Αλέξανδρος Κατσής - Κάνω "κλικ" για να συναντώ ανθρώπους

Αλέξανδρος Κατσής – Κάνω “κλικ” για να συναντώ ανθρώπους

Εύη Καφίρη 21 Μαρ 2023 Photologio Picks, Συνεντεύξεις

Παρατηρώντας την δουλειά σου, θέλω να σε ρωτήσω, αν σε μια αφήγηση οι λέξεις συνδυάζονται με τις εικόνες και ποιά είναι η επίδραση του φωτογράφου σε αυτό; Ο φωτογράφος διηγείται ιστορίες, είναι ένας photographic storytelling, ένας παραμυθάς ίσως;
Αν δούμε την ιστορία της φωτογραφίας, προκύπτει μια αναμφισβήτητη σχέση με το κείμενο. Άλλωστε και η φωτογραφία παράγει λόγο. Στην εποχή μας υπάρχει μεγάλη εξοικείωση στη συνύπαρξης εικόνων και λέξεων, αφού οι περισσότερες εικόνες που καταναλώνουμε ημερησίως, στα κοινωνικά δίκτυα, τα ΜΜΕ και την διαφήμιση συνοδεύονται από λέξεις. Προσωπικά, έχω χρησιμοποιήσει σε project μου μεικτά αφηγητικά σχήματα (φωτογραφία, γραπτός λόγος, ήχοι, βίντεο). Η επιδίωξη μου είναι να συνθέσω μια αφήγηση που θα διευρύνει την εμπειρία του θεατή και θα δημιουργεί τις προϋποθέσεις βαθύτερης κατανόησης. Προφανώς μου αρέσει να διηγούμαι ιστορίες, όπως σε κάθε φωτογράφο, αλλά αναζητώ ιστορίες, οι οποίες αναδεικνύουν τα ασφυκτικά όρια της κανονικότητας και εμπεριέχουν την αμφισβήτηση της.

Αλέξανδρος Κατσής

Ειδικά όταν η αφήγηση έχει ξεκάθαρο πολιτικό – με την ευρεία έννοια – μήνυμα, η εικόνα έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά;
Κοίτα κάθε αφήγηση, κάθε δημιουργία, κάθε έργο έχει πολιτική θέση ακόμα κι αν δεν το δηλώνει ρητά. Κι η σιωπή ή η εκπεφρασμένη «ουδετερότητα» είναι θέση, και συνήθως θέση υπέρ της εξουσίας. Με ενδιαφέρει να μην αναπαράγω στερεότυπα μέσα από τις φωτογραφίες μου αλλά δεν θέτω αισθητικούς περιορισμούς, αν αυτό εννοείς. Αυτό που με ταλανίζει ιδιαίτερα, ως απότοκο της ενασχόλησης μου με το φωτορεπορταζ είναι η διαχείριση της μεγάλης δύναμης που σου δίνει το μέσο. Υπάρχει μια σχέση διαμεσολάβησης μεταξύ του υποκειμένου που φωτογραφίζει και του υποκειμένου που φωτογραφίζεται, η οποία εύκολα μετεξελίσσεται σε σχέση ηγεμονίας. Γι’ αυτό βρίσκω μεγάλο ενδιαφέρον σε δημιουργίες που είναι αποτέλεσμα συλλογικής ζύμωσης, προβληματισμού και ανταλλαγής, ώστε το υποκείμενο που φωτογραφίζεται να συμμετέχει ενεργά στην αφήγηση, οι αποφάσεις να τίθενται σε συμμετοχικό πλαίσιο και επομένως να οικοδομούνται δεσμοί εμπιστοσύνης σε ισότιμη βάση.

Αλέξανδρος Κατσής

Εννοώ μπορεί η τέχνη να διαχειριστεί και να αναδείξει τα κοινωνικά θέματα; Σε ρωτώ καθώς έχεις συμμετοχή σε αυτό το είδος – για παράδειγμα το project σου “Society doesn’t fit me, but my little black dress does”
Η «τέχνη» μπορεί να εμφανίζεται σε μια αοριστία σαν κάτι ενιαίο αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Υπάρχουν ρεύματα και αντιθέσεις. Από τη μια, λοιπόν, έχουμε ηγεμονικές εκδοχές της τέχνης που είτε στέκονται με απάθεια και ελιτισμό απέναντι στα ζητήματα που καίνε, είτε στη χειρότερη μορφή της απλώς αισθητικοποιεί και παπαγαλίζει τη φωνή της εξουσίας. Γι’ αυτό ο Εντουάρντ Λουί γράφει πολύ οξυδερκώς ότι «η τέχνη προκύπτει από μια συνθήκη οργής ενάντια στην τέχνη. Εμένα, λοιπόν, με ενδιαφέρει η τέχνη που προκύπτει από τους κόλπους των καταπιεσμένων και γίνεται δύναμη χειραφέτησης. Αυτό, βεβαίως, δεν είναι αποδεκτό από τους διαχειριστές της εξουσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι εργαζόμενες/οι στην τέχνη δέχονται τέτοια λυσσαλέα επίθεση στις μέρες μας από το κράτος. Το κίνημα των καταλήψεων στους καλλιτεχνικούς χώρους είναι από τα πιο ελπιδοφόρα πράγματα που έχουν συμβεί και μακάρι να συνδεθεί με τα ευρύτερα αιτήματα της κοινωνίας.
Το πρότζεκτ “Society doesn’t fit me, but my little black dress does”, το δημιουργήσαμε μαζί με τον Ζακ Κωστόπουλο και την Μαρία Λούκα. Είναι αποτέλεσμα κειμενικής και φωτογραφικής διεργασίας που έμοιαζε περισσότερο με ένα συλλογικό πείραμα αναστοχασμού, μοιράσματος και αποτύπωσης. Συζητούσαμε και αποφασίζαμε μαζί για τα κείμενα και τις φωτογραφίες. Κι αυτή ήταν μια επιλογή, επειδή θεωρούμε ότι οι εξουσιαστικές σχέσεις, που αναπαράγονται και εντός των καλλιτεχνικών σχεδίων, ατονούν όταν όλοι οι εμπλεκόμενοι μπορούν να συμμετέχουν στη δημιουργία. Ο Ζακ δεν ήταν μια στατική και εργαλειοποιημένη ατομικότητα αλλά συμμετείχε ισότιμα, επιλέγοντας τα δικά του κείμενα από τα social media, τα οποία εντάσσονταν στο έργο. Θέλαμε να πούμε μια ιστορία καθημερινότητας που δεν έχει ορατότητα.
Ήταν μια πολύ ιδιαίτερη δουλειά κυρίως για το πλαίσιο που διαμορφώθηκε και θα την θυμάμαι με πολύ τρυφερότητα. Όμως αυτή την υπέροχη δημιουργική συνύπαρξη με τον Ζακ και την Μαρία θα την περιβάλει πάντα το βαθύ τραύμα της απώλειας του. Σκέψου λίγο, αυτόν τον άνθρωπο τον δολοφόνησαν μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας. Ολοι όσοι συνέπραξαν στη δολοφονία του βρίσκονται σπίτι τους ελεύθεροι, ενώ είχε προηγηθεί μια ανεκδιήγητη εκστρατεία λάσπης με τη συνέργεια ΜΜΕ και αστυνομίας, σπιλώνοντας την προσωπικότητα του. Νιώθω βαθιά ντροπή που δεν έχουμε γκρεμίσει τον κόσμο για χάρη της δικαιοσύνης.

Αλέξανδρος Κατσής

Έχεις την εμπειρία από φωτογραφικά βιβλία: Another life: Human flows Unknown Odysseys / No Direction Home / Turkish – Greek Relations / Society doesn’t fit me, but my little black dress does . Συμφωνείς ότι το μέλλον των φωτογραφικών βιβλίων είναι πολύ “δυνατό”;
Μου αρέσουν πολύ τα φωτογραφικά βιβλία. Τα θεωρώ χρονοκάψουλες που κουβαλούν στην υλική τους υπόσταση μια ιστορία για πάντα. Ίσως είναι και ένας αντίλογος στην καταιγιστική κατανάλωση της άυλης ψηφιακής μορφής και την αβέβαιη διάρκεια της ψηφιακής μνήμης. Απολαμβάνω κάθε οπτική ιστορία που είναι τυπωμένη. Ακόμη και το υλικό που θα επιλέξεις μπορεί να λέει κάτι για την ιστορία και το πλαίσιο της. Δυστυχώς, όμως, το μέλλον των βιβλίων δεν το καθορίζει η ρομαντική διάθεση των δημιουργών και των αναγνωστών αλλά οι σκληροί κανόνες της ελεύθερης αγοράς και μ’ αυτή την έννοια δεν το βλέπω ευοίωνο. Ωστόσο, υπάρχει ανάγκη έκφρασης που βρίσκει διέξοδο έξω από τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους σε χειροποίητες εκδόσεις, DIY κατασκευές κλπ. Αυτή η τάση είναι αισιόδοξη.

Αλέξανδρος Κατσής

Και οι εκθέσεις, τα μουσεία, ποιός είναι ο ρόλος της φωτογραφίας μέσα σε αυτά, και κυρίως όσο αφορά το μέλλον;
Αυτό που για μένα έχει σημασία είναι οι θεσμικοί χώροι της φωτογραφίας να μην είναι άνευροι και αποστειρωμένοι, να συνομιλούν με τις αγωνίες και τα οράματα της κοινωνίας. Δεν το κάνουν πάντα. Κάποιες φορές παραμένουν περίκλειστοι. Τα τελευταία χρόνια, όμως, έχουμε δει και σημάδια εξέλιξης και ανοίγματος που είναι ενθαρρυντικό. Δε χρειάζεται, όμως, απαραίτητα να μπορούμε να διανοηθούμε τις φωτογραφικές δουλειές μόνο σε εκθεσιακούς ή μουσειακούς χώρους. Αυτό είναι ένα τυποποιημένο μοντέλο με συγκεκριμένες οριοθετήσεις. Μπορούμε παράλληλα να εφεύρουμε νέους τρόπους απεύθυνσης, να επαναοικειοποιηθούμε τον δημόσιο χώρο, δηλαδή να εντάξουμε την τέχνη στην καθημερινή ζωή. Οι πλατείες, οι τοίχοι της πόλης, οι δρόμοι, τα δέντρα θα μπορούσαν να φιλοξενούν εκθέσεις. Εξάλλου, η φωτογραφία έχει διεισδύσει τόσο στον ανθρώπινο πληθυσμό που μπορεί να αμβλύνει την παθητική σχέση μεταξύ θεατή και φωτογράφου.

Είσαι φωτορεπόρτερ ή τουλάχιστον είσαι και αυτό. Είναι εφικτό να εκπέμπεις συναισθήματα και όχι μηνύματα και πληροφορίες;
Θεωρώ το συναίσθημα το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης με ένα μήνυμα. «Η φωτογραφία είναι μια μορφή επένδυσης κάποιου, ο οποίος αποσκοπεί στην αποστολή ενός μηνύματος» έλεγε ο Άλαν Sεκουλα και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο. Το ζήτημα είναι ότι το φωτορεπορτάζ περνάει αναγκαστικά μέσα από το μιντιακό φίλτρο που μπορεί κάθε φορά να πλαισιώσει με έναν τρόπο που θα προσδιορίσει και το μήνυμα ή να την αποκρύψει εντελώς.
Θα σου μιλήσω για δυο φωτογραφίες που είχαν διαφορετική κατάληξη περνώντας μέσα από τα φίλτρα των ΜΜΕ.
Την πρώτη φωτογραφία την τράβηξα στην διάρκεια της προεκλογικής περιόδου του 2012. Ήταν μια ομιλία του Καρατζαφέρη στα γραφεία του ΛΑΟΣ την εποχή που έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική σκηνή. Έκανα αυτή την εικόνα μεταξύ πολλών άλλων που επιτάσσει το επάγγελμα του φωτορεπόρτερ και προφανώς η συγκεκριμένη φωτογραφία δεν θυμάμαι να δημοσιεύτηκε σε κάποιο μέσο, ενδεχομένως επειδή το μήνυμα της φωτογραφίας δεν εξυπηρετούσε την πολιτική ατζέντα. Όμως προσωπικά είναι μια από της φωτογραφίες που ευχαριστήθηκα πολύ.

Αλέξανδρος Κατσής

Τη δεύτερη φωτογραφία την τράβηξα το 2014 όταν έφερναν τα φέρετρα προσφύγων με τα πλοία τις γραμμής. Η συγκεκριμένη φωτογραφία δεν έτυχε κάποιας ιδιαίτερης σημασίας στα ειδησεογραφικά μέσα αλλά την επέλεξαν στην έκθεση του Μουσείου Φωτογραφίας στην Θεσσαλονίκη «Another life: Human flows Unknown Odysseys». Μου είχαν πει τότε ότι επέλεξαν τη συγκεκριμένη φωτογραφία διότι ήταν η μοναδική που στεκόταν επικριτικά στον ρόλο των ΜΜΕ

Αλέξανδρος Κατσής

Έχεις προτεραιότητές στις θεματικές επιλογές σου;
Προτεραιότητες με τη στενή έννοια δεν έχω. Αυτό που έχω είναι ερωτήματα, αναζητήσεις προσωπικές που συχνά τέμνονται με τις συλλογικές. Νιώθω δηλαδή κομμάτι της κοινωνίας που με επηρεάζουν όσα συμβαίνουν. Εκεί μέσα βρίσκονται οι ανησυχίες και τα θέματα μου.

Πότε άρχισες να ενδιαφέρεσαι για την φωτογραφία;
Για τη φωτογραφία γενικά ενδιαφερόμουν από μικρός. Στο σχολείο, ας πούμε, ήμουν ο φωτογράφος της παρέας. Μετά με μάγεψαν πολύ τα ταξίδια και κάπως νομοτελειακά παγιώθηκε η χρήση της φωτογραφικής μηχανής. Τη φωτογραφία, όμως, ως εκφραστικό μέσο τη σκέφτηκα πολύ αργότερα. Ήταν τα χρόνια που ήμουν υπάλληλος σε εταιρείες μιας και οι πρώτες μου σπουδές ήταν πάνω στη διοίκηση αθλητικών επιχειρήσεων. Δούλεψα σε εταιρείες του κλάδου για μια δεκαετία και κάπου στα μισά άρχισα να νιώθω μια αφόρητη ματαίωση από την ελάχιστα δημιουργική καθημερινότητα. Εκεί ήταν που ξεκίνησα μαθήματα φωτογραφίας, όχι σαν απλό χόμπι αλλά ως έναν τρόπο να εκφραστώ. Μαγεύτηκα τόσο πολύ, που έπαιρνα την φωτογραφική μηχανή ακόμα και στην δουλειά μου. Κάποια στιγμή, λοιπόν, ένιωσα έτοιμος να τα παρατήσω όλα και να αφοσιωθώ ολοκληρωτικά στην φωτογραφία.

Αλέξανδρος Κατσής

Θα σταματήσεις πιστεύεις ποτέ το κλικ όταν συναντάς ανθρώπους;
Κάνω κλικ για να συναντώ ανθρώπους.

Στα project σου “Traces” και “The car has become the carapace, the protective and aggressive shell of urban and suburban man”, βλέπουμε μια εικόνα της σύγχρονης «αποστασιοποίησης» της πραγματικότητας άρα και των σχέσεων αλλά τελικά είναι πολύ όμορφη η εικόνα αυτή. Η ομορφιά υπάρχει παντού; Μήπως υπάρχει έτσι και αλλιώς στην ανθρώπινη ματιά, στον ίδιο τον άνθρωπο;
Τα δυο αυτά project ήταν εργασίες στο πλαίσιο των μαθημάτων. Με κάποιο τρόπο θεωρώ ότι είναι αυτοαναφορικες δουλειές. Ειδικά το δεύτερο είναι η διαδρομή που έκανα από το σπίτι στην δουλειά και οι μισές φωτογραφίες είναι αυτοπροαίρετα. Τώρα που το ξαναβλέπω αντιλαμβάνομαι ότι δεν ένιωθα καλά εκείνη την εποχή αλλά αγκάλιαζα την τρωτότητά μου με αυτές τις φωτογραφίες.

Αλέξανδρος Κατσής

Η ομορφιά αυτή, πιστεύεις ότι μας δίνει ίσως και την ευκαιρία να ελπίζουμε;
Αν ορίσουμε ως ομορφιά κάθε τι που εξυψώνει τον άνθρωπο, που μας συνδέει μεταξύ μας αλλά και με τα υπόλοιπα πλάσματα και τη φύση, κάθε τι που υπερασπίζεται τη ζωή απέναντι στη θανατοπολιτική, τότε ναι.

Φωτογραφίες

Από το project “Society doesn’t fit me, but my little black dress does”

On March 8 at 6.11pm Zak Kostopoulos post on Facebook: I’m not a woman, but I don’t feel like a man either. But today, woman’s day, I do feel like celebrating and claiming our rights. I’m not a man, neither a woman. But I am a drag queen. Something that has often been critisised as misogynous. It’s not. To me, it’s a form of art that on one hand celebrates women and on the other sticks it’s tongue out to the stereotypes of what being a woman means, what female beauty is, what a female role model is etc. It’s a personal constract that points out and makes fun of social constracts, plays, has fun with them. So today, I choose, like every time I put on make-up and a wig, to feel like a woman, to celebrate but also to stand up for women’s rights.
*Inequality is a drag. The picture taken at his home in Athens on 23/11/2017

Αλέξανδρος Κατσής

February 23,2016 Zak Kostopoulos post on Facebook: I get into a taxi the other night and the driver, who was listening to sports on the radio turns to me and asks “Where to dude?” and then notices that on my face I have probably more make-up than all the women he drove all day combined. He apologises and asks if I want to be reffered to with female pronouns. We continued the rode with the sports on the radio turned down and having an unexpectedly great conversation about “dudes”, “chicks” and gender. I just wanted to hug him but decided not to push my luck.
And yesterday, my 70 year old neightbour stops me on the street:
 Are you wearing eyeshadow?
 Yes
 Can I ask you something? Are you gay?
 I am, yes.
 I was just wondering I’m not asking in a bad way. I’m happy you have civil partnership now. Do you have a partner?
 No, I don’t.
 See, if you were my kid that’s the only thing I would be worried about. That you don’t have someone.
In this case, I couldn’t resist. I did hug heafter all, showing humanity has nothing to do with someones education, occupation, age, or other stereotypes. It has to do with what kind of person you are.
And so, at a time that for some of your relatives you have overdone it with the faggotry and they can no longer see and treat you the same, taking back their fake acceptance like a rug from under your feet, you find some hope and a hug in the unexpected kindness of strangers.
This picture taken at 21/09/2016 in Athens

Από το project “Τα χωριά του λιγνίτη”. Διαλύουμε χωριά ολόκληρα και σκάβουμε βουνά για να καταναλώσουμε ενέργεια

Στα χωριά της Πτολεμαΐδας και της Κοζάνης, εκεί που βρίσκεται η «πρίζα» της χώρας, συντελείται εδώ και χρόνια ένα ξερίζωμα τόπων και μνήμης. . Μια σειρά από χωριά εξαφανίστηκαν στο δρόμο του λιγνίτη, είτε γιατί ανακαλύπτονταν κοιτάσματα γαιανθράκων στο υπέδαφος τους, είτε εξαιτίας της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Οι κάτοικοι – τις περισσότερες φορές – χωρίς τη θέληση τους υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να αναζητήσουν αστικά καταφύγια να επανατοποθετήσουν τις ζωές τους, αποκομμένες από τα βιώματα τους και τη φύση. Είναι οι πρώτοι οικολογικοί μετανάστες στην Ελλάδα. Χάνοντας τον τόπο τους ως απαράγραπτο στοιχείο της ταυτότητας τους , έχασαν συνάμα και το σημείο θέασης τους απέναντι στον κόσμο. Το χώμα εδώ αποιεροποιείται, γίνεται βρώμικο και δηλητηριάζει τον ανθρώπινο ψυχισμό και τις κοινωνικές σχέσεις. Η γη ως αρχαϊκή μήτρα ζωής μετατρέπεται σταδιακά σ’ ένα μολυσμένο σώμα που αναβλύζει θάνατο. Μοιάζει με μια σεληνιακή σκηνή απόλυτης ερήμωσης , όπου διασώζεται μόνο το μαραμένο κέλυφος των κτιρίων που κάποτε εσώκλειαν μια καθημερινότητα με εντάσεις, πάθη.

Αλέξανδρος Κατσής

Από το project “Traces”

Αλέξανδρος Κατσής

Αλέξανδρος Κατσής

Από το project “Τα χωράφια της αλληλεγγύης” όπου πρόσφυγες με την συμβολή ντόπιων καλλιεργούσαν εγκαταλειμμένα χωράφια για να ανεξαρτητοποιηθούν τουλάχιστον στην τροφή από την κάθε μορφή φιλανθρωπίας

Αλέξανδρος Κατσής – Javad carries wood to make coal with an old method from Afghanistan. Viotia, 23/04/2017

αρατηρώΑλέξανδρος Κατσής – People show their solidarity by sending things useful for rural life. The last donation was some chickens where they live free and offer eggs for refugee feeding. Viotia, 05/11/2017Τέλος, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές φωτογραφίες κρατικής καταστολής, που όλο και αυξάνεται:

Αλέξανδρος Κατσής

Η φωτογραφία είναι από τον Δεκέμβρη του 2008 όπου ένα σύννεφο χημικών απλώνεται στους δρόμους των Εξαρχείων

Αλέξανδρος Κατσής

Αυτή η φωτογραφία είναι από την πορεία της 17η Νοέμβριου του 2010. Ένα όχημα του δήμου ακολουθούσε πίσω από την πορεία και έσβηναν επιτόπου τα συνθήματα στους τοίχους. Μου φάνηκε ως μια μέθοδος φίμωσης και μάλιστα έτυχε η λέξη να είναι η ουσία των συνθημάτων

Αλέξανδρος Κατσής

Η φωτογραφία είναι από την 6η Δεκέμβρη του 2009. Μακάρι να ήξερα αυτούς τους ανθρώπους. Αγκαλιάζονται με τέτοια τρυφερότητα μέσα στην βαναυσότητα των ΜΑΤ.