Ιωάννα Χρονοπούλου: “Ακόμα προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου ότι αυτό που κάνω έχει αξία”
Η Ιωάννα Χρονοπούλου είναι μια νεαρή φωτογράφος και εικαστικός. Με αφορμή την πρόσφατη συμμετοχή της στην παρουσίαση των projects του εργαστηρίου Dust Breeding Lab μας μιλά για το δικό της έργο ‘ORIGINS’ αλλά και τη σχέση της με τη φωτογραφία, τον άνθρωπο και την κοινωνία.
Ιωάννα, πώς ξεκίνησε το ταξίδι σου στον κόσμο της φωτογραφίας;
Η επαφή μου με την φωτογραφία ξεκίνησε πολύ νωρίς και πολύ ανώριμα. Από μια ανάγκη κατανόησης και αποτύπωσης της μετεφηβικής μου εικόνας και αποτύπωσης του εγωκεντρισμού μου. Ξεκίνησα να κάνω αυτοπορτραίτα τα οποία οδήγησαν στην αγάπη για την καταγραφή όσων θεωρούσα σημαντικά. Αναμνήσεις, στιγμές, καθημερινότητα. Όταν αποφάσισα ότι ήθελα να μάθω περισσότερα γι αυτό, πήγα στην focus school of art and new technologies, που αποδείχθηκε το καλύτερο σχολείο για να κατανοήσω την φωτογραφία πρώτα ως τέχνη και έπειτα ως μέσω έκφρασης.
Στις περισσότερες φωτογραφίες των project σου βλέπουμε εικόνες από αναλογικά μέσα, την ώρα που γύρω μας όλα γύρω μας μεταλλάσσονται σε bytes. Τι σε ωθεί στην επιλογή αυτή;
Το αναλογικό εκτός από την όλη μαγεία παραγωγής της εικόνας και την πολυτιμότητα που αποκτά λόγω του περιορισμένου αριθμού καρέ που σου δίνει, σου προσφέρει και την αναγκαία απόσταση. Το γεγονός ότι δεν έβλεπα επιτόπου τις εικόνες που παρήγαγα όταν τράβαγα αναλογικά, με οδηγούσε να τις υπολογίζω και να τις σκέφτομαι περισσότερο.
©Ιωάννα Χρονόπουλου (από το project ‘dichotomy’)
Φωτογραφίζεις χωρίς να έχεις κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό σου ή όλα ‘κινούνται’ γύρω από κάποιο project είτε προσωπικά είτε για τα έντυπα που συνεργάζεσαι;
Νομίζω ότι όλα κινούνται γύρω από την έννοια του ανήκειν και της ταυτότητας. Είτε αυτό έχει να κάνει με τον αστικό ιστό και το πως παρατηρώ τον εαυτό μου να αντιδρά σ’ αυτόν, όπως στο Dichotomy, είτε έχει να κάνει με το έμφυλο ζήτημα με το οποίο ασχολήθηκα στο πρόσφατο project μου Origins.
Θα ήθελα να ξεκινήσω από τα κάποια προηγούμενα projects σου για να καταλήξω στο τελευταίο σου με τίτλο “Origins”, το οποίο παρουσιάστηκε πρόσφατα στα πλαίσια του εργαστηρίου Dust Breeding Lab.
O Elliott Erwitt έλεγε ότι “η φωτογραφία είναι μια τέχνη παρατήρησης και πρόκειται για την ανακάλυψη κάποιου ενδιαφέροντος σε ένα συνηθισμένο μέρος, μιας και δεν έχει να κάνει με τα πράγματα όπως φαίνονται αλλά με τον τρόπο που τα βλέπουμε”.
©Ιωάννα Χρονόπουλου (από το project ‘dichotomy’)
Η αγάπη σου για την πόλη που ζεις, μέσα σε ένα ‘γνώριμο’ αστικό περιβάλλον σε οδήγησε στο project “Dichotomy”, μιας ιστορίας για την Αθήνα αλλά και μια ιστορία για κάθε πόλη που είναι χτισμένη από την κοινωνία και έχει αφεθεί στη μοίρα της, όπως λες, μέσα από μια σειρά εικόνων που παρουσιάζονται διαιρεμένες σε δύο καταστάσεις που αλληλοαναιρούνται ή αλληλοσυμπληρώνονται.
Πώς ξεκίνησε στο μυαλό σου η ανάγκη να ‘δεις’ στην Αθήνα αυτά που οι περισσότεροι προσπερνούν αδιάφορα ; Ποια στοιχεία αγαπάς και τι δεν αντέχεις σε αυτή την πόλη;
Το Dichotomy ξεκίνησε αμέσως μετά από την επιστροφή μου από την Γαλλία, όπου πέρασα δύο χρόνια ως residence στην Αρλ στο ENSP. Η Αρλ είναι μια μικρή πόλη με τελείως αποστειρωμένο περιβάλλον, στο οποίο συνυπάρχουν πολλές διαφορετικές καλλιτεχνικές αντιλήψεις. Εκεί έμαθα την σημαντικότητα του ασήμαντου και αυτό σε συνδυασμό με το σοκ του να επιστρέφεις σε μια μεγάλη πόλη μετά από δύο χρόνια αποτοξίνωσης, με οδήγησε στο να παρατηρώ την πόλη με άλλο μάτι. Με εντυπωσίαζαν όλα. Θεωρούσα ότι όλα είχαν σημασία και ότι όλα συνέβαλαν στην διαμόρφωση μας.
«Προτιμάμε καλύτερα να πεθαίνουμε κάθε ώρα από το φόβο του θανάτου, παρά να πεθάνουμε μια φορά» αναφέρει ο Σαίξπηρ, προσπαθώντας να δώσει μια εξήγηση στη θανατοφοβία, την ώρα που σύγχρονοι άνθρωποι αναρωτιούνται αν τελικά υπάρχει ‘ζωή πριν το θάνατο’.
©Ιωάννα Χρονόπουλου (από το project Νόστος)
Στο project “Νόστος” σε απασχολεί ο φόβος του ανθρώπου για το θάνατο που βαρύνεται από την αίσθηση του «ανήκειν». Τι σου γέννησε την ιδέα για να οπτικοποιήσεις έναν ανθρώπινο φόβο; Πώς μπορεί ένα φωτογραφικό έργο να μετατρέψει συναισθήματα σε εικόνες;
Δεν έχω απαντήσει ακόμα αν ένα φωτογραφικό έργο μπορεί να μετατρέψει συναισθήματα σε εικόνες. Και ίσως να πιστεύω μετά από όλα αυτά τα χρόνια της συναισθηματικής μου εμπλοκής με το μέσο, ότι το να παράγεις πολύ συναισθηματικά έργα τελικά δεν είναι καλό. Τα κάνει δυσπρόσιτα και ακατανόητα. Το στοίχημα είναι να μπορείς να κάνεις το συναίσθημα σου οικουμενικό. Να τους αφορά όλους. Κάτι το οποίο θεωρώ είναι και το πιο δύσκολο τόσο στην φωτογραφία όσο και σε όλα τα καλλιτεχνικά έργα. Το να προσπαθήσω να οπτικοποιήσω τον φόβο του θανάτου έγινε αυτόματα από την ανάγκη να τον διώξω. Έγινε μέσα από την αφελή σκέψη ότι όσο φωτογραφίζω τόσο κρατάω τα πράγματα παγιδευμένα στο “πάντα”. Το οξύμωρο είναι ότι δεν έχω καταφέρει ακόμα να φωτογραφίσω τους ανθρώπους για τους οποίους βιώνω εντονότερα αυτόν τον φόβο.
Και στη Διχοτομία και στο Νόστο δεν βλέπουμε ανθρώπους στα έργα σου (παρά μόνο σε φωτογραφίες ή προτομές που εμπεριέχονται σε κάποια κάδρα σου). Τι σε ωθεί να αποβάλλεις από τις εικόνες σου τον άνθρωπο όταν μάλιστα πραγματεύεσαι υπαρξιακά θέματα;
Θεωρώ ότι είναι κομμάτι της ανικανότητας μου να συνδεθώ με τους ανθρώπους. Να τους κατανοήσω και να τους πείσω να αφοσιωθούν σ’ αυτό που κάνω όσο αφοσιώνομαι εγώ. Σπουδάζοντας μου έλεγαν ότι αν ένα πορτρέτο δεν είναι καλό, τότε σημαίνει ότι δεν έπεισες αυτόν που φωτογράφιζες ότι είναι σημαντικό για σένα. Και το πιστεύω ως σήμερα. Θεωρώ ότι ακόμα προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου ότι αυτό που κάνω έχει αξία. Άρα μου είναι αρκετά δύσκολο να πείσω και οποιονδήποτε άλλο.
Ο Albert Einstein έλεγε ότι “Ένας άνθρωπος είναι μέρος του συνόλου που αποκαλούμε σύμπαν, ένα μέρος περιορισμένο στο χρόνο και στο χώρο. Βιώνει τον εαυτό του, τις σκέψεις του και το συναίσθημα του ως κάτι διαχωρισμένο από τα υπόλοιπα, ένα είδος οπτικής αυταπάτης της συνείδησής του”. Πώς θεωρείς ότι καθορίζονται αυτά τα όρια; Με ποιο τρόπο φωτογραφικά προσπάθησες να αποδόσεις την έννοια του προσωπικού χώρου των ανθρώπων στο ‘La lecture de l’espace personnel’*;
*Ανάγνωση του προσωπικού χώρου
©Ιωάννα Χρονόπουλου (από το project ‘La lecture de l’espace personnel’)
©Ιωάννα Χρονόπουλου (από το project ‘La lecture de l’espace personnel’)
Η ιδέα του “La lecture de l’espace personnel” ξεκίνησε στην Αρλ. Αναγκάζεσαι να συμβιώσεις για 2 χρόνια σε ένα κλειστό περιβάλλον μιας μικρής πόλης στο οποίο το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων είναι φωτογράφοι. Βίωσα έναν έντονο ανταγωνισμό και αντίκριζα παντού μια τεράστια ανάγκη προβολής. Είχε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για εμένα, πως οι άνθρωποι που στο δημόσιο χώρο ήταν τόσο σίγουροι για τον εαυτό τους, μέσα στον προσωπικό τους χώρο μεταμορφώνονταν σε κάτι τελείως διαφορετικό. Υπήρχε μια συνεχής πάλη σε όλους μας σ’ αυτή την πόλη να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην προσωπική και στην καλλιτεχνική μας ταυτότητα. Η οποία αφαιρούνταν όταν μπαίναμε στον προσωπικό μας χώρο.
Είχα την τύχη να γνωρίσω μια γιαγιά σαν δεύτερη μάνα, και μια γιαγιά που ήταν τόσο καλή μάνα που έκανε την δικιά σου μαμά το είδος μητέρας που θα ευχόσουν να γίνεις. Η κληρονομιά αυτής της αγάπης μερικές φορές είναι τόσο βαριά που δεν την θέλω, αλλά είναι τόσο λυτρωτική και απόλυτη που εύχομαι να μπορέσω να γίνω σαν κι αυτές έστω και λίγο
Ιωάννα Χρονόπουλου
Χρησιμοποιώ κάποια δικά σου λόγια για να μας συνδέσουν με το τελευταίο σου Project “ORIGINS”*
Μίλησέ μας λίγο για την ιδέα του “Origins”
Το Origins είναι ένα project που δουλεύτηκε κατά την διάρκεια του Dust Breeding με εισηγητές των Γιώργο Πρίνο και τον Γιώργο Καραηλία. Χρησιμοποιήθηκε ως έναυσμα η σχέση μου με την μητέρα μου και την γιαγιά μου για να κάνω ένα σχόλιο στο έμφυλο ζήτημα. Στην θέση της γυναίκας στην κοινωνία και πως η θέση αυτή επηρεάζει την πορεία της και τις κοινωνικές της σχέσεις.
Από την παρουσίαση του project ‘ORIGINS’ στο Dust Breeding Lab (Μάρτιος 2018, Grace) – ©Ιωάννα Χρονόπουλου
Από την παρουσίαση του project ‘ORIGINS’ στο Dust Breeding Lab (Μάρτιος 2018, Grace) – ©Ιωάννα Χρονόπουλου
Από την παρουσίαση του project ‘ORIGINS’ στο Dust Breeding Lab (Μάρτιος 2018, Grace) – ©Ιωάννα Χρονόπουλου
*Το “Origins” της Ιωάννας Χρονόπουλου είναι ένα έργο που δημιουργεί μια σύνδεση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού χώρου μέσω του πρίσματος της ταυτότητας του φύλου. Το μικρό χωριό Τρυπητά στην Κρήτη γίνεται παράδειγμα μελέτης όπου η πατριαρχική κοινωνία και οι διαδοχικές μητριαρχικές κοινότητες αντιτίθενται ως το αίτιο σχηματισμού της κυρίαρχης ιστορικής αφήγησης και του αρχείου της οικογενειακής μνήμης αντίστοιχα.
Γιώργος Πρίνος – Γιώργος Καραηλίας
Το project ξεκίνησε διαφορετικά, αν κρίνω από εικόνες που έχεις δημοσιεύσει παλιότερα.
©Ιωάννα Χρονόπουλου (από τα πρώιμα στάδια του project ‘ORIGINS’)
©Ιωάννα Χρονόπουλου (από τα πρώιμα στάδια του project ‘ORIGINS’)
Ήταν η συμμετοχή σου στο Εργαστήριο Φωτογραφίας Dust Breeding Lab με το Γιώργο Πρίνο και τον Γιώργο Καραηλία που σε οδήγησε να καταλήξεις στην μορφή που παρουσιάστηκε; Θεωρείς ότι το Origins έχει ολοκληρωθεί;
Όταν πήγα στο Dust Breeding Lab βρισκόμουν σε μια πολύ μεγάλη σύγχυση. Προσπαθούσα να εκφράσω αυτό που είχα στο μυαλό μου μέσω του φωτογραφικού μέσου χάνοντας όμως την ουσία του τι ήθελα να πω και κολλώντας στην αισθητικοποιημένη μορφή της εικόνας. Ο Γιώργος Κ. και ο Γιώργος Π. μετέφρασαν την σκέψη μου σε δομή και μου έδειξαν θεωρητικά και πρακτικά πως έπρεπε να κινηθώ για να μπορέσω να εστιάσω στο ουσιαστικό κομμάτι των προβληματισμών μου και να το κάνω έτσι, ώστε να γίνει οικουμενικό και όχι κάτι φτιαγμένο από την Ιωάννα μόνο για την Ιωάννα και τους οικείους της. Όσο για το αν έχει τελειώσει, θεωρώ ότι σίγουρα θα ασχοληθώ και με άλλα projects, αλλά το origins θα με απασχολεί πάντα.
Editing για το project ‘ORIGINS’
Editing για το project ‘ORIGINS’
Πώς ήταν η εμπειρία του coaching από τόσο σημαντικούς δασκάλους; Μέσα από ποιες διεργασίες καταλήξατε σε μια αφαιρετική – θα έλεγα – προσέγγιση που δεν περιλαμβάνει τελικά δικά σου φωτογραφικά κλικ;
Το να έχεις δίπλα σου δασκάλους σαν τον Γιώργο Π. και Γιώργο Κ. είναι μεγάλη ευκαιρία. Έχουν μια μεγάλη αποθήκη γνώσεων σε όλους τομείς της φωτογραφικής δημιουργίας. Από την θεωρητική προσέγγιση του ζητήματος που συζητάγαμε μέχρι την πρακτική αποτύπωση. Η καθοδήγηση τους ήταν κομβική στο να μπορέσω να καταλάβω αρχικά τι θέλω να πω και έπειτα να μπορέσω να το υλοποιήσω. Νομίζω ότι τα sessions μαζί τους μου έδωσαν περισσότερη γνώση απ’ όση όλα τα χρόνια που σπουδάζω φωτογραφία.
Νομίζω το γεγονός ότι δεν προστέθηκαν δικές μου φωτογραφίες έχει να κάνει με το αν εξυπηρετούσαν το αφήγημα μου. Και καθώς προχωράγαμε και συζητάγαμε το project, είδαμε ότι το αφήγημα είναι πολύ πιο λογικό και καλό χωρίς την δική μου εμπλοκή ως φωτογράφου, αλλά με την εμπλοκή μου ως διαχειριστής ενός φωτογραφικού αρχείου.
Έχεις αποφασίσει το επόμενο φωτογραφικό βήμα σου;
Το Origins είναι ένα ongoing project το οποίο πρέπει να τελειοποιηθεί και να εμπλουτιστεί. Οπότε, νομίζω θα συνεχίσω να ασχολούμαι με αυτό.
Η Ιωάννα Χρονοπούλου είναι μια νεαρή φωτογράφος και εικαστικός. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1990. Σπούδασε φωτογραφία (2011-2013) στη Σχολή Focus (Focus School of art photography video and new technologies) και (2013-2014) στην Ανώτατη Σχολή Φωτογραφίας της Arles (Ecole Nationale Supérieure de la Photographie, Arles) κι έχει παρακολουθήσει σεμινάρια με σπουδαίους εισηγητές/φωτογράφους. Projects της όπως το Dichotomy έχουν εκτεθεί σε γκαλερί (Τhe Pulse Kolonaki) αλλά και σε έντυπα. Εργάζεται ως φωτογράφος σε ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα, και ως photo editor στην Καθημερινή.
