εκδόσεων.
Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος ΜΑ in Image and Communication από το Goldsmiths College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και διδακτορικού διπλώματος (PhD) του τομέα Τεχνών και Ανθρωπιστικών Επιστημών με ειδίκευση στη Φωτογραφία ως καλλιτεχνική πρακτική από το University of Derby, UK.
Το φωτογραφικό της έργο έχει παρουσιαστεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις και φεστιβάλ διεθνώς.
Τα έργα της ανήκουν στη συλλογή του Μουσείου Τέχνης του Πόρτλαντ, Όρεγκον, ΗΠΑ, του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, της συλλογής τέχνης ACG και σε άλλες ιδιωτικές συλλογές.
Η Ελένη είναι ιδρυτικό μέλος του The Provinces, μια πλατφόρμα για φωτογράφους που συλλέγει και προωθεί φωτογραφικά έργα που ασχολούνται με την ελληνική περιφέρεια.
Περισσότερα στα:
www.elenimouzakiti.com
www.the-provinces.com
www.indexical.gr
Φωτεινή Παπαχατζή
Η Φωτεινή Παπαχατζή είναι πολιτιστική διαχειρίστρια, εκπαιδεύτρια ενηλίκων και εικαστικός με μέσο την φωτογραφία. Σχεδιάζει και υλοποιεί εκπαιδευτικά και κοινωνικο-πολιτιστικά εγχειρήματα μέσω ευρωπαϊκών κα άλλων προγραμμάτων με έδρα την Ήπειρο και σε συνεργασίες με την CulturePolis (2007-2016), τo Photometria International Photography Festival (2013- εκπαιδευτικά προγράμματα), με την AMAKA (2017-2022), το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων, την Άρσις ΜΚΟ, το Preveza Jazz Festival (2018-2022), στην Kinetika (www.kinetika.co.uk) (2002-2004) και με την Artifactory στην οποία είναι ιδρυτικό μέλος.
Κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο Master στην Διαχείριση των Τεχνών και την Πολιτιστική Διαχείριση, City University of London (2001) και είναι πτυχιούχος του τμήματος Ευρωπαϊκού Πολιτισμού του ΕΑΠ (2016). Κατέχει πιστοποίηση στην εκπαίδευση ενηλίκων και διδακτική εμπειρία σε προγράμματα μη Τυπικής Εκπαίδευσης – Γενικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων (2008-2021) και σε φωτογραφικές ομάδες της Περιφέρειας.
Είναι μέλος του Bosch Alumni Network, του δικτύου Culture for Change και υπότροφος του προγράμματος START Create Cultural Change (2016). Υλοποίησε ως πολιτιστική διαχειρίστρια και καλλιτέχνης το ‘Home’, ένα διακρατικό εγχείρημα μεταξύ Ka Atelier, Τουρκία και της Έντευξις Photometria Festival στο πλαίσιο του προγράμματος TANDEM Cultural Managers Exchange Turkey. Από το 2016 οργανώνει το εγχείρημα “Postcards from home”, διδάσκει και επιμελείται το ομώνυμο εργαστήριο στο πλαίσιο των ASFA photocourses με σε συνεργασία με φωτογράφους, επιμελητές, ερευνητές σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Έχει επιμεληθεί συμμετοχές Ελλήνων φωτογράφων και έχει συμμετάσχει σε φωτογραφικές εκθέσεις και Μπιενάλε στη Νέα Υόρκη, Κούβα, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ελλάδα, ΠΓΔΜ, Ρωσία και Κροατία. Έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Website: www.photinipapahatzi.com
www.postcardsfromhome.eu
www.artifactory.eu
