Τι είναι εν τέλει αυτό που λέμε Φωτογραφία;
Γράφει ο Χάρης Κακαρούχας*
Φωτογράφος, Δάσκαλος φωτογραφίας, Επιμελητής
“Αυτό που ορίζει την τέχνη και της δίνει την δύναμη που διαθέτει, είναι η συγκίνηση που προξενεί”.
Arthur C. Danto
Χάρης Κακαρούχας
Χάρης ΚακαρούχαςΘα μπορούσα να πω με δυο λέξεις ότι το μυστικό βρίσκεται απλά στη δύναμη που έχουν κάποιες εικόνες να μου κόβουν την ανάσα. Για λίγα δευτερόλεπτα ή για πολύ περισσότερο όταν η εικόνα εισέρχεται στο είναι μου, μένω σύξυλος. Είναι σαν κάτι να με καταλαμβάνει με έναν κεραυνοβόλο η με έναν γλυκό και ήσυχο τρόπο και να με αλλάζει. Το νιώθω, το αισθάνεται το σώμα μου, και ταυτόχρονα το μυαλό μου μένει σιωπηλό. Δεν έχω την ανάγκη να καταλάβω, να εξηγήσω, να αναλύσω, να σχολιάσω. Δεν θέλω να πω, ή να κάνω απολύτως τίποτα, μένω ακίνητος καθώς ατενίζω, αφουγκράζομαι την εικόνα και δεν θέλω να τελειώσει ποτέ. Όπως όταν στέκομαι εμπρός σε αγαπημένο πρόσωπο. Ο γραμμικός χρόνος σταματάει και εισέρχομαι σε ένα άλλο είδος χρόνου, θα το έλεγα κάθετο. Είναι ο κάθετος χρόνος του απόλυτου παρόντος. Δεν χρειάζομαι κανενός είδους ιστορία, από το παρελθόν ή το μέλλον. Είμαι απόλυτα απορροφημένος, ταπεινός στην ομορφιά που κατακλύζει τα μάτια μου. Το καθημερινό μου “εγώ” έχει αποσυρθεί, και βρίσκομαι κάπου, που θα το έλεγα χώρο της εσωτερικής μου αλήθειας.
Γιατί αυτό το είδος της συγκίνησης δεν είναι συναισθηματισμός, είναι ακριβώς αυτό που συμβαίνει όταν η ψυχή μας αναγνωρίζει σε μια εικόνα μια ή περισσότερες ποιότητές της. Ομορφιά, ευγένεια, ευαλωτότητα, συμπόνια, δύναμη, ευφυΐα, αγάπη, θάρρος, άδολη χαρά, ελευθερία, ησυχία, μυστήριο είναι μερικές από αυτές τις ποιότητες, και είναι κοινές σε όλους μας. Και δεν είναι ιδέες ή νοητικά σχήματα, είναι καταστάσεις ύπαρξης και μόνο όταν γίνουμε αγάπη, μυστήριο ή δύναμη οι ίδιοι μπορούμε να αντιληφθούμε περί τίνος πρόκειται.
Χάρης Κακαρούχας
Χάρης ΚακαρούχαςΗ εικόνα μου δίνει την ευκαιρία, με βάζει στη διαδικασία να αναγνωρίσω το ποιος πραγματικά είμαι. Γι’ αυτό στην ανατολή “βλέπω” είναι συνώνυμο του “γνωρίζω”. Η φωτογραφία είναι μια ενεργειακή κυψέλη ουσίας και νοήματος. Δεν την κατανοώ με την λογική συνεπαγωγή, αλλά την συναντώ, όταν της επιτρέπω να με κατακλύσει. Αυτή είναι η μεταμορφωτική της δύναμη.
Είμαι στον κόσμο των εικόνων σχεδόν από τότε που γεννήθηκα. Παλιότερα δεν είχα λόγια να το εξηγήσω αλλά και τώρα τα λόγια είναι φτωχά, περιγράφουν εν μέρει την εμπειρία, αλλά δεν ακουμπάνε την ουσία. Γιατί η ουσία δεν περιγράφεται με λόγια. Τα γράφω για να μοιραστώ το βίωμά μου και να θέσω το ερώτημα, παρά για να δώσω απάντηση. Ο καθένας οφείλει να απαντήσει για τον εαυτό του.
Και οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο είναι από αυτές που αναφέρομαι. Και δεν τις κάνω εγώ, απλά συμβαίνουν μέσα από μένα.
Για την “διδασκαλία” της φωτογραφίας
Για μένα φωτογραφία είναι η οπτική υλοποίηση (με τη χρήση του φωτογραφικού μέσου) μιας συνάντησης με ένα στοιχείο της πραγματικότητας που μας περιβάλλει και που μας προκαλεί συγκίνηση. Και επειδή η συγκίνηση είναι υπόθεση ενεργειακού συντονισμού (κοινού μήκους κύματος δηλαδή) η συνάντηση είναι στην ουσία μια αναγνώριση. Αναγνωρίζουμε εκεί έξω κάτι που βρίσκεται εντός μας, – αν δεν ήταν εντός μας πολύ απλά δεν θα το βλέπαμε. Με άλλα λόγια το καλλιτεχνικό φωτογραφικό έργο δεν είναι παρά ο καθρέφτης του εσωτερικού μας κόσμου.
Οι εικόνες, συνεπώς, δεν είναι καλές ή κακές, αλλά αληθινές ή ψεύτικες σε σχέση με την αλήθεια μας. Και όταν λέω αλήθεια δεν αναφέρομαι σε νοητικό σχήμα η ιδέα, αλλά σε κατάσταση ύπαρξης. Έτσι στη θέασή της, η φωτογραφία παύει να είναι αντικείμενο κριτικής και γίνεται σημείο συνάντησης. Τη νιώθουμε ολόκληροι, δεν προσπαθούμε να την καταλάβουμε. Μας αρέσει, δεν μας αρέσει ή μας αφήνει αδιάφορους. Αλλά αυτό συνοδεύεται από αισθήσεις, σκέψεις και συναισθήματα. Εάν τα εξερευνήσουμε μπαίνουμε σε διάλογο και πραγματική σχέση με τον εαυτό μας.
Έτσι, το πρωταρχικό μου μέλημα στα εργαστήρια φωτογραφίας που οδηγώ είναι να αποκαταστήσουν οι συμμετέχοντες αυτή την εσωτερική σύνδεση με την εικόνα. Καλλιεργούμε τη συναισθηματική νοημοσύνη, την ενσυναίσθηση και τη διαίσθηση, πράξεις απόλυτα αναγκαίες αν θέλουμε να έχουμε πρώτα από όλα μια υγιή σχέση με την πραγματικότητα. Και βέβαια όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα υποστηρικτικό και αγαπητικό περιβάλλον, που δημιουργείται από το αληθινό μοίρασμα, την αποδοχή και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ όλων που συμμετέχουν στο εργαστήριο.
Η έκφραση του τρόπου που ζούμε και αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη υλοποιείται οπτικά σε αυτό που ονομάζουμε φωτογραφικό βλέμμα. Που με την σειρά του είναι η επιτομή, ο ορισμός του φωτογραφικού καλλιτεχνικού έργου. Και όσο βαθύτερα βρισκόμαστε εντός μας, τόσο το έργο μας αποκτά ουσιαστική υπόσταση και μπορεί να συγκινήσει τον άλλον, γιατί απλά η εσωτερική μας αλήθεια δεν είναι ατομική, αλλά κοινωνητικά καθολική.
Αυτός λοιπόν ο σύγχρονος τρόπος προσέγγισης της εικόνας δίνει ουσιαστικό νόημα στην καλλιτεχνική δημιουργία, μετατρέποντάς τη σε πράξη συνειδητότητας.
*Το κείμενο αυτό αποτέλεσε μέρος του αφιερώματος του photologio για την Παγκόσμια Ημέρα της Φωτογραφίας (19.8.2021)
https://www.photologio.gr/photo%ce%b8%ce%ad%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82/world-photo-day-2021/.
