André Kertész – O φωτογράφος που έδωσε αξία στο ασήμαντο
Ο μαγικός κόσμος του φωτογράφου που ανέδειξε με το φακό του την αξία του ασήμαντου.
«Οταν η μηχανή του Κερτέζ κάνει κλικ, νιώθω τον χτύπο της καρδιάς του. Οταν ανοιγοκλείνει τα βλέφαρά του είναι μια διαυγής έκλαμψη και όλα αυτά σε μια αξιοθαύμαστη επίδειξη περιέργειας» έχει πει ο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν για το «δάσκαλό» του. «Ποια φωτογραφία του προτιμώ; Μα φυσικά την επόμενη που θα βγει από τη μηχανή του»
Ο Αντρέ Κερτέζ γεννήθηκε στη Βουδαπέστη το 1894. Έκανε το όνειρό του πραγματικότητα όταν αγόρασε την πρώτη του κάμερα στα 18 του. Λίγο αργότερα, στη θητεία του στο στρατό, έκανε ντοκουμέντα με εικόνες της καθημερινής ζωής των στρατιωτών: Ατέλειωτες πορείες, αναμονή στις σκηνές, στιγμές περίσκεψης.
Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην πλευρά του αυστροουγγρικού στρατού, ο νεαρός Κερτέζ τραυματίστηκε και από εκείνη την περίοδο χρονολογείται η διάσημη φωτογραφία του «Κολυμβητής κάτω από το νερό», με ένα σώμα που παραμορφώνεται από τις ακτίνες του ήλιου. Εκτοτε, οι αντικατοπτρισμοί θα χαρακτηρίσουν το φωτογραφικό του λεξιλόγιο.
Μετά τον πόλεμο δουλεύει στο χρηματιστήριο και στον ελεύθερο χρόνο του φωτογραφίζει, ωστόσο η Βουδαπέστη δεν χωράει τις καλλιτεχνικές του φιλοδοξίες. Ετσι το 1925 αποφασίζει να πάει στο Παρίσι και γίνεται μέλος της ομάδας των Ούγγρων καλλιτεχών Λάζλο Μοχόλι-Νάγκι, Ρόμπερτ Κάπα, Μπρασάι. Εκεί θα γνωρίσει και θα φωτογραφίσει προσωπικότητες όπως ο Μαρκ Σαγκάλ, η Κολέτ, ο Σεργκέι Αϊζενστάιν, ο Τριστάν Τζαρά, ενώ έχει επαφή με την αβανγκάρντ του Μονπαρνάς, τον Π. Μοντριάν (από τα γνωστά του έργα είναι «Στο σπίτι του Μοντριάν») τον Φερνάντ Λεζέ, τον Αλεξάντερ Καλντέρ.
Το φωτορεπορτάζ τον ελκύει και συνεργάζεται με πολλά περιοδικά: «VU», «Art et Medecine», «Paris Magazine». Τριγυρίζει αδιάκοπα στο Παρίσι, απαθανατίζει στιγμιότυπα στους δρόμους, στα πάρκα, στις όχθες του Σηκουάνα, στρέφει το φακό του στις οροφές των κτιρίων.
Η φωτογραφία του γίνεται ένα οπτικό ημερολόγιο, ένα εργαλείο για να περιγράψει τη ζωή: «Εκφράζω το συναίσθημά μου, μια δεδομένη στιγμή. Οχι αυτό που βλέπω αλλά αυτό που νιώθω», έλεγε. «Κάνω ό,τι αισθάνομαι, αυτό είναι όλο, είμαι ένας απλός φωτογράφος που εργάζεται για την προσωπική του απόλαυση».
Η καλλιτεχνική αξία της δουλειάς του αρχίζει να αναγνωρίζεται και να μπαίνει στις αίθουσες τέχνης. Στην γκαλερί Galerie Au Sacre du Printemps κάνει την πρώτη του μεγάλη έκθεση το 1927 και το 1929 παίρνει μέρος στη διεθνή έκθεση «Film und Foto» στη Στουτγάρδη και στο Βερολίνο.
Το 1936 κλείνει ένα επικερδές συμβόλαιο με την Keystone Agency και μετακομίζει στη Νέα Υόρκη, αλλά σύντομα το ακυρώνει και δουλεύει ως ελεύθερος επαγγελματίας. Παρότι νιώθει ότι η ευρωπαϊκή του ευαισθησία δεν συμβαδίζει με τον αμερικανικό τρόπο ζωής, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος τον εμποδίζει να γυρίσει το Παρίσι. Πολλά χρόνια μετά κατά το 1964 το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης αφιέρωσε μια μεγάλη έκθεση στον Κερτέζ. «Η τεχνική δεν είναι σημαντική. Η τεχνική βρίσκεται στο αίμα μας. Τα γεγονότα και η διάθεση είναι πιο σημαντικά από τον καλό φωτισμό», έλεγε ο διάσημος φωτογράφος, ο οποίος πριν πεθάνει χάρισε το αρχείο του στη γαλλική κυβέρνηση.
Αυτοδίδακτος, πρωτοποριακός, ανθρωπιστής, παρέμεινε αυθεντικός μέχρι το τέλος. Ακόμα και στα 90 του χρόνια, όταν δεν μπορούσε να βγει από το διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη, φωτογράφιζε από το παράθυρό του, με μια Πολαρόιντ, την πλατεία Ουάσιγκτον…
Αν και ασχολήθηκε με την ασπρόμαυρη φωτογραφία, σε ηλικία ογδόντα-πέντε ετών θα πει «Νιώθω ακόμα πεινασμένος» και θα πραγματοποιήσει, τη μοναδική σειρά έγχρωμων φωτογραφιών του, με την Polaroid κλεισμένος στο διαμέρισμά του, από μελαγχολία μετά το θάνατο της γυναίκας του Ελιζαμπέτ …
Το φωτογραφικό πορτραίτο της γυναίκας του που εχει κροπαριστεί από τον ίδιο … το δε κροπ του θεωρείται το πιο εφυές και το πιο άγριο στην ιστορία της φωτογραφίας, δίκαια θεωρείται όμως για πολλούς εφάμιλλο του πίνακα της Τζοκόντα.
“Κάθε τι είναι θέμα”, θα πει “Κάθε θέμα έχει ένα ρυθμό. Το να αισθάνεσαι είναι ο λόγος για να υπάρχεις. Η φωτογραφία είναι μια αμετάβλητη στιγμή ενός τέτοιου λόγου ύπαρξης, που συνεχίζει να ζει εντός της”.
Τα θέματά του απλά, καθημερινά, απλές σκηνές δρόμου, απλά αντικείμενα, φιγούρες, καρέκλες στο πάρκο, προσόψεις σπιτιών, παράθυρα, δέντρα, ότι τον ελκύει οπτικά και συναισθηματικά. Ο κόσμος που βλέπουμε από το άγρυπνο μάτι του έχει μια όψη ποιητική, αδιόρατα μελαγχολική, αρμονική, φωτογράφιζε με σεβασμό χωρίς έμφαση ή δραματοποίηση. Είναι μαγικός ο τρόπος του να διεισδύει στη στιγμή, να αρπάζει ένα απλό πλάνο της καθημερινής ζωής και μέσα από το φακό του να του δίνει ζωή.
Χρόνια μετά ο Έλληνας θεωρητικός της φωτογραφίας και δάσκαλος φωτογραφίας, Πλάτων Ριβέλλης θα πεί: «Στον Kertész οφείλω το γεγονός ότι αγάπησα τη φωτογραφία. Και σε αυτόν ξαναγυρίζω όταν τυχαίνει να κλονίζεται η πίστη μου σε αυτήν»
