Ηώ Πάσχου: “Δεν αντιμετωπίζω την Τέχνη σαν δίχτυ ασφαλείας”
Η Ηώ Πάσχου σπούδασε ιστορία της τέχνης, πραγματοποίησε εκθέσεις, δίδαξε φωτογραφία και ανάμεσα στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι η ιστορία και η αισθητική της φωτογραφίας, το αρχαίο τοπίο και ο αστικός τόπος ως θέμα αναπαράστασης, καθώς και η «ψευδής αλήθεια της φωτογραφίας». Ξεκινώντας από αυτήν την αλήθεια της φωτογραφικής πράξης της ζητάω να μου περιγράψει τις σκέψεις της για αυτά τα «πιστοποιητικά παρουσίας» – και εννοώ τις φωτογραφίες.
Polaroid. Μας δίνει μια ελευθερία και μια αυτονομία ή μας περιορίζει, ώστε να μη μπορούμε να επέμβουμε σε τίποτα, θέτοντας πάλι το αιώνιο φωτογραφικό ερώτημα;
Η αυτονομία του συγκεκριμένου μέσου έγκειται στην στιγμιαία εμφάνιση και άρα σε μια δράση σχεδόν αντανακλαστική. Συνθέτω με μια POLAROID σημαίνει επαναπροσδιορίζω την σχέση της φωτογραφίας με τον χρόνο. Το ίδιο το φωτογραφικό αντικείμενο τελικά μετατρέπεται σε ένα ready made.
©Ηώ Πάσχου- Little Lies
Χρειάζεται να περιγράφουμε τις φωτογραφίες μας όταν ο καθένας μπορεί και πρέπει να δεί ό,τι θέλει ο ίδιος;
Κάθε φωτογραφία κρύβει μια αφήγηση. Κάθε ενότητα φωτογραφιών ξεδιπλώνει την ιστορία αυτής της αφήγησης (σε τεχνικό και αισθητικό επίπεδο). Ιδανικά η πρόθεση του φωτογράφου συναντά το βλέμμα του θεατή. Παράλληλα, όμως, η φωτογραφία ταυτίζεται και με την βιωματική εμπειρία του καθενός.
Στ’ αλήθεια, η φωτογραφία είναι «αλήθεια»; Για να θυμηθώ μισή ρήση του Γκοντάρ…
Είναι σίγουρα μια εκδοχή μιας κάποιας αλήθειας, μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Αλλά η φωτογραφία δεν μας λέει την αλήθεια, μας ξεγελά. Η επιλογή της οπτικής γωνίας, το τελικό κάδρο, οι φωτοσκιάσεις, αποδομούν την πραγματικότητα και μας αποκαλύπτουν μια εκδοχή της αλήθειας.
Η άλλη μισή «γκονταρική» ρήση μίλαγε κάπως ανάλογα για τον κινηματογράφο. Τι σκέφτεστε εσείς για αυτήν την σχέση ανάμεσα στη φωτογραφία και το σινεμά;
Κοιτάξτε, δεν μπορώ να είμαι αντικειμενική γιατί είμαι εξ ορισμού αθεράπευτα σινεφίλ. Δεν γίνεται, κατά την γνώμη μου, να ασχολείσαι, επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά με την φωτογραφία και να μην έχεις αφιερώσει ώρες μέσα στις κινηματογραφικές αίθουσες. Προσωπικά πιστεύω πως η σχέση φωτογραφίας και κινηματογράφου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον τρόπο με τον οποίο η αλήθεια μπορεί να μετατραπεί σε αφήγηση.
©Ηώ Πάσχου- Little Lies
Ο Αντονιόνι έλεγε πως δεν υπάρχει χρώμα, παρά μια σχέση ανάμεσα στο υλικό του αντικειμένου και την διεύθυνση των φωτεινών ακτίνων. Επιδρούμε συνεπώς, χρησιμοποιώντας το χρώμα στις εικόνες, αλλά κάνουμε το ίδιο και χωρίς το χρώμα. Εξ αρχής δηλαδή υπάρχει ένας μύθος;
Δεν νομίζω. Η αφαίρεση του ασπρόμαυρου είναι μια ξεχωριστή γλώσσα οπτικής επικοινωνίας , όταν φυσικά χρησιμοποιείται σωστά και όχι σαν επίφαση, το ίδιο και το χρώμα.
Πιστεύετε ότι η Τέχνη είναι «ένα δίχτυ ασφαλείας», ειδικά σήμερα που ο άνθρωπος έχει αποκοπεί από την φύση και προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα ένστικτά του μέσα στο συχνά φοβικό περιβάλλον της «Πόλης»;
Δεν αντιμετωπίζω την Τέχνη, με την ευρύτερη έννοια, σαν ένα δίχτυ ασφαλείας αλλά, θα τολμούσα να πω, σαν ένα δίχτυ ανησυχίας, αμφιβολιών και εμμονών. Όσο για την πόλη, πιστεύω πως, το φοβικό περιβάλλον είναι δύσκολο για την καθημερινότητα, αλλά όχι για την έμπνευση.
©Ηώ Πάσχου- Little Lies
Η φωτογραφία είναι εκ θέσεως, πολύ κοντά στον χαρακτηρισμό «ποπ» τέχνη. Την κάνει αυτό πιο επικίνδυνη ή πιο ευάλωτη;
Την κάνει σίγουρα πιο προσιτή και αυτό είναι μια παγίδα.
«Θέλησα να ανεβάσω έναν ολόκληρο κόσμο από το κοινωνικό ασυνείδητο στο επίπεδο του συνειδητού» γράφει ο Τουρκοβασίλης, στο οπισθόφυλλο από τα “Ροκ Ημερολόγια” του. Εκεί υπάρχει μια φωτογραφική πλημμύρα μιας συγκεκριμένης εποχής, που άμεσα επανέρχεται στην μνήμη μας. Αναρωτιέμαι, λοιπόν, αν μπορεί η φωτογραφία να περιγράψει τελικά ένα τρόπο ζωής.
Φυσικά και μπορεί. Διαχρονικά παραδείγματα στην ιστορία της φωτογραφίας μάς έφεραν κοντά με οτιδήποτε έμοιαζε μακρινό ή άγνωστο. Από τους πρώτους περιηγητές – φωτογράφους τον 19ο αιώνα που φωτογράφισαν τα μνημεία με ένα μοναδικό δέος (και ξανα- ανακάλυψαν ό,τι μέχρι τότε είχαν απλώς μελετήσει) μέχρι τους Αμερικάνους του Ρόμπερτ Φρανκ, που απομυθοποίησαν και ακόμα “στοιχειώνουν” το αμερικάνικο όνειρο.
©Ηώ Πάσχου- Little Lies
Αναλογική και ψηφιακή φωτογραφία. Φώς, σκοτάδι, οσμές, ήχος, αφή… σχεδόν μια βιωματική εμπειρία η πρώτη. Θα σας ζητήσω να μιλήσετε για αυτήν, αλλά, αν χρειάζεται και για την άλλη, την δεύτερη.
Έμαθα φωτογραφία μέσα σε ένα σκοτεινό στούντιο, με μαύρους τοίχους, σκοτεινό θάλαμο με ειδικά ηχεία, για να μην σταματάει η μουσική ποτέ και με ένα ψυγείο γεμάτο φιλμ. Οπότε έχω μια βιωματική σχέση με την αναλογική φωτογραφία. Πέρα από το συναισθηματικό όμως είναι και ένα ζήτημα εκπαίδευσης και αισθητικής αφήγησης. Η ψηφιακή τεχνολογία είναι το παρόν. Απλώς αναρωτιέμαι αν οι μελετητές του μέλλοντος θα ανοίγουν τα ψηφιακά μας αρχεία ή αν εμείς οι ίδιοι θα θυμόμαστε τους φακέλους με τις εικόνες στον υπολογιστή μας ή αυτές που τυπώσαμε και καδράραμε;
«Η φωτογραφία είναι η ανθρώπινη προσπάθεια να σταματήσει ο χρόνος και να γίνει εικόνα» όπως περιγράφετε και εσείς. Άρα ίσως δεν πρόκειται ούτε καν για φαντασία, αλλά μόνο για μια θέαση του «μη πραγματικού»;
H μοναδική στιγμή ότι κάποτε, κάπου, αυτό υπήρξε ή, αν θέλουμε να αναφερθούμε για τις σύγχρονες φωτογραφικές πρακτικές, αυτό σκηνοθετήθηκε.
Θεωρώ πως η τέχνη πρέπει να στέκεται ανατρεπτικά απέναντι στο παρελθόν, για να προχωράει μετά η ίδια μπροστά. Στην Ελλάδα τολμάμε τις ανατροπές ή παράγουμε ακόμα μόνο «αναμνήσεις» και ίσως «λατρευτικές εικόνες»;
Νομίζω και τα δύο, αλλά ο χρόνος θα δείξει.
©Ηώ Πάσχου- Little Lies
Κατά την γνώμη σας τι χρησιμεύει ένα μουσείο;
Ένα μουσείο είναι ένα παράθυρο στον κόσμο, ένα μουσείο είναι ένας διαρκής διάλογος με την δημιουργία, με την κουλτούρα ενός πολιτισμού, με το παρελθόν και με το μέλλον. Ένα προσβάσιμο σε όλους μουσείο είναι ένας χώρος δημιουργίας.
Όσο για την μνήμη, θα θυμηθώ αυτό που έλεγε η Nan Goldin: «my pictures show me how much I’ve lost». Θεωρώ την φράση της αισιόδοξη. Τι πιστεύετε εσείς, έχοντας βιώσει την «απώλεια»;
Νομίζω ότι η Nan Goldin χρησιμοποίησε την φωτογραφία σαν μια μορφή ψυχοθεραπείας και ψυχανάλυσης και σε αυτό αναφέρεται. Η απώλεια είναι μια πληγή, ένα τραύμα. Σε ακολουθεί, σε καθορίζει, ζεις μαζί με το κενό και σου θυμίζει συνεχώς πως η αδυναμία μπορεί να μετατραπεί σε δημιουργία.
Ποιά είναι τα σχέδιά σας αυτόν τον καιρό;
Προσπαθώ να φτιάξω τον δικό μου φωτογραφικό χώρο. Ένα χώρο δημιουργίας, και αυτό δεν είναι άλλο από το Darkroom Creative Project. To τελευταίο ατελιέ του φωτογράφου Στέφανου Πάσχου (1948-2017), το οποίο με αφετηρία το έργο του αλλά και τις ειδικές τεχνικές σκοτεινού θαλάμου και φωτογραφικού πειραματισμού, ανοίγει σιγά-σιγά στο ευρύ κοινό, με την βοήθεια του βασικού πυρήνα των μαθητών του. Κάθε αντικείμενο, κάθε θραύσμα μνήμης μέσα στην Λυδίας, αντικατοπτρίζει τον ιδιαίτερο κόσμο που είχε φτιάξει ο ίδιος, συνεχίζει να μας εμπνέει και να μας παρακινεί σε καινούργιες φωτογραφικές συναντήσεις.
Μείνετε συντονισμένοι https://www.facebook.com/DarkroomCP/
Με τους αγγέλους και τα όνειρά μας επιθυμούμε να κάνουμε παρέα. Με τους δαίμονές μας τι μπορούμε να κάνουμε;
Με τους δαίμονες είμαστε συνένοχοι και ενίοτε συν-δημιουργοί!
Σας ευχαριστώ
Η Ηώ Πάσχου γεννήθηκε στο Παρίσι.
Aπό το 2009 έως σήμερα εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών Tεχνών του Πανεπιστημιού Δυτικής Αττικής, ενώ το διάστημα 2007-2010 δίδαξε φωτογραφία ως λέκτορας (Π.Δ. 407/80) στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Έλαβε το διδακτορικό της δίπλωμα στην Ιστορία της Τέχνης από το Πανεπιστήμιο της Σορβόνης (Paris I-Sorbonne, Institut d’Art et d’Archéologie), υπό την επίβλεψη του καθηγητή Philippe Dagen, με τίτλο «Προς μία αρχαιολογία των εικόνων: Η σχέση του ανθρώπου με τα μνημεία μέσα από τη φωτογραφία στην Ελλάδα από το 19ο έως τον 20ό αιώνα». Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών (DEA) από το ίδιο πανεπιστήμιο, με αντικείμενο μελέτης την ιστορία και την αισθητική της φωτογραφίας, το οποίο παρακολούθησε με υποτροφία του ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης».
Έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια στην Ελλάδα και στη Γαλλία: στο Maison de l’ Orient et de la Méditerranée (Λιόν), στο Maison Méditerranéenne des Sciences de l’ Homme (Université d’Aix-en-Provence), στο Institut National d’ Histoire de l’Art (Παρίσι). Επίσης έχει συνεργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις φωτογραφίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Γαλλία, Λουξεμβούργο, Ιταλία, Βέλγιο), ενώ έργα της έχουν παρουσιαστεί και σε αρκετές ομαδικές (Centre Photographique d’Ile-de-France και Cité Internationale des Arts στο Παρίσι, Μουσείο Μπενάκη, Σπίτι της Κύπρου, κ.ά.).
iopaschou@gmail.com
τηλ.+(30)-6977948007
Τζιραίων 14, 11742, Αθήνα
