Χριστίνα Καλλιγιάννη: “Η φωτογραφία είναι μια άκρως ψυχική διαδικασία”
Kάθε σπουδαία φωτογραφία που έχει τραβηχτεί ήταν μπροστά στα μάτια πολλών ανθρώπων. . . .
σε απόσταση ενός μόνο κλικ. . . .
«φωτογράφος» είναι εκείνος που «είδε» και «τράβηξε» . . . .
Χριστίνα Καλλιγιάννη
‘Φωτογράφος» είναι εκείνος που «είδε» και «τράβηξε»’ … είναι αυτό που διαβάζω στη σελίδα σας. Άραγε, το θέμα τελικά υπάρχει ή το βλέπει μόνο ο φωτογράφος ;
Ναι, το θέμα υπάρχει. Τα πάντα γύρω μας μπορούν να είναι «θέμα». Εναπόκειται στη ματιά του φωτογράφου ή αυτού που γενικότερα «κοιτάζει» κάθε φορά αφενός να το απομονώσει αφετέρου να επιλέξει – είτε αυθόρμητα ή και με τεχνική αυτογνωσία – τη θέση εκείνη που θα το αναδείξει καλύτερα.
Και μετά το βλέπουμε κι εμείς; Αναρωτιέμαι βέβαια πάντα τι σημαίνει το «βλέπουμε» και αν αυτή η διαδικασία είναι μια εξελικτική διαδικασία, ένα προτσές σύνθετο. Πολλά εξαρτώνται από τον θεατή. Τι πιστεύετε εσείς;
Ασφαλώς. Η φωτογραφική σχέση είναι τριμερής, τριγωνική αν το προτιμάτε. Από τη μία υπάρχει το θέμα, όποιο είναι αυτό κάθε φορά, μετά υπάρχει αυτός που το κοιτάζει-επιλέγει-φωτογραφίζει και μετά υπάρχει και ο θεατής. Με τη λέξη θεατής εννοούμε όλους τους θεατές που ποτέ θα κοιτάξουν την ίδια εικόνα. Και ασφαλώς η διαδικασία του «να βλέπει» κανείς είναι εξελικτική, τόσο ατομικά όσο και κοινωνικά. Ο κάθε θεατής «βλέπει» μέσα από το προσωπικό του πρίσμα, τόσο εγκεφαλικά όσο και ψυχικά, που έχει δημιουργηθεί ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες που ο ίδιος έχει. Γι’ αυτό και το ίδιο άτομο στην ηλικία των 20 αντιμετωπίζει τις εικόνες που βλέπει με έναν τρόπο και είναι πιθανό μετά από άλλα 20 χρόνια να αντιμετωπίζει τις ίδιες ακριβώς εικόνες τελείως διαφορετικά, άλλοτε πιο θετικά και άλλοτε πιο κριτικά. Το ίδιο συμβαίνει και με τις κοινωνίες. Τις ίδιες φωτογραφίες αλλιώς τις αντιλαμβάνεται κάθε κοινωνία ανάλογα με τα ευρύτερα πολιτικά, θρησκευτικά και εν γένει κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά της.
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Μήπως αυτό που χαρακτηρίζει το αποτέλεσμα είναι η ειδική σχέση του φωτογράφου με το θέμα;
Δεν μπορεί να κανείς να ισχυριστεί ότι μόνο ο φωτογράφος έχει ειδική σχέση με το θέμα. Μπορεί κι ένας θεατής να έχει ειδική σχέση με ένα συγκεκριμένο θέμα, ή και πολλοί θεατές ταυτόχρονα. Ας πούμε σε έναν πόλεμο γιατί είναι ειδική η σχέση του φωτογράφου με το θέμα και όχι των εκατοντάδων, χιλιάδων ή και εκατομμυρίων ανθρώπων που είναι άμεσα επηρεασμένοι από αυτόν τον πόλεμο; Αυτό που ίσως χαρακτηρίζει το αποτέλεσμα είναι η ικανότητα του φωτογράφου να αναδείξει αυτό που λέμε «θέμα» μέσα από μια γενικότερη πραγματικότητα. Η ικανότητα ή καλύτερα η επιλογή του φωτογράφου να συμπεριλάβει στο κάδρο του το τμήμα εκείνο της πραγματικότητας που θεωρεί πιο σημαντικό ή αντιπροσωπευτικό της ευρύτερης εικόνας που έχει μπροστά του. Αυτό το μικρό τμήμα που θα μπορέσει να μιλήσει για το μεγάλο γεγονός.
Οι εικόνες μπορούν να περιγράψουν, να αφηγηθούν, να ερμηνεύσουν; Απλώς να πληροφορήσουν;
Η πρώτη τους λειτουργία είναι να πληροφορήσουν. Ακόμη και σε αποκλειστικά εικαστικές προσεγγίσεις η πρώτη αντίδραση του εγκεφάλου είναι – μέσω της όρασης – να πληροφορηθεί ότι αντικρύζει μέσα από τη ματιά του φωτογράφου κάποιον ή κάτι. Η περιγραφή, η αφήγηση και πολύ περισσότερο η ερμηνεία είναι επόμενα στάδια. Άμεσα μεν, επόμενα δε. Η περιγραφή και η αφήγηση φαίνονται αυταπόδεικτες αλλά σίγουρα εναπόκεινται και στο κατά πόσο ο ίδιος ο δημιουργός κατευθύνει το βλέμμα μέσα από μια λεζάντα, ένα κείμενο ή μια αλληλουχία εικόνων πριν και μετά. Η ερμηνεία είναι αναμφίβολα μια πολύ πιο πολύπλοκη διαδικασία, εν μέρει επηρεαζόμενη από την κατεύθυνση που ο δημιουργός δίνει στο έργο του – μέσα από τους τρόπους που ήδη ανέφερα – αλλά σε μεγάλο μέρος καθοριζόμενη από τα στοιχεία της προσωπικότητας του θεατή, όπως αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Η πράξη του φωτογράφου είναι πιο κοντά στην ανάγνωση παρά στη γραφή;
Θα έλεγε κανείς ότι και ετυμολογικά η φωτογραφική πράξη είναι ένα είδος γραφής. Ωστόσο ίσως πράγματι προηγείται μια προσωπική νοητική και ψυχική ανάγνωση μιας σκηνής, ότι κι αν αυτή περιλαμβάνει, την οποία ο φωτογράφος αισθάνεται ότι επιθυμεί να αναπαράγει μέσα από το δικό του οπτικό πρίσμα επαναπλαισιώνοντάς την μέσα από το κάδρο που επιλέγει και από την τελική απόδοση σε έγχρωμη ή ασπρόμαυρη και με τις διάφορες παραλλαγές αυτών των επιλογών ως προς το κοντράστ και τις ενδεχόμενες χρωματικές επεμβάσεις.
Οι εικόνες από τα ταξίδια και εκείνες από την ζωή στους δρόμους είναι θεωρώ πιο αυθόρμητες με μια αίσθηση χαράς. Έχουν άραγε αυτό που λέμε μαγεία, μεταμόρφωση;
Δεν είναι πάντα βέβαιο ότι εικόνες από τα ταξίδια και πολύ λιγότερο από τη ζωή στους δρόμους θα έχουν απαραίτητα μια αίσθηση χαράς. Πολλές φορές αυτές οι εικόνες είτε άμεσα ή με μια πιο προσεκτική ανάγνωση αποκαλύπτουν δυσάρεστες πραγματικότητες. Αυτό που σίγουρα έχουν είναι μια νέα γνώση, ένα παράθυρο – όσο κλισέ κι αν είναι η λέξη αυτή – προς τόπους και κοινωνίες που δεν μας είναι οικείες και από τις οποίες έχουμε πάντα μόνο να μάθουμε. Και αυτό από μόνο του είναι μαγικό, είναι ένα τεράστιο δώρο που η φωτογραφία κάνει στον άνθρωπο, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα τη μεταμόρφωσή του μέσα από την γνώση που του προσφέρεται. Ακόμη κι ο θεατής που στέκεται κριτικά ή και αρνητικά προς εικόνες από άλλους τόπους και πολιτισμούς, στην πραγματικότητα ήδη έχει μάθει κάτι νέο και συνειδητά ή υποσυνείδητα έχει κάνει ένα νέο βήμα, άρα έχει μεταμορφωθεί.
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Πιστεύετε πως υπάρχει ένα «θέμα» που συνδέει όλες τις φωτογραφικές δουλειές ενός δημιουργού; Αυτό ίσως τον μεταμορφώνει σε καλλιτέχνη, αφού έτσι δίνει «νόημα» στην δουλειά του.
Αναμφίβολα. Ο φωτογράφος είναι πάντα ο κοινός παρονομαστής σε όλες του τις φωτογραφίες. Δεν υπάρχει ένα κοινό θέμα, υπάρχει όμως πάντα το ίδιο «βλέμμα». Άλλοτε είναι προφανές άλλοτε όχι, αλλά η ψυχική σύνδεση είναι υποχρεωτικά εκεί. Δεν χρειάζεται να γίνεται αντιληπτή από τους τρίτους. Αρκεί που το γνωρίζει ο ίδιος. Άλλωστε πρώτα και πάνω από όλα η φωτογραφία είναι μια πολύ μοναχική ψυχική διαδικασία. Δεν ξέρω αν αυτό μεταμορφώνει τον φωτογράφο σε καλλιτέχνη, άλλωστε ο ορισμός του «καλλιτέχνη» είναι – κατά την προσωπική μου θεώρηση – ένα νοηματικό άλμα σε μηδενική βαρύτητα. Αλλά σίγουρα τον καθιστά «δημιουργό». Το «νόημα» στη δουλειά του υπάρχει από τη στιγμή που έχει νόημα για τον ίδιο, ασχέτως αν αυτό το νόημα θα γίνει αντιληπτό και από τους άλλους. Αυτό που ίσως γίνεται πιο εύκολα αντιληπτό από τους τρίτους είναι μια συνέχεια, μια συνέπεια στο βλέμμα, ασχέτως της αποδοχής του ή μη.
Αναρωτιέμαι τι πρέπει να ενδιαφέρει έναν φωτορεπόρτερ; Έχει ειδικά όρια η δουλειά του;
Δεν είμαι φωτορεπόρτερ κι έτσι δεν μπορώ να πω εγώ τι «πρέπει» να τους ενδιαφέρει. Εγώ μελετάω τη δουλειά των φωτορεπόρτερ, χωρίς ποτέ να βάζω τον παράγοντα «πρέπει» μέσα στη μελέτη μου. Οι φωτορεπόρτερ μπορούν να ενδιαφερθούν για οτιδήποτε. Από ένα γεγονός, θετικό ή αρνητικό, παγκοσμίου εμβέλειας και ενδιαφέροντος, μέχρι το πώς πετάει η μύγα και γιατί. Αυτό που στο τέλος καθορίζει το αποτέλεσμα είναι το κατά πόσο μέσα από τις εικόνες τους κατορθώνουν να αναδείξουν το θέμα σε ενδιαφέρον για τους θεατές, οι οποίοι καθημερινά πλέον κατακλύζονται από εκατοντάδες εικόνες κάθε είδους θεματολογίας και σημασίας.
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Μιλήστε μας λίγο για το βιβλίο σας «Μάχιμο ρεπορτάζ- Η παρουσία πριν από την ερμηνεία». Οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν άλλαξαν την ουσία;
Ασφαλώς. Η τεχνολογική εξέλιξη είναι ένας από τους εξεταζόμενους παράγοντες του πώς τέσσερις διαφορετικοί φωτογράφοι, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της ιστορίας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι το Αφγανιστάν αντιμετωπίζουν τη δουλειά τους και την επιδραστικότητά της. Η ανάλυση αφορά αφενός τις πρακτικές αλλά κυρίως τις νοητικές και ψυχολογικές διεργασίες και αντιδράσεις τους όπως αυτές καταγράφονται στα βιβλία που αποτελούν τη βάση της. Αυτό που κανείς διαπιστώνει είναι ότι καμία από τις εξελίξεις που διευκόλυναν το επάγγελμα, αυξάνοντας ταυτόχρονα κατακόρυφα τις απαιτήσεις του κοινού από αυτό, δεν φαίνεται να άλλαξε τρεις βασικούς παράγοντες που καθορίζουν και ταυτόχρονα διαχωρίζουν τη δουλειά του φωτορεπόρτερ από κάθε άλλο είδος φωτογραφίας και κάθε άλλο είδος έκφρασης γενικότερα:
α) την επί τόπου και άμεση καταγραφή της ιστορίας εν τη γενέσει της,
β) την προσωπική υποβολή του φωτορεπόρτερ στις ίδιες συνθήκες με τους φωτογραφιζομένους του και
γ) τους πνευματικούς και ψυχολογικούς προβληματισμούς του φωτορεπόρτερ για την αξία της δουλειάς του, την επίδρασή του στη ζωή των φωτογραφιζομένων ποια είναι;
Ευτυχώς όλο και καλύτερη. Σε αυτό προφανώς συμβάλλουν και οι γενικότερες εξελίξεις στην θεώρηση της θέσης της γυναίκας στις κατά τόπους κοινωνίες που σιγά σιγά βελτιώνουν και την αξιολόγηση και αξιοποίηση της δουλειάς τους. Άλλωστε δεν πρέπει να παραγνωρίζει κανείς το γεγονός ότι σε πολλά περιβάλλοντα είναι πολύ πιο ευπρόσδεκτες οι γυναίκες φωτογράφοι, όπως σε περιβάλλοντα κακοποίησης, γυναικείας, παιδικής ή εν γένει πιο ευάλωτων ομάδων. Δεν πιστεύω ότι πρέπει κανείς να διακρίνει μεταξύ γυναικείου και αντρικού βλέμματος. Όσο άδικο θα φαινόταν αυτό προς τις γυναίκες, εξίσου άδικο μπορεί να είναι για τους άντρες. Όπως σε όλα τα πράγματα ο ισορροπημένος καταμερισμός αναθέσεων και δημοσίευσης θεμάτων από αντρικό και γυναικείο φωτογραφικό βλέμμα μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει για τους φωτογραφιζόμενους και τα θέματα που κάθε φορά αναδεικνύονται.
Το σημαντικό είναι το έργο των γυναικών φωτορεπόρτερ να αναδεικνύεται ομοίως όπως των αντρών συναδέλφων τους ώστε να αποτελούν και αυτές σύγχρονα παραδείγματα προς μίμηση (rolemodels όπως λέμε). Και στο ελληνικό φωτογραφικό γίγνεσθαι υπάρχουν Ελληνίδες φωτορεπόρτερ που αποτελούν λαμπρά παραδείγματα προς μίμηση όχι μόνο λόγω του έργου τους αλλά και λόγω της προσωπικότητάς τους.
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Επίσης η γενικότερη επαγγελματική ενασχόληση του φωτογράφου εισάγει κάποια όρια στις φωτογραφίες του; Μπορεί πιστεύετε να μετακινηθεί μέσα σε αυτά;
Τα όρια είναι αυτά που θέτει η ευρύτερα αποδεκτή ηθική και δεοντολογία του επαγγέλματος και αυτός είναι ο βασικός παράγων που ξεχωρίζει και θα ξεχωρίζει πάντα τη δουλειά του επαγγελματία από του ερασιτέχνη. Ο επαγγελματίας γνωρίζει ότι αν παραβεί τους κανόνες της δεοντολογίας της δουλειάς απλούστατα δεν θα δει τη δουλειά του δημοσιευμένη. Και αυτό θα είναι μόνο η αρχή. Έτσι η προσέγγισή του θα είναι πάντα πιο αξιόπιστη και έγκυρη. Κατά τα λοιπά τα όρια τα θέτει ο ίδιος ο άνθρωπος στον εαυτό του ανάλογα με το τι επιθυμεί και επιδιώκει. Ασφαλώς και μπορεί να μετακινηθεί όχι μόνο μέσα αλλά και έξω από αυτά. Πολλοί διάσημοι φωτογράφοι άλλαξαν προσανατολισμό είτε μετακινούμενοι από το εικαστικό στο ρεπορταζιακό ή και αντίστροφα όπως ο παλαίμαχος πολεμικός φωτορεπόρτερ Don Mc Cullin που έχοντας φωτογραφίσει τις περισσότερες «θερμές» ζώνες του πλανήτη τον 20ο αιώνα, πλέον φωτογραφίζει ασπρόμαυρα τοπία της πατρίδας του.
Τον φωτογράφο δεν τον καθορίζει η θεματολογία του, τον καθορίζει η επιλογή του φωτογραφικού μέσου σαν μέσο επικοινωνίας και σχολιασμού της ζωής γύρω του.
Μιλώντας για φωτορεπορτάζ, αν φωτογραφίζοντας είσαι πολύ κοντά σε ένα θέμα, χάνεις την προοπτική. Μπορεί άραγε ο φωτορεπόρτερ να κρατήσει αποστάσεις από αυτό το θέμα;
Αυτή είναι μια ερώτηση που θα πρέπει να απευθύνετε σε έναν φωτορεπόρτερ. Εγώ μπορώ να απαντήσω για φωτογράφος, όχι σαν φωτορεπόρτερ. Το κοντά ή μακριά δεν είναι γεωγραφικό αλλά ψυχικό, είτε φωτογραφίζεις ένα τοπίο, ένα πρόσωπο, ένα αντικείμενο ή ένα γεγονός. Καμιά φορά δεν συνειδητοποιείς ούτε εσύ ο ίδιος αν είσαι κοντά ή μακριά ή η σχέση σου με το θέμα σου αλλάζει κατά τη διαδικασία της φωτογράφισης. Ίσως – και ελπίζω να μην ακουστεί μελό – αυτό που έχει σημασία όταν φωτογραφίζεις είναι το πόσο κοντά ή μακριά είσαι από τον εαυτό σου. Καθώς – όπως ανέφερα και προηγουμένως – η φωτογραφία είναι μια άκρως ψυχική διαδικασία, έχει πάντα σημασία να είσαι έτοιμος μέσα από αυτή τη διαδικασία να απελευθερώσεις την ψυχή σου. Τα υπόλοιπα θα έρθουν μόνα τους.
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Η απουσία της προοπτικής πιο πάνω, περιγράφει με ακρίβεια το νόημα που δίνουν οι φωτογράφοι όταν μιλάνε ξεχωριστά για ανθρώπους και για πορτρέτα. Τι σκέφτεστε για αυτές τις δύο προσεγγίσεις;
Προοπτική υπάρχει πάντα. Απλώς ποικίλει ανάλογα με την επιλογή του κάδρου και της απόστασης. Και αυτό σχετίζεται άμεσα με την προηγούμενη απάντηση. Υπάρχουν «πορτρέτα» που μαρτυρούν μια αποστασιοποίηση του δημιουργού από το θέμα του και φωτογραφίες δρόμου που απαθανατίζουν ανθρώπους όντας στην πραγματικότητα εξαιρετικά δυνατά και αποκαλυπτικά πορτρέτα που έγιναν σε μια μόνο φευγαλέα στιγμή. Παράδειγμα η γνωστή φωτογραφία του Cartier Bresson με τον πιτσιρικά με τα δύο μπουκάλια κρασί παραμάσχαλα.
Το έργο τέχνης ήταν «πάντα κάτι αναπαραγώγιμο». Μήπως με την σύγχρονη ταχύτητα που εξελίσσεται η φωτογραφία και η εικόνα, δεν είμαστε πια ικανοί παρά μόνο να βλέπουμε αυτό που έχει ιδωθεί; Μια εικόνα μιας άλλης εικόνας;
Αυτό δεν αφορά μόνο στη φωτογραφία, ισχύει για όλα τα παραστατικά μέσα όπως και η ζωγραφική και ο κινηματογράφος. Πιστεύουμε ή αισθανόμαστε ή μας λένε ότι «τα έχουμε δει όλα». Και ναι και όχι. Πάντα έχουμε ανάγκη να βλέπουμε ξανά και ξανά. Είναι σαν ένα φαγητό που δεν είναι απαραίτητο για την επιβίωσή μας – όπως το νερό, το γάλα ή το ψωμί – και σίγουρα το έχουμε γευτεί πολλές φορές αλλά εξακολουθούμε να το απολαμβάνουμε κάθε φορά. Και ο εγκέφαλος και η ψυχή έχουν ανάγκη να βλέπουν συνέχεια κι ας αισθάνονται ότι αυτό που βλέπουν «το έχουν ξαναδεί». Μπορεί να το έχουν «ξαναδεί» αλλά δεν το έχουν ξαναδεί «έτσι». Κάθε νέα αναπαράσταση του ίδιου πράγματος όπως έχει πολλά στοιχεία όμοια με τις παλαιότερες θα έχει σίγουρα και έστω ένα στοιχείο καινούριο, διαφορετικό από αυτές. Ακόμη και αν το διαφορετικό είναι μόνο ο δημιουργός πίσω από το επαναλαμβανόμενο θέμα, έχει κι αυτό την αξία του. Το ότι νέοι δημιουργοί βρίσκουν αξία και ευτυχία στην αναπαράσταση γνωστών θεμάτων. Δεν είναι καθόλου ασήμαντο αυτό.
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Όπως περιγράφει ο Baudrillard όταν βγάζουμε μια φωτογραφία ο κόσμος διακόπτεται για μια στιγμή. Αυτό το σασπένς που δίνει η εξουσία στα πράγματα ίσως κάνει την φωτογραφία τόσο εθιστική;
Ασφαλώς ο κόσμος διακόπτεται, και εγώ θα σας το πάω ακόμη παραπέρα: ο κόσμος μας ανήκει για αυτή τη στιγμή. Η στιγμή που ο φωτογράφος κλείνει μέσα στη μηχανή του είναι με έναν τρόπο για πάντα δική του. Ακόμη και ένας άνθρωπος που φωτογραφίζουμε είναι για εκείνη τη στιγμή για πάντα δικός μας. Γι αυτό άλλωστε η ύστατη εκδήλωση προσωπικής απαξίωσης προς έναν άνθρωπο είναι το να σκίσουμε τις φωτογραφίες που έχουμε με αυτόν/ήν.
Ναι, το κλικ έχει μια αίσθηση αν όχι εξουσίας, πάντως προσωπικής κατάκτησης της στιγμής. Ακόμη κι αν είναι ένα στατικό τοπίο, ένα κτίριο ή ένα πλήθος στο οποίο δεν διακρίνεις κανένα πρόσωπο, ότι και να είναι αυτό που φωτογραφίζεις, υπάρχει μια αίσθηση προσωπικής κατάκτησης, προσωπικής σύνδεσης και επισφράγισης. Η στιγμή που αιχμαλωτίζεις μέσα στη μηχανή σου είναι για πάντα δική σου.
Τι αισθάνεστε όταν βγάζετε μια φωτογραφία;:
Αισθάνομαι ότι αναπνέω.
Χριστίνα Καλλιγιάννη
Βιογραφικό
Η ΧΚ γεννήθηκε το 1971 στην Αθήνα. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της στην Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Μεταπτυχιακό της στο Δίκαιο Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο του Kent at Canterbury στην Αγγλία και τις σπουδές φωτογραφίας στην E.S.P. στην Αθήνα εργάστηκε για 5 συνολικά χρόνια σαν δικηγόρος και από το 2002 και μετά σαν επαγγελματίας φωτογράφος. Είχε μακροχρόνιες συνεργασίες με την “Ελευθεροτυπία” και την “Καθημερινή” σαν φωτογράφος ταξιδιωτικών θεμάτων και η από το 2005 ξεκίνησε παράλληλα τη συνεργασία της με τεχνικά επαγγελματικά έντυπα (PHOTOnet και το PHOTOnet Professional) που διαρκεί μέχρι σήμερα.
Μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα ανέλαβε την οργάνωση ύλης και σύνταξης μηνιαίων εντύπων ταξιδιωτικής ύλης.
Παράλληλα με την προσωπική καλλιτεχνική δουλειά, από τον Ιανουάριο του 2016 ξεκίνησε την έρευνά της για την επίδραση του φωτορεπορτάζ στην διαμόρφωση της ιστορικής συνείδησης του κοινού, με σκοπό την εκπόνηση Διδακτορικής Διατριβής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών και στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού.
Από το 2016 ασχολείται και με τη διοργάνωση διεθνών Φεστιβάλ Φωτογραφίας (MEdpHOTOFestival 20116 – 2018 και Athens Photo World από το 2019 μέχρι σήμερα), στη θέση του Γενικού Συντονισμού και της επιμέλειας και διεύθυνσης παραγωγής των κεντρικών εκθέσεων.
http://www.studio1812.gr/el/
https://www.facebook.com/xristinak71
