Bernard Plossu
Η φωτογραφία είναι ένστικτο. Μια εικόνα είναι η καταγραφή ή η απόδειξη ενός χιλιοστού του δευτερολέπτου παραλήρημα. Πρέπει να έχεις λίγη τρέλα για εκείνη τη μαγική στιγμή που πραγματικά είναι το θέμα μιας δυνατής φωτογραφίας.
Bernard Plossu
Bernard Plossu
Ο Bernard Plossu είναι ένας φωτογράφος-ταξιδευτής. Τα ταξίδια του όμως δεν είναι παρά μια αφορμή για τη φωτογραφία του. Όχι τόσο για τον προορισμό τους, όσο για τη χαρά τής ίδιας τής μετακίνησης. Ο Plossu χρειάζεται την αίσθηση τής εξερεύνησης για να μπορεί να ξανασυναντιέται ανανεωμένος με αυτό που ήδη γνωρίζει. Οι φωτογραφίες του, από την Ισπανία, το Μεξικό, την Ελλάδα, τη Γαλλία, ή από τα τόσα άλλα μέρη των ταξιδιών του, είναι πριν από όλα φωτογραφίες τής φανταστικής δικής του χώρας, παρά φωτογραφίες ενός συγκεκριμένου τόπου. (Πλάτων Ριβέλλης)
Δουλεύει ασπρόμαυρο από το 1975. Λάτρης του φακού 50 mm, απαθανατίζει το Far West της Αμερικής, Καλιφόρνια, Μεξικό κλπ. Στα νιάτα του ήθελε να γίνει κινηματογραφιστής και οι φωτογραφίες του φέρουν τα ίχνη της αγάπης του για τις ταινίες. Ο Bernard Plossu αυτοαποκαλείται «φωτογράφος θηλυκών». Αιχμαλωτίζει τον κόσμο μέσα από σώματα, οικεία αλλά σεμνά και σεβαστικά. Φωτογραφίζει γυναίκες ούτε με χυδαιότητα ούτε με ηδονοβλεψία, παρόλο που μπορεί να μην το γνωρίζουν.
Bernard Plossu
Ο Bernard Plossu ανήκει στη γενιά των φωτογράφων που διέπρεψε σε δύο διαφορετικές διαστάσεις προσπαθώντας να τις κάνει να συγκλίνουν: την παράξενη πραγματικότητα του «άλλου» (του ξένου, της ξένης χώρας) και την παράξενη πραγματικότητα της δικής του καθημερινής πραγματικότητας, της πραγματικότητας που ανήκει σε ανθρώπους σαν τον ίδιο που ζούσαν σε μέρη που γνώριζε πολύ καλά. Ο Plossu είναι ένας από εκείνους τους καλλιτέχνες που κατάλαβαν τη φωτογραφία μέσω ενός από τα κύρια χαρακτηριστικά της: το ταξίδι.
Η θέση του πάντως στις σελίδες ενός ταξιδιωτικού οδηγού θα ήταν σίγουρα παραπλανητική.
Το ατύχημα χρειάζεται στη φωτογραφία. Δεν έχει σημασία αν μια εικόνα είναι εστιασμένη ή θαμπωμένη. Σημασία έχει η ψυχή του, όχι η οξύτητά του
Bernard Plossu
Bernard Plossu
Κάπου σε μια συνέντευξή του θα πει: «Γεννήθηκα στο Βιετνάμ. εκείνα τα χρόνια ζούσαν πολλοί στις αποικίες και στο εξωτερικό. Δεν θα μπορούσα ποτέ να περάσω ολόκληρη τη ζωή μου στη Γαλλία. Ο κόσμος είναι πολύ μεγάλος. Επιστρέψαμε στη Γαλλία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μεγάλωσα στο Παρίσι, στη δεξιά όχθη.
Όταν ήμουν δεκατριών χρονών, ο πατέρας μου με πήγε στην αφρικανική έρημο, τη Σαχάρα, και μου άνοιξε τα μάτια – το διαφορετικό τοπίο, οι άνθρωποι, οι μυρωδιές. Μου αγόρασε μια μικρή φωτογραφική μηχανή Brownie και άρχισα να πειραματίζομαι.
Από τα δεκαέξι ως τα δεκαεννιά, δεν πήγαινα πολύ στο σχολείο. Πέρασα το χρόνο μου στο σινεμά στο Παρίσι. Με τράβηξαν πολύ οι εικόνες στη μεγάλη οθόνη, οπότε αντί να ασχολούμαι με τα μαθηματικά, πήγα να δω ταινίες. Πρόλαβα να δω όλες τις ταινίες των Μπρεσόν, Μιζογκούτσι, Καρλ Ντράιερ, Μπουνιουέλ. Έμαθα για τις εικόνες στο σινεμά.
Εκείνη την εποχή, η μητέρα μου είχε ένα καλό βιβλίο φωτογραφίας, του Izis [Israëlis Bidermanas]. Είναι ένα βιβλίο για το Παρίσι, ασπρόμαυρες εικόνες. Από το νονό μου πήρα ως δώρα βιβλία τέχνης για τους Klee, Mondrian, Kandinsky. Έκανα μερικές ελαιογραφίες — δεν ήταν καλές. Ήταν αντίγραφα του Mondrian. Αντίθετα, είναι η κουλτούρα του κινηματογράφου που μου έδωσε τις φωτογραφικές μου ρίζες».
Κι αυτά, που παρουσίασε την εποχή εκείνη ο γαλλικός κινηματογράφος της nouvelle vague είναι: ευέλικτα κεντραρίσματα, φορητές κάμερες, εκτεταμένη χρήση του φυσικού φωτός, ενδιαφέρον για τα άδεια τοπία, γυναικεία πρόσωπα δίχως υπερβολικό μακιγιάζ, ένας στυλιζαρισμένος τρόπος εγγραφής απελευθερωμένος από την αυστηρή συμβατικότητα πού βάραινε έως τότε το εμπορικό γαλλικό σινεμά.
Bernard Plossu
Θα αυτοαξιολογηθεί κάπως έτσι: «Αυτό που σηματοδοτεί περισσότερο εμένα είναι η επιρροή του κινηματογράφου. Για να το συνοψίσω, με ενδιαφέρει πολύ περισσότερο η διάθεση των φωτογραφιών παρά η σύνθεσή τους. Με όλο τον σεβασμό στον Cartier-Bresson, πολλοί άνθρωποι μου λένε: «Είσαι ο «μη αποφασιστικός» φωτογράφος». Δεν σκόπευα και δεν σκοπεύω να κάνω αντίγραφα του Cartier-Bresson. Με ενδιαφέρει περισσότερο το μη αποφασιστικό: τα μικρά τίποτα που προφανώς μπορεί να μην είναι πολύ σημαντικά, αλλά τελικά είναι σημαντικά στη ζωή όταν τα βλέπεις με την κάμερα».
Φροντίζει να μεταλλάσσει φωτογραφικά τις αξίες των πραγμάτων που φωτογραφίζει. Δημιουργεί μικρές ενότητες μέσα στο έργο του. Εξακολουθεί να βγάζει τις φωτογραφίες του χωρίς κόλπα χρησιμοποιώντας φακό 50 mm, που είναι «μια πολύ νηφάλια όραση», όπως δηλώνει ο ίδιος.
Οι φωτογραφίες του μοιάζουν να γεννιούνται ερήμην του ιδίου. Τα κάδρα δίνουν την εντύπωση ότι προέκυψαν και δεν κατασκευάστηκαν. Όμως μετά την πρώτη έκπληξη και συγκίνηση διαπιστώνουμε ότι η αυστηρή σύνθεση, η αρμονία, αλλά παράλληλα και η ηρεμία τής φωτογραφικής δομής είναι στις φωτογραφίες του Plossu διακριτικά κυρίαρχες.
Bernard Plossu
Όπως γράφει ο Πλάτων Ριβέλλης: «Ο Bernard Plossu διαθέτει πολλούς μικρούς και αδιόρατους, σε πρώτη επαφή, τρόπους και κώδικες, για να δημιουργεί την ενότητα ύφους στο έργο του. Και είναι τα ίδια ευρήματα με τα οποία μπορεί να προκαλέσει μια πολύ διακριτική συγκίνηση σε εκείνον τον θεατή που θα έχει την επιθυμία να επιμείνει και πέρα από τη φαινομενική ασημαντότητα των θεμάτων».
Ο Plossu αποφεύγει με επιμέλεια την υπερβολικά έντονη παρουσία της τυπωμένης φωτογραφίας. Χαμηλές αντιθέσεις, ισοπέδωση των τόνων. Η εστίαση τού φακού δεν συνδυάζεται με την αξιολόγηση των επιπέδων. Αυτό που μοιάζει τυχαία εστιασμένο δεν αντιπαρατίθεται σε αυτό που φαίνεται τυχαία όχι εστιασμένο. Η τελική αίσθηση οδηγεί σε μια εικόνα την οποία θα γεννούσε το μάτι μας χωρίς την παρέμβαση τής φωτογραφικής μηχανής και τού εκτυπωτικού μηχανήματος.
(Ο ίδιος μιλά για τις εκτυπώσεις: Στο χρώμα, είμαι πολύ πιστός στην εκτύπωση Fresson. Είναι ένας σκοτεινός θάλαμος τέταρτης γενιάς στο Παρίσι, στα προάστια, με στάμπες από κάρβουνο—πολύ ματ, πολύ κοκκώδες. Δίνουν μια διάθεση στη φωτογραφία που μοιάζει με αυτή της ασπρόμαυρης».)
Bernard Plossu
Ο Plossu αξιοποιεί στο έπακρο τη μοναδική δυνατότητα τού φωτογραφικού μέσου να αντιστρέφει τις αξίες και τη σημασία των στοιχείων τής πραγματικότητας. Γνωρίζει άριστα ότι ο ρόλος (και η ικανότητα) τής φωτογραφίας είναι να οδηγεί στο μείζον μέσα από το έλασσον, στο σύνολο μέσα από τη λεπτομέρεια, στη διάρκεια μέσα από τη στιγμή.
«Ο φωτογραφημένος κόσμος τού Bernard Plossu αποτελείται από αυτές τις ενδιάμεσες σκηνές, εκείνες ακριβώς που τα μάτια μας δεν έχουν μάθει να ξεχωρίζουν και να αποτυπώνουν. Και οι σκηνές αυτές αποδεικνύουν ότι πίσω από το προφανές ή το αδιάφορο υπάρχει ένας κόσμος σιωπηλός, που έχει ομορφιά, ενδιαφέρον και συγκίνηση». (Πλάτων Ριβέλλης)
Bernard Plossu, François 1981
Ο Χρήστος Κοψαχείλης γράφει: «Για να κατανοήσει κανείς τόσο το έργο του Bernard Plossu όσο και την προσωπικότητά του πρέπει να λάβει υπόψη τη βαθιά σχέση του με την αμερικανική κουλτούρα στους κόλπους της όποιας έζησε από το 1967. Θα επιστρέφει στην Καλιφόρνια για κάθε χρόνο έως την οριστική του εγκατάσταση στο Νέο Μεξικό, το 1977, καθιστώντας έτσι τον εαυτό του πορθμέα, κατά κάποιο τρόπο, ανάμεσα στην Αμερική και τη Γαλλία, απολαμβάνοντας τα καλύτερα στοιχεία από καθεμιά από τις δύο κουλτούρες. Από το πνεύμα του μπιτ, ο Bernard Plossu θα διατηρήσει μια οξυμμένη αίσθηση για τον υπερρεαλισμό του τετριμμένου και για τον σαρκασμό πού ενυπάρχει στο φευγαλέο της εντύπωσης (κατά τι διαφορετική από το «αντικειμενικά τυχαίο» του υπερρεαλισμού, λιγότερο αυθόρμητη και πιο λογοτεχνική, πού σύντομα θα την επισκιάσει η ενδοσκόπηση) αυγή ενός χιούμορ πού αντιδρά στο παράλογο του καθημερινού υλικού κόσμου (τις μεταλλάξεις του οποίου εξετάζει στο βιβλίο του “Surbanalisme” (Υπερκοινοτοπισμός), όσο και εκπεφρασμένη προτίμηση για την «υπεριπτάμενη» μεταφυσική στάση·μια κλίση προς τις εφήμερες καταστάσεις, και ρητή περιφρόνηση προς κάθε οριστική κοινωνική εγκατάσταση τέλος, μια προσωπική συμπεριφορά σφραγισμένη από φυσική γενναιοδωρία, η οποία, κάθε άλλο παρά αφελής, απαντά στα ιδεώδη μιας χαρακτηριστικής, για εκείνη τη γενιά, κοινοτικής ουτοπίας»
Bernard Plossu
Από το περιοδικό Artweek για την πρώτη του έκθεση στην Αμερική στη δεκαετια (που τη διοργάνωσε ο Ansel Adams στο Καρμέλ, στην αίθουσα «Friends of Photography» σταχυολογούμε ένα απόσπασμα: «Ο Bernard Plossu βγάζει φωτογραφίες απλές, πού παρουσιάζουν το πραγματικό με τρόπο ριζικά καινούργιο, και πού οι περισσότερές τους είναι ατμοσφαιρικές. Πολλές παίζουν με την εντύπωση της απουσίας, όπως όταν μπαίνουμε σ’ ένα δωμάτιο και ξέρουμε πώς κάποιος έχει μόλις φύγει… Η παρουσία αυτή είναι αόρατη. Δύσκολο να ταξινομήσει κανείς τη δουλειά του Bernard Plossu. Ορισμένες φωτογραφίες είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν υπέρ το δέον κοινότοπες. Η ομορφιά τους όμως και ο ανθρωπισμός τους δεν ταιριάζουν μ’ αυτό το επίθετο. Ο Bernard Plossu μοιάζει να δημιουργεί φωτογραφίες πού αντικατοπτρίζουν την αγάπη του για τη ζωή: το πιο απλό είναι και το πιο καλό. Μέσα από τις πιο συνηθισμένες καταστάσεις συλλέγει ομορφιά, χιούμορ και γοητεία. Δεν έχει ανάγκη να κατασκευάζει τις δημιουργίες του, εφόσον τις βρίσκει έτοιμες στην πλέον κοινή έκφανση της καθημερινότητας».
Bernard Plossu
Για να τραβήξει κανείς φωτογραφίες πρέπει να είναι σαν μοναχός, να επιτύχει μέγιστο βαθμό συγκέντρωσης, όπως με τον διαλογισμό, και ταυτόχρονα να έχει μια παραληρηματική διάθεση. Γι’ αυτό λέω ότι η φωτογράφιση είναι ένας τόπος συνάντησης για τέτοιου είδους παραλήρημα και απόλυτη γαλήνη. Η φωτογραφία αποτελείται από αυτές τις δύο στιγμές. Συνδυάζονται για να δημιουργήσουν δυναμίτη.
Bernard Plossu
Bernard Plossu
Δεν θέλω η φωτογραφία να είναι διακόσμηση. Το χειρότερο πράγμα που έχεις να κάνεις με τη φωτογραφία είναι να πεις ότι μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής. Η φωτογραφία είναι κοντά στο σχέδιο, το σκίτσο και είναι πολύ κοντά στο γράψιμο. Είναι ένας τρόπος να κρατάς σημειώσεις. Ένας συγγραφέας είναι πιο κοντά σε έναν φωτογράφο παρά έναν ζωγράφο. … Όταν γράφετε, ο χρόνος που χρειάζεται για να έρθει η ιδέα στο στυλό και το χαρτί είναι πολύ παρόμοιος με τον χρόνο που χρειάζεται για να τοποθετήσετε την εικόνα στην κάμερα με το μάτι σας.
Bernard Plossu
Bernard Plossu
