Κωνσταντίνος Τσακαλίδης: "Η φωτογραφία διατηρεί μέσα της την αλήθεια του γεγονότος"

Κωνσταντίνος Τσακαλίδης: “Η φωτογραφία διατηρεί μέσα της την αλήθεια του γεγονότος”

Εύη Καφίρη 7 Απρ 2020 Συνεντεύξεις

“Κάποιοι ισχυρίζονται ότι βρισκόμαστε εκεί έξω για να καταγράψουμε τα γεγονότα, αυτή είναι η δουλειά μας, και όχι για κάτι άλλο. Συμφωνώ αλλά μέχρι ένα σημείο” Κ.Τσακαλίδης

Από ποιά περιοχή επιστρέφεις τώρα;
Μόλις έχω επιστρέψει από την Λέσβο. Είχα πάει να καλύψω τις αντιδράσεις των κατοίκων στη δημιουργία της κλειστής δομής φιλοξενίας έπειτα από την επίταξη της κυβέρνησης, έκτασης στην περιοχή Καράβας. Το ταξίδι ξεκίνησε για 2-3 μέρες, ανάλογα με την εξέλιξη των γεγονότων, τελικά γύρισα μετά από μιάμιση εβδομάδα. Τα επεισόδια τελείωσαν την επόμενη μέρα που έφτασα στο νησί μετά την αποχώρηση των ΜΑΤ που είχε στείλει η κυβέρνηση για την καταστολή των αντιδράσεων. Ακολούθησε όμως η εξαγγελία του Ερντογάν για “άνοιγμα” των συνόρων προς την Ευρώπη και έκρινα σκόπιμο να παραμείνω στο νησί, με το ένα μάτι βέβαια στον Έβρο που την ίδια ώρα ήταν στο επίκεντρο.

Πρόσφυγες και μετανάστες από την Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και την Γκάμπια σκεπάζονται με κουβέρτες λίγη ώρα μετά την διάσωσή τους από πολεμικό πλοίο στη βόρεια Λέσβο, 29 Φεβρουαρίου 2020.

Ο reporter Tim Hetherington πριν σκοτωθεί είχε πει: “Ενδιαφέρομαι να φτάσω σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, με απασχολεί η μαζική επικοινωνία. Θα πρέπει πια να σταματήσουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας φωτογράφους. Ζούμε σε έναν μετα-φωτογραφικό κόσμο, σε ένα πόλεμο πληροφορίας και πρέπει να χρησιμοποιούμε σε αυτόν όλα τα μέσα που υπάρχουν». Πώς βιώνεις επαγγελματικά εσύ αυτήν την πιο σύνθετη σύγχρονη πραγματικότητα;
Ναι, ο Tim Hetherington σκοτώθηκε μαζί με τον φωτογράφο Chris Hondros από έκρηξη ρουκέτας RPG στη Λιβύη. Ζούμε σε μια εποχή που πράγματι έχουν φωτογραφηθεί τα πάντα, ειδικά όσο αναφορά την επιφανειακή καταγραφή της επικαιρότητας. Ζούμε σε μια εποχή που ο οποιοσδήποτε πολίτης γίνει μάρτυρας κάποιου γεγονότος, μπορεί να το καταγράψει ταχύτατα με την συσκευή που βρίσκεται στην τσέπη του και να το δημοσιεύσει. Ο Tim Hetherington υποθέτω εννοεί ότι δεν αρκεί πλέον να είμαστε μόνο φωτογράφοι, μόνο «βιντεογράφοι» ή μόνο δημοσιογράφοι ως καταγραφείς των γεγονότων, αλλά πρέπει να εξελίξουμε τις δεξιότητές μας και να προσθέσουμε και άλλα “όπλα” στο οπλοστάσιό μας. Αυτό πλέον είναι μια πραγματικότητα. Όλα τα ειδησεογραφικά πρακτορεία ( όπως επίσης και εφημερίδες, περιοδικά) εδώ και μερικά χρόνια ζητάνε από τους φωτογράφους τους να τραβάνε επίσης βίντεο από τα γεγονότα που καλύπτουν, ειδικά όταν είναι σημαντικά. Η τεχνολογία τώρα βοηθάει σε αυτό πάρα πολύ. Προκύπτουν όμως δύο θέματα από αυτή την εξέλιξη. Το ένα είναι ότι τα περισσότερα μέσα δεν είναι διατεθειμένα να πληρώσουν επιπλέον για τη λήψη βίντεο, άρα τους συμφέρει αυτή η κατάσταση. Το δεύτερο είναι ότι όταν έχεις να κάνεις δυο πράγματα ταυτόχρονα (λήψη βίντεο και φωτογραφία) πολύ δύσκολα θα έχεις ένα σωστό αποτέλεσμα. Ειδικά όταν πρέπει να καλύψεις ένα γεγονός με γρήγορες και απρόβλεπτες εναλλαγές. Από την πλευρά μου, είναι αρκετά χρόνια που προσπάθησα να μάθω τα απαραίτητα σχετικά με το βίντεο ώστε να μπορώ να ανταποκρίνομαι στις απαιτήσεις των πελατών μου. Για τις προσωπικές μου δουλειές έχω πάντα ως προτεραιότητα την φωτογραφική κάλυψη των γεγονότων.

Δημοτικοί υπάλληλοι αφαιρούν την παλιά πινακίδα που γράφει “Δημοκρατία της Μακεδονίας” στο συνοριακό πέρασμα
Bogorodica μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, Γευγελή, 13 Φεβρουαρίου 2019.

Τι συμβαίνει με την φωτογραφία στην ψηφιακή εποχή; Έγινε μια πιο δημοκρατική υπόθεση;
Αδιαμφισβήτητα η πρόσβαση οποιουδήποτε, χωρίς να είναι επαγγελματίας, σε συσκευές με εξαιρετική φωτογραφική ποιότητα είναι ευκολότερη από ποτέ. Αυτό σε συνδυασμό και με τις πολύ δημοφιλείς εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης, που έχουν ως βάση τη φωτογραφία, έχει δώσει τη δυνατότητα για εύκολη οργάνωση, επεξεργασία και παρουσίαση της δουλειάς σε όποιον του αρέσει η φωτογραφία. Αυτό βέβαια έχει δημιουργήσει και έναν καθημερινό καταιγισμό φωτογραφιών που έχει ως αποτέλεσμα η φωτογραφία να χάνει την αξία της.

Σύροι πρόσφυγες σταματούν για την βραδινή προσευχή κατά την διάρκεια της προσπάθειάς τους να διασχίσουν τα σύνορα
Σερβίας – Ουγγαρίας κοντά στο χωρίο Χόργκος, Σερβία, 8 Σεπτεμβρίου 2015.

Ο φωτογράφος ντοκουμέντων νοιάζεται συνεχώς για γρήγορες νέες σκηνές. Έχει νομίζεις την δυνατότητα να ενσωματώσει στις λήψεις του νέες προοπτικές, νέες πληροφορίες, δείχνοντας μια άλλη άποψη για το θέμα κάνοντας δηλαδή τέχνη;
Προφανώς και μπορεί. Εξαρτάται από την ματιά του κάθε φωτογράφου, πόσο οξυδερκής είναι και αν έχει την διάθεση να είναι κάτι παραπάνω από διανομέας εικόνων. Αυτό ισχύει περισσότερο για τους φωτορεπόρτερ πρακτορείων, η καθημερινή ενασχόληση των οποίων με δεκάδες θέματα καθημερινά, τους έχει προκαλέσει κορεσμό. Σε αυτό το κομμάτι θεωρώ ότι το πρακτορείο μας έχει προσφέρει τα μέγιστα, τουλάχιστον στο κομμάτι των εγχώριων πρακτορείων, με την αναζήτησή “διαφορετικών” εικόνων σε θέματα που καλύπτουμε. Για να αξιοποιηθεί όμως η διαφορετική ματιά των φωτογράφων πρέπει από την μεριά των media να υπάρχουν και αντίστοιχοι editors με φωτογραφική παιδεία ώστε να αξιοποιήσουν το αποτέλεσμα. Κατακλυζόμαστε καθημερινά από τα ενημερωτικά κυρίως sites αλλά και τις εφημερίδες από εκατοντάδες ανούσιες εικόνες – σκουπίδια. Βασική αιτία αποτελεί το οικονομικό κριτήριο με το οποίο διαλέγουν τα μέσα τα φωτογραφικά πρακτορεία που θα τους τροφοδοτούν.

Ο υπό κατασκευή φράχτης στα σύνορα Ουγγαρίας – Σερβίας κοντά στο χωριό Röszke, Ουγγαρία, 8 Σεπτεμβρίου 2015.

Πρέπει η φωτογραφία γενικά και ειδικά, να προβοκάρει, να δείχνει μια άλλη άποψη;
Μπορεί, αρκεί να μην φτάνει στα όρια του κιτρινισμού και της παραπληροφόρησης.

Οι φωτογραφίες δεν λένε ψέματα αλλά οι φωτογράφοι μπορεί και να το κάνουν;
Οι φωτογραφίες ως στιγμιότυπα χιλιοστών του δευτερολέπτου μπορούν να δημιουργήσουν διαφορετικές ερμηνείες. Για αυτό είναι απαραίτητο να συνοδεύονται από την αναλυτική κείμενο λεζάντα του φωτορεπόρτερ, ιδιαίτερα όταν γνωρίζει ότι κάποια φωτογραφία μπορεί να το προκαλέσει. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση όμως, η φωτογραφία διατηρεί μέσα της την αλήθεια του γεγονότος. Ο κάθε φωτορεπόρτερ μπορεί να παρουσιάσει, μέσω των εικόνων του, την δική του αλήθεια, χωρίς να λέει απαραιτήτως ψέματα.

Αφγανός μετανάστης πλένει το σώμα του δίπλα από εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού στο Βελιγράδι, Σερβία, 19 Ιανουαρίου 2017.

Στην δουλειά σου, το ρεπορτάζ, υπάρχουν οι λέξεις αδρεναλίνη, συντροφικότητα, πάθος. Υπάρχει και η λέξη «όρια»;
Υπάρχουν όρια ασφαλείας, όταν καλύπτεις κάποιο επικίνδυνο γεγονός. Για την δική σου ασφάλεια αλλά και για την ασφάλεια των συναδέλφων σου. Υπάρχουν όρια ηθικής τα οποία πρέπει να σε ακολουθούν συνέχεια. Όσον αφορά τον εαυτό μου, υπάρχουν και συναισθηματικά όρια. Δεν μπορώ να καταγράφω με πλήρη ψυχρότητα τα γεγονότα, τουλάχιστον όχι για μεγάλη διάρκεια. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι βρισκόμαστε εκεί έξω για να καταγράψουμε τα γεγονότα, αυτή είναι η δουλειά μας, και όχι για κάτι άλλο. Συμφωνώ αλλά μέχρι ένα σημείο.

Αγαπάς κάποια φωτογραφία συγκεκριμένη όπου επιστρέφεις συχνά; Υπάρχουν θέματα που επιστρέφεις σε αυτά; Κάποια που ίσως να αλλάξανε την φωτογραφική σου ταυτότητα.
Συνήθως επιστρέφω στο αρχείο μου για να βρω κάποια φωτογραφία που μου έχει ζητηθεί ή για να θυμηθώ κάποιο γεγονός, όχι για να εμπνευστώ.

Ξοδεύεις χρόνο διαλέγοντας το κάδρο σου;
Δεν θα το έλεγα, προσπαθώ να το προσέχω κατά την λήψη. Άλλωστε στην πλειοψηφία των θεμάτων της επικαιρότητας δεν υπάρχει αρκετός χρόνος λόγω της γρήγορης εξέλιξης, χρειάζεται οξυδέρκεια και φωτογραφική παιδεία.

Πρόσφυγες και μετανάστες διασχίζουν τον ποταμό Μαλαρέκας κοντά στο χωριό Χαμηλό στην προσπάθειά τους να περάσουν τα σύνορα Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας μετά από πορεία που ξεκίνησαν από τον καταυλισμό της Ειδομένης στις 14 Μαρτίου 2016.

Πώς βιώνεις την επικοινωνία με τους ανθρώπους στις δύσκολες καταστάσεις που συχνά συναντάς; Νιώθεις πως τους προσφέρεις ίσως ένα «διαβατήριο στο όνειρό τους»; Προσπαθώ να πάρω τη φωνή που έχω και να την δώσω, σε εκείνους που δεν έχουν καθόλου» έλεγε ο μεγάλος Eugene Smith.
Ισχύει ότι αρκετές φορές στο επάγγελμά μας καλούμαστε να καλύψουμε τέτοιες στιγμές, από τον συνταξιούχο που του έκοψαν την πενιχρή σύνταξη ή τον άνεργο που βρίσκεται το σπίτι του σε πλειστηριασμό και θέλουν να πουν κάπου το πρόβλημά τους, μέχρι τον κατατρεγμένο μετανάστη ή πρόσφυγα που αναζητεί μια ασφαλέστερη ζωή και πέφτει πάνω σε αδίστακτους διακινητές και φουρτουνιασμένες θάλασσες. Ειδικά τα τελευταία χρόνια των έντονων προσφυγικών ροών το συναντήσαμε αρκετές φορές. Στα σύνορα και στις ενδιάμεσες διαδρομές που περπατούσαν οι πρόσφυγες, άλλες φορές με χαμόγελο άλλες με κουρασμένα πρόσωπα, ήθελαν να σου πουν την ιστορία τους και τα διάφορα προβλήματα που αντιμετώπισαν, είτε στη χώρα τους είτε στη διαδρομή τους, ώστε να τα μεταφέρεις και να γίνουν γνωστά στην Ευρώπη. Πράγματι, στην αρχή εκείνης της περιόδου η δουλειά των φωτορεπόρτερ, μέσω των εικόνων από τις αφίξεις στα νησιά και τις τραγικής κατάστασης αργότερα στην Ειδομένη, κατάφερε να αλλάξει την αντιμετώπιση που γνωρίσανε τελικά αυτοί οι άνθρωποι από την πλειοψηφία της κοινωνίας.

Κηδεία πολεμιστή των Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG), ο οποίος πέθανε κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στην πολιορκημένη συριακή συνοριακή πόλη Kobane, στην πόλη Suruc της επαρχίας Sanliurfa της Τουρκίας στις 6 Νοεμβρίου 2014.

Διαβάζουμε πως ξεκίνησες με την φωτογραφία. Πώς νιώθεις ότι θα συνεχίσεις;
Όπως είπαμε και νωρίτερα η δουλειά μας εξελίσσεται και πρέπει να προσαρμόζεσαι στις αλλαγές. Η αλήθεια είναι το μέλλον δείχνει να προωθείται πολύ το βίντεο. Θα δούμε, δεν ξέρω που θα καταλήξουμε. Γενικά δεν είμαι και πολύ αισιόδοξος για το μέλλον του επαγγέλματος στην Ελλάδα, η αγορά έχει πέσει πάρα πολύ και τα χρονικά διαστήματα εξόφλησης είναι αόριστα δημιουργώντας ένα μόνιμα αίσθημα αβεβαιότητας.

Είσαι μέλος του φωτογραφικού πρακτορείου SOOC (www.sooc.photos). Μίλησέ μας σχετικά με αυτό.
Ξεκινήσαμε το 2014, θέλαμε να προσφέρουμε κάτι πιο ποιοτικό με έμφαση στην εικόνα και την αφήγηση του γεγονότος μέσω των εικόνων. Εικόνα η οποία θα μπορούσε να παρουσιάζει το γεγονός αλλά να έχει και μια δεύτερη ανάγνωση, όποτε αυτό είναι δυνατόν. Αυτή τη στιγμή είμαστε πέντε άτομα σταθερά, ο Μενέλαος Μυρίλλας, ο Νίκος Λιμπερτάς, ο Νίκος Παλαιολόγος και ο Γιώργος Βιτσαράς βρίσκονται στην Αθήνα και εγώ στη Θεσσαλονίκη. Στην ομάδα ήταν και ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης όσο βρισκόταν στην Αθήνα, μας έφυγε όμως μετανάστης στις Βρυξέλλες και πλέον μας στέλνει ανταποκρίσεις σε σημαντικά θέματα. Όποτε χρειαζόμαστε βοήθεια ή όταν δεν έχουμε κάποιο θέμα που μας ενδιαφέρει, συνεργαζόμαστε και με άλλους ελεύθερους φωτορεπόρτερ.

Ο Κωνσταντίνος Τσακαλίδης γεννήθηκε το 1986 στις Σέρρες. Αποφοίτησε από το Τμήμα Πληροφορικής στο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης και παρακολούθησε σεμινάρια στο φωτογραφικό κέντρο Stereosis. Είναι συνιδρυτής και μέλος του Ελληνικού φωτογραφικού πρακτορείου SOOC Images. Συνεργάζεται με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg για οικονομικά και πολιτικά θέματα της Βόρειας Ελλάδας και του ευρύτερου Βαλκανικού χώρου.

http://www.konstantinostsakalidis.com/
https://www.facebook.com/tsakalidis.konstantinos
https://www.instagram.com/tsakalidis_k/