Αντιγόνη Κουράκου: “Όσο πιο ειλικρινής είναι ο διάλογος του δημιουργού με τον εαυτό του, τόσο πιο ξεκάθαρη γίνεται η καλλιτεχνική του πορεία”

Αντιγόνη Κουράκου

Από την συντήρηση έργων τέχνης, που αποτελεί το επαγγελματικό σου αντικείμενο, οδηγήθηκες στη φωτογραφία. Προφανώς η ίδια η τέχνη είναι η συνδετική ουσία των δύο, ποια όμως είναι τα ειδικότερα κοινά στοιχεία που διαπίστωσες και βίωσες, αναφορικά με την ιδιαίτερη φύση ή την επίδρασή τους;
Η συντήρηση των έργων τέχνης σκοπεύει στη διατήρηση της υλικής διάστασης των αντικειμένων, των έργων τέχνης και των ιστορικών κειμηλίων από την φθορά του χρόνου, καθώς και στη διαφύλαξη της άυλης ταυτότητάς τους, της ιστορίας και των αφηγήσεων που έχουν να κάνουν με αυτά.
Η φωτογραφία ακινητοποιεί το στιγμιαίο γεγονός, καταφέρνει δηλαδή «φυλακίζοντας» αυτό που έχει συμβεί μόνο μία φορά, να το μεταφέρει στο διηνεκές.
Στην πραγματικότητα συντήρηση και φωτογραφία παρεμβαίνουν στον χρόνο και στη φθαρτότητα της ύλης, σε μία προσπάθεια να διαφυλάξουν την άυλη διάστασή της. Άρα, το κοινό στοιχείο και στα δύο αντικείμενα ενασχόλησής μου είναι ο χρόνος, του οποίου η ακινητοποίηση συμβολίζει ένα θάνατο. Τον θάνατο όμως της στιγμής ή της τελικής μορφής του έργου, που δεν πρόκειται να ξανασυμβεί. Η διατήρηση του έργου τέχνης ή η αποτύπωση της στιγμής στη φωτογραφία, έρχεται ακριβώς για να ακυρώσει αυτόν τον συμβολικό θάνατο και να καταργήσει το όποιο χρονικό πλαίσιο, όπως εξάλλου συμβαίνει σε όλες τις μορφές της τέχνης που αγωνίζονται για την υπέρβαση του βιολογικού θανάτου.

Αντιγόνη Κουράκου

Η γνώση της ιστορίας της τέχνης, ακόμα και όταν δεν δηλώνεται ρηματικά (π.χ. Stories about Mannierism, τιτλοφορείται εύστοχα ένα από τα κεφάλαια του σάιτ σου), γίνεται εμφανής στο έργο σου από καθαυτό το αισθητικό αποτέλεσμα. Ποιο κεφάλαιο της τέχνης αισθάνθηκες πως σε διαμόρφωσε καθοριστικά;
Δεν μπορώ να πω ότι ένα συγκεκριμένο κεφάλαιο με διαμόρφωσε καθοριστικά. Η τέχνη στην πιο ευρεία της έννοια, με βοήθησε να καλλιεργήσω μία αισθητική, η οποία εν μέρει αντικατοπτρίζεται και στη φωτογραφική μου δουλειά. Ίσως ακόμη όχι τόσο ώριμη όσο θα ήθελα, καθώς η αισθητική συμπορεύεται με τη γνώση και την προσωπική εξέλιξη, αλλά σαν μία σταθερά, την οποία και προσπαθώ να έχω σαν οδηγό.
Σε αυτή τη διαδικασία, σημαντικός είναι ο ρόλος και πολλών άλλων φωτογράφων, το έργο των οποίων ξεχώρισα και με έκανε  να αναρωτηθώ: Ποιοι είναι οι λόγοι  που μου αρέσουν τόσο πολύ οι συγκεκριμένες εικόνες; Τι διαχωρίζει αυτές τις φωτογραφίες από άλλες, που ίσως θεωρώ μέτριες; Ερωτήματα που προσπαθώ διαρκώς να θέτω και να απαντάω σε σχέση με τη δουλειά μου. Γιατί, όσο πιο ειλικρινής είναι ο διάλογος του δημιουργού με τον εαυτό του, τόσο πιο ξεκάθαρη γίνεται και η καλλιτεχνική του πορεία.

Αντιγόνη Κουράκου

Φωτογραφίζεις αποκλειστικά ασπρόμαυρα ή, τουλάχιστον, αυτό θα πιστέψει δικαιολογημένα καθένας που θα αναζητήσει τη δουλειά σου. Έχω δει, όμως, και – ελάχιστες – έγχρωμες φωτογραφίες σου, που δεν βρήκαν θέση στο site σου, στις εκθέσεις που έλαβες μέρος ή στις δημοσιεύσεις που σε αφορούν. Γιατί αποκλείεις το χρώμα; Είναι ζήτημα ταυτότητας, συνέπειας, αισθητικής ή ίσως ανασφάλειας, λόγω μικρότερης εξοικείωσης με τις τεχνικές του ιδιαιτερότητες;
Δεν φωτογραφίζω αποκλειστικά ασπρόμαυρα, αλλά παρουσιάζω, σχεδόν αποκλειστικά, την ασπρόμαυρη εκδοχή της δουλειάς μου. Κυρίως, γιατί δεν έχω ακόμη ολοκληρώσει μία ενότητα από έγχρωμες εικόνες, που να υποστηρίζεται και να ενισχύεται από το χρώμα, τόσο αισθητικά όσο και νοηματικά. Άρα, μέχρι στιγμής μιλάμε για μεμονωμένες έγχρωμες εικόνες που, κάποια στιγμή, ελπίζω να μπορέσουν να συνταιριαστούν, δημιουργώντας ένα καλό σύνολο. Ένας άλλος λόγος είναι επειδή πιστεύω ότι το γενικό ύφος της δουλειάς μου, αναδεικνύεται μέσα από το άσπρο και το μαύρο. Δουλεύω με τη φόρμα, το φως και τις σκιάσεις. Το χρώμα, αν δεν εξυπηρετεί ένα σκοπό, αισθάνομαι ότι θα περισσεύει, θα αποδυναμώνει και εν τέλει θα αποπροσανατολίζει τον θεατή από αυτό στο οποίο θέλω να εστιάσω. Αντιλαμβάνομαι το ασπρόμαυρο και το έγχρωμο σαν δύο τελείως διαφορετικές προσεγγίσεις. Έχω επιλέξει το πρώτο κι έχω αφοσιωθεί σε αυτό. Δεν απορρίπτω το χρώμα γενικά, απλά δεν έχω νιώσει ακόμη την ανάγκη να στραφώ σε αυτό πιο συγκεκριμένα και να δουλέψω συστηματικά, με την προσοχή που απαιτείται.

Οι φωτογραφίες σου αποτελούν «θραύσματα», κομμάτια ενός όλου, που δεν αποκαλύπτεται ποτέ. Κυρίως λειτουργούν ως συναισθηματική και διανοητική αφορμή, αφήνοντας στον θεατή την εξέλιξη των προεκτάσεων. Αυτό όμως που εξαρχής ενυπάρχει, ως στοιχείο της ίδιας της φωτογραφικής σου δημιουργίας, είναι η δραματική ένταση και ο υπαινιγμός ενός υπερρεαλιστικού σύμπαντος, στο οποίο οι πρωταγωνιστές σου ανήκουν. Υπάρχει εκ μέρους σου έστω μια ελάχιστη πρόθεση καθορισμού του πλαισίου ανάγνωσης;
Το μόνο που μπορώ να πω με βεβαιότητα, είναι ότι δεν στοχεύω στην ρεαλιστική απεικόνιση της δικής μου πραγματικότητας και των ανθρώπων γύρω μου. Με ενδιαφέρει πολύ, αντιθέτως, να περιγράψω με ένα φαντασιακό – συμβολικό τρόπο τον αντίκτυπο αυτής της πραγματικότητας και, κυρίως, τον αντίκτυπο της πραγματικότητας που με έχει σημαδέψει εσωτερικά. Έτσι, δημιουργώ ένα πλαίσιο από το οποίο «αφαιρώ» τον χώρο και τον χρόνο, στοιχεία που δεν τα χρειάζομαι, γιατί θα αποκάλυπταν κάτι από το τώρα. Όμως η πρόθεσή μου δεν είναι να μιλήσω για το τώρα, αλλά για το άχρονο πάντα, γι’ αυτό που μπορεί να ισχύει όχι μόνο για μένα, αλλά για τον οποιονδήποτε μπορεί να αισθανθεί κάτι αντίστοιχο με εμένα. Με οποιαδήποτε αφορμή. Κι αν κάποιος συναντήσει  σε αυτές τις φωτογραφίες κάτι που θα τον στρέψει σε ένα δικό του βίωμα, τότε πραγματικά έχει βρεθεί ένας κοινός τόπος συνάντησης.

 

Αποτελεί η ένταξη των φωτογραφιών σου σε ενότητες στην ιστοσελίδα σου (“Stories about Desire”, “Stories about Loss”, “Stories about Reverie”…) την συνέχεια της έκφρασής σου, την αποκάλυψη του προσωπικού σου συναισθήματος; Φωτογραφίες σου που παρουσιάζονται ως ιστορίες επιθυμίας, θα μπορούσαν επίσης να μιλούν για απώλεια ή ονειροπόληση
Η ένταξη των φωτογραφιών σε ενότητες, που περιγράφουν ένα συναίσθημα ή μία κατάσταση, διευκολύνει κατά μία έννοια την ταξινόμησή τους. Κυρίως, γιατί είναι εικόνες που δεν διαφέρουν μεταξύ τους πολύ, θεματολογικά ή και αισθητικά. Θα μπορούσαν δηλαδή, όπως σωστά αναφέρθηκε, φωτογραφίες της ενότητας που περιγράφει την ονειροπόληση να  υποστηρίζουν καλά και να συμπληρώνουν την ενότητα που αναφέρεται στην επιθυμία. Είναι λοιπόν αρκετά υποκειμενική η προσέγγιση και προσωπική η ματιά για το πώς εκφράζεται ένα συναίσθημα – κατάσταση μέσα από ένα σύνολο φωτογραφιών .

Αντιγόνη Κουράκου

Κυρίαρχο ρόλο στο έργο σου καταλαμβάνει ο άνθρωπος και το αποτύπωμά του. Ο “άνθρωπος” αυτός, όμως, είναι σχεδόν πάντα γυναίκα. Αυτή η προτίμηση συνδέεται άραγε με την φράση σου: “Οι ιστορίες μου φτιάχνονται από τα πρόσωπα που φωτογραφίζω. Ανθρώπους που προσπαθώ να ανακαλύψω, να βρω σε αυτούς κάτι από εμένα, σε μια χειρονομία τους, σε ένα βλέμμα…”; (σ.σ.: απόσπασμα από την συνέντευξη για την έκθεση “Η σκιά των πραγμάτων”, 2015).
Είναι σχεδόν πάντα γυναίκα, γιατί η εικόνα της μου είναι οικεία, αποτελεί κάτι με το οποίο μπορώ να ταυτιστώ. Μπορώ να σπάσω πιο εύκολα την εξωτερική φόρμα, να δω και να σχηματοποιήσω αυτό που δεν φαίνεται. Την προσεγγίζω με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορώ να δω, μέσω της εικόνας της, στοιχεία του εαυτού μου. Κι εκείνη, κατά τη διάρκεια της φωτογράφισης, αλλά και στο τελικό αποτέλεσμα, βλέπει μία πτυχή του δικού της εαυτού. Υπάρχει μία αλήθεια σε αυτό και από τις δύο πλευρές. Μία συνεργασία και μία ξεχωριστή προσωπική κατάθεση.

Αντιγόνη Κουράκου

Πολλές από τις φωτογραφίες σου δείχνουν σκηνοθετημένες. Η αναπόφευκτη αλληλεπίδραση με το μοντέλο σου εμπεριέχει το ρίσκο της παρέκλισης από τον επιδιωκόμενο στόχο ή ακόμα και της ματαίωσής του; Και πώς τελικά αποφεύγεται η επιτήδευση;
Οι περισσότερες φωτογραφίες μου είναι σκηνοθετημένες, όσον αφορά στην επιλογή του χώρου, αλλά και στη γενική ιδέα του τι θέλω να έχω ως αποτέλεσμα. Δεν υπάρχει τυχαιότητα σε αυτό, παρά μόνο σε  ελάχιστες περιπτώσεις.  Ύπάρχει ένας αρχικός στόχος, μία ιδέα που πάνω της στηρίζεται η διαδικασία της φωτογράφισης, το καθαρά δημιουργικό στάδιο, η αυτοέκφραση, η αλληλεπίδραση με το μοντέλο. Μία αλληλεπίδραση που δεν μπορεί να περιγραφεί επακριβώς με λέξεις, είναι ωστόσο μία αισθητηριακή και ταυτόχρονα εσωτερική διεργασία. Οι βασικές κατευθύνσεις εμπεριέχουν αρκετή ελευθερία, κουβέντα, συνεργασία και αλληλεπίδραση. Δεν υπάρχουν στενά πλαίσια και όρια για το πώς θα κινηθούμε. Συχνά προκύπτει ένα αποτέλεσμα που δεν είναι από πριν απόλυτα γνωστό. Κάποιες φορές είναι καλύτερο από το αναμενόμενο, κάποιες άλλες όχι.  Στη δική μου πρακτική η φωτογραφία κατέχει την θέση μίας ελεύθερης διαδικασίας, ανοιχτής σε ερεθίσματα και επιδράσεις.

Αντιγόνη Κουράκου

Νομίζω ότι η πιο αποκαλυπτική, για τον τρόπο που φωτογραφίζεις, είναι η ενότητα Railway Carriage Theatre – Το Τρένο στο Ρουφ, καθώς εκεί, ίσως περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, καλείσαι να προλάβεις την στιγμή, να ακολουθήσεις τον ρυθμό της παράστασης και να συλλάβεις την έκφραση των συμμετεχόντων. Από την άλλη, σε «συναντάμε» σε ρεπορτάζ μόδας, live performences και κοινωνικές δράσεις, όπως το Ημερολόγιο της “Αλληλεγγύης για όλους” (2013). Θα έλεγες πως η φωτογραφία είναι μία, ακόμα και αν το πλαίσιο, ο σκοπός και το θέμα διαφέρουν τόσο ουσιαστικά;
Ναι, πιστεύω ότι η φωτογραφία είναι μία. Ποικίλλει όμως ο σκοπός για τον οποίο γίνεται η χρήση της, από όπου και προκύπτει μία αρχική κατηγοριοποίηση. Ωστόσο, οι κατηγορίες της φωτογραφίας δεν είναι μόνο θεματολογικές, αλλά και τεχνοτροπικές. Για μένα, η φωτογραφική προσέγγιση θεμάτων διαφορετικών μεταξύ τους, με την ταυτόχρονη διατήρηση  του προσωπικού μου ύφους, αποτελεί πρόκληση. Πρόκειται για μία  διαδικασία  πειραματισμού και εκπαίδευσης σε διαφορετικά φωτογραφικά πεδία, στα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και στην πιθανή εμπλοκή τους. Τα τελευταία χρόνια, προσπαθώ  η σχέση μου με την φωτογραφία να αποκτήσει έναν πιο προσωπικό χαρακτήρα. Επικεντρώνομαι και δουλεύω προς αυτή την κατευθύνση.

Αντιγόνη Κουράκου

Ασχολείσαι με την φωτογραφία από το 2010. Σε άλλαξε αυτή η διαδρομή; Ποιος είναι πλέον ο στόχος;
Φυσικά και με άλλαξε η διαδρομή. Κάθε φωτογραφία που τραβάω μετράει σαν μία αλλαγή μέσα μου.  Αν θεωρήσουμε ότι η πορεία της ζωής μας έχει μία δυναμική και ότι η κάθε στιγμή μας ποτέ δεν είναι ίδια με καμία άλλη, η φωτογραφία μπορεί και τεκμηριώνει την πορεία αυτή, εάν κανείς διακρίνει τις εσωτερικές αλλαγές του βλέμματος. Προσωπικά, η φωτογραφία με βοήθησε να εστιάσω σε σημαντικούς τομείς της ζωής μου, καθώς και να επανεξετάσω τους στόχους μου. Σήμερα, υπάρχουν σκέψεις για την δημιουργία μίας καινούριας φωτογραφικής ενότητας, διαφορετικής από ό,τι έχω κάνει μέχρι στιγμής, όπως και για την έκδοση ενός βιβλίου. Σαν στόχος, όμως, παραμένει πάντα η παραγωγή καλού φωτογραφικού υλικού. Όλα τα υπόλοιπα κάπως ακολουθούν.

Αντιγόνη Κουράκου


Η Αντιγόνη Κουράκου γεννήθηκε τον Νοέμβρη του 1979. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως συντηρήτρια έργων τέχνης. Παράλληλα,  δραστηριοποιείται επαγγελματικά στην κατασκευή ψηφιδωτού και έχει λάβει μέρος σε διεθνείς  εκθέσεις και διοργανώσεις (12th  International AIMC Ελλάδα 2010, 1st International Festival in Contemporary Mosaics Ιταλία 2011).
Η σχέση της με τη φωτογραφία ξεκίνησε το 1998, στη σχολή συντήρησης. Η εμπερία αυτή αποτέλεσε κίνητρο για περαιτέρω ενασχόληση σε θεωρητικό και τεχνικό επίπεδο. Από το  2010 αρχίζει να φωτογραφίζει συστηματικά και  πλέον η φωτογραφία λειτουργεί ως  μέσο έκφρασης  και αναζήτησης  μίας προσωπικής αισθητικής.
Έργα της έχουν εκτεθεί στη Ελλάδα (Athens Photo Festival 2018, Parallel Voices / Photometria festival 2017) και το εξωτερικό (La Quatrième Image,  Γαλλία 2017, Med Photo Fest, Ιταλία 2017) και έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή περιοδικά, καταλόγους και διαδικτυακές εκδόσεις.

http://www.antigonekourakou.com/
https://www.instagram.com/antigonekourakou/