Δύσκολη η σύνθεση στη φωτογραφία. Ένα έμπειρο μάτι ξέρει πώς να συνθέτει ένα κάδρο. Κι από την άλλη αφού συνθέσει ξέρει τι μπορεί να αφαιρέσει, τι μπορεί να τονίσει για να μπορεί να μετατρέψει ένα τίποτα σε φωτογραφικό γεγονός. Κάνω λάθος Άλεξ;
Σίγουρα η ανάγνωση της φωτογραφίας αναπτύσσεται και εμπλουτίζεται κατά τον ίδιο τρόπο με τη συνήθεια του να διαβάζει κανείς βιβλία. Εννοώ ότι όσο πιο πολύ διαβάζει κανείς τόσο πιο πολύ αναπτύσσει τις προσωπικές του τεχνικές ανάγνωσης. Μερικές φορές η ανάγνωση είναι τελείως γραμμική ή διαγώνια. Εννοώ ένα γρήγορο πέρασμα ενός κειμένου. Ανάλογα το περιεχόμενο και τη σημασία των διαφόρων χωρίων του αναγνώσματος, συγκρατεί ο αναγνώστης τα σημεία που είναι σημαντικά γι αυτόν. Κατά το ίδιο τρόπο λειτουργεί κατά τη γνώμη μου και το καδράρισμα της φωτογραφίας. Αν παρεμπιπτόντως στο καρέ προκύψουν στοιχεία τα οποία δεν έχει δει ο φωτογράφος στην αρχή, υπάρχει δυνατότητα μιας δευτερεύουσας ανάγνωσης της εικόνας που το κάθε στοιχείο της παίρνει τη θέση του και την σημασία του. Η ελευθερία περικοπής ή αφαίρεσης τμημάτων της εικόνας, πρέπει πάντα να είναι στη κρίση και δικαιοδοσία του φωτογράφου.

Όλοι σχεδόν ξεκινάμε προσπαθώντας να βάλουμε στη φωτο, όσα χωρά το μάτι μας. Η φωτογραφία τελικά χρειάζεται τόσο όσα για να τονίσει στον θεατή και κατ’ επέκταση στον αναγνώστη, τη σημαντική αξία της. Εκεί έγκειται πιστεύεις η διαφορά της καταγραφικής από τη δημιουργική φωτο;
Δεν πιστεύω ότι υπάρχει λειτουργική διαφορά ανάμεσα στη καταγραφική και δημιουργική φωτογραφία. Το ερέθισμα και το συναίσθημα είναι πάντα το ίδιο, ανεξάρτητα από του να τραβηχτεί η φωτογραφία με μια μικρή μηχανή τσέπης ή από το να στηθεί μια μεγάλη μηχανή στο στούντιο. Η αιτία είναι πάντα η ίδια, δηλαδή, αυτό που βρίσκεται μπροστά από τη μηχανή, αυτό που βλέπει ο φωτογράφος, έως να γίνει το μαγικό κλικ.

Μελετώντας το site σου Αλεξ, http://papaioannou.net/ παρατηρώ πως οι φωτογραφίες σου αποκτούν μια χροιά, δεν θα την πω μινιμαλιστική, αλλά μάλλον «ακτινογραφική». Ακτινογραφείς – σκιαγραφείς μια πραγματικότητα πέρα από αυτή που μπορούμε να δούμε. Διεισδύεις δηλ. σε έναν άλλο κόσμο. Το επιδιώκεις αυτό; Δηλ. να λειτουργείς με τη φωτογραφία σου σαν ένα «τρίτο» μάτι;
Φυσικά. Πάντα αναλύω το συναίσθημα που λαμβάνω βλέποντας ή νοιώθοντας κάτι. Είναι μία διαδικασία δύσκολο να την περιγράψω με λέξεις, ιδιαίτερα για μένα, γι αυτό χρησιμοποιώ τη φωτογραφία για να δω την εικόνα και το συναίσθημα πίσω από αυτό που βλέπω ή νοιώθω. Ένα επικίνδυνο και ατελείωτο μονοπάτι, που μερικές φορές άνετα το περπατάς, και μερικές φορές πρέπει να κοντοσταθείς και να κοιτάξεις και να καταγράψεις αυτά που είναι γύρω σου, Για μένα, η φωτογραφία είναι ένα τρίτο μάτι.

Στην πρώτη επικοινωνία που είχαμε, όταν σε προσέγγισα για τη συνέντευξη, μού ανέφερες ότι ακολουθείς πάντα ένα απόφθεγμα του μεγάλου σου δασκάλου Christer Strömholm ότι “οι φωτογραφίες μου θυμούνται πάντα αυτά που έχω ξεχάσει και δεν θέλω ίσως να θυμάμαι”. Η μνήμη! Τι ρόλο μπορεί να παίξει τελικά στη φωτογραφία πριν και μετά τη λήψη;
Δουλεύοντας με αυτό τον τρόπο και αναλύοντας υποκειμενικά τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις αυτού που βλέπουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα γίνεται ένα ξεδιάλεγμα του τι θα σκοπεύσεις και του τι θα καδράρεις στο καρέ σου. Αν το συναίσθημα είναι δυνατό, τραβάς πολλές φωτογραφίες, όρθιες, οριζόντιες, από διαφορετικές γωνίες. Δεν το κάνω προσωπικά αυτό εγώ. Αφήνω το κλείστρο να ανοιγοκλείσει δυο τρεις φορές, και προσπερνάω με τη γεύση που μου άφησε αυτό που είδα. Αυτό που είδα έχει καταγραφεί και μένει αναλλοίωτο για να μου θυμίζει τη στιγμή που το κλείστρο ανοιγόκλεισε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο και με τη πάροδο του χρόνου, συσσωρεύεται μια ατέλειωτη κριτική μάζα, αναμνήσεων, συναισθημάτων και στιγμών. Καταστάσεις και εικόνες που εγώ έχω ξεχάσει, είναι καταγραμμένες για πάντα, κι αυτό που εγώ δεν θυμάμαι, το θυμούνται οι φωτογραφίες μου. Εκεί κρύβεται ο μεγαλειώδης ρόλος της φωτογραφίας, που είναι η μνήμη. Η φωτογραφία ζει τη δική της ζωή, να αναπνέει και να μας θυμίζει το συγκεκριμένο συναίσθημα, όσος καιρός κι αν περάσει.

Οι προσλαμβάνουσες που έχει ο καθένας και η παιδεία του είναι πιστεύεις καθοριστικός παράγοντας για να φωτογραφίσει κανείς κάτι πέρα από την απλή καταγραφή της πραγματικότητας;
Σίγουρα η σωστή παιδεία, η γνώση του μέσου, της τεχνικής, της τεχνολογίας και της αυτογνωσίας είναι σημαντικοί παράγοντες για το τελικό αποτέλεσμα μιας φωτογραφίας.

Πιστεύεις ότι η φωτογραφία πρέπει να έχει πολλαπλές αναγνώσεις; Και αν ναι πόσο δύσκολο είναι για ένα φωτογράφο την ώρα που κάνει το κλικ να έχει εκ των προτέρων προβλέψει ότι η φωτογραφία του θα τύχει πολλαπλών αναγνώσεων;
Η ερώτηση αυτή μου θυμίζει τον πύργο της Βαβέλ! Οι αναγνώσεις μιας φωτογραφίας είναι τόσες πολλές και τόσο διαφορετικές όσα τα δακτυλικά μας αποτυπώματα. Γενικά μπορούμε να καταχωρήσουμε τις αναγνώσεις αυτές σε κατηγορίες που διαμορφώνονται ανάλογα με το πολιτιστικό υπόβαθρο και την συναισθηματική στιγμιαία κατάσταση του αναγνώστη.

Πόσα χρόνια μετράς στη φωτογραφία;
Πάρα πολλά.. Τολμώ να ισχυριστώ, ότι από τότε που συνειδητοποίησα τη πραγματικότητα γύρω μου, η φωτογραφία ζευγάρωσε με την καθημερινότητά μου… να μετρήσω.. Περίπου 35 χρόνια τώρα…

Πώς ξεκίνησε η φωτογραφική σου διαδρομή;
Με την περιέργεια του μικρού παιδιού που κοιτάει έκθαμβο μια ορχήστρα να παίζει σ ένα πανηγύρι, κάτι σαν παλιές εικόνες με το γύφτο και την αρκούδα!

Έγχρωμος ή ασπρόμαυρος φωτογράφος;
Όλα είναι όργωμα στο οπτικό μας πεδίο. Βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε χρώματα, ανάλογα με την ισχύ του φωτός και τις επιφάνειες αντανάκλασής του. Το αιώνιο δίλημμα του φωτογράφου: να μετατρέψει την εικόνα σε ασπρόμαυρη ή όχι. Ευτυχώς το ζωτικό σύστημα μας δίνει τη δυνατότητα να μετατρέψουμε την έγχρωμη εικόνα σε άπειρα γκρίζα ανάμεσα στο απόλυτο μαύρο ή λευκό.
Ως χρόνια μελετητής της φωτογραφίας και των φωτογράφων τι πιστεύεις; Αν υπήρχε χρώμα εξ αρχής στο φιλμ, όλοι αυτοί οι μεγάλοι φωτογράφοι θα φωτογράφιζαν έγχρωμα ή θα επέλεγαν το ασπρόμαυρο;
Οι πρώτες φωτογραφίες, οι δαγεροτυπίες, περιέχουν χρώματα. Ήδη στην εμβρυακή ηλικία της φωτογραφίας, παρατηρούμε ότι οι φωτογράφοι δημιουργοί, έχουν προσπαθήσει να αποδώσουν διάφορους έγχρωμους τόνους στις φωτογραφίες. Με την ανάπτυξη του αρνητικού φιλμ, αναγκαστικά αναπτύχθηκε πρώτα το ασπρόμαυρο, σε μεγάλο βαθμό, και μετά το έγχρωμο. Αν το έγχρωμο και το ασπρόμαυρο υλικό υπήρχαν από την αρχή της ιστορίας της φωτογραφίας, τότε θα είχαμε ακριβώς την ίδια εξέλιξη έγχρωμης και ασπρόμαυρης φωτογραφίας.

Αλεξ Παπαϊωάννου: Καθηγητής στο Τμήμα φωτογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας και Στοκχολμης. Πώς είναι οι σπουδές στη Σουηδία; Μίλησε μου λίγο γι αυτές.
Ακριβώς όπως πρέπει να είναι οι σπουδές πάνω σε ένα εικαστικό μάθημα. Στην αρχή των σπουδών, οι σπουδαστές πρέπει να μελετήσουν και να γνωρίσουν το υλικό, τις χημικές τεχνικές, την σύνθεση με τους κανόνες της, την ανάγνωση και την ανάλυση της εικόνας/φωτογραφίας. Αυτό γίνεται παράλληλα με τη σπουδή της ιστορίας της τέχνης και άλλων μορφών της (γλυπτική, ζωγραφική κλπ), μέχρι τη στιγμή που θα δοκιμάσουν τις δικές τους δυνατότητες πάνω σε αυτά. Σκοπός είναι στο τέλος των σπουδών, ο σπουδαστής να έχει διαμορφώσει δικό του χαρακτήρα και «γλώσσα» στα θέματά του. Φυσικά το ίδιο ισχύει με όλες τις άλλες μορφές σπουδών, με τη διαφορά ότι, λόγω της ελευθερίας και προσβασιμότητας της φωτογραφίας δεν είναι εύκολο.

Πού και πώς στέκεται σήμερα η φωτογραφία; Λένε πολλοί ότι δεν μπορεί να δώσει τίποτα πια, μιας και όλοι επαναλαμβάνουμε κάποια παλαιότερα πρότυπα. Σαν δάσκαλος και βλέποντας τόσα χρόνια μαθητές/φοιτητές πιστεύεις ότι υπάρχει, κινείται κάτι διαφορετικό στη φωτογραφία;
Όλες οι φωτογραφίες είναι «τραβηγμένες». όλοι οι πίνακες είναι «ζωγραφισμένοι». Αλλά, το δικό μου μπλε δεν είναι ίδιο με το μπλε του Paul Klee. Η δική σου καταγραφή ενός τοπίου θα φαίνεται πάντα διαφορετική από τη δική μου.

Παρακολουθείς πολύ τους νέους φωτογράφους λόγω της δουλειάς σου και μετέχεις σε αρκετές Biennale. Είσαι ένας άνθρωπος με ανοιχτό μυαλό. Από την αναλογική, στη ψηφιακή, από τις παλιές μεθόδους εκτύπωσης στο ψηφιακό τύπωμα… τώρα, όπως μου είπες μπροστά στην οθόνη κολλημένος… Η όλη φωτογραφική σου πορεία και η επικοινωνία σου με ανθρώπους του χώρου σού έχουν δώσει μέσα σου απάντηση σ’ αυτό το «καταραμένο» αιώνιο ερώτημα: «Γιατί φωτογραφίζω;»
Το να είσαι γνώστης της ιστορίας της φωτογραφίας μελετώντας τους κλασικούς φωτογράφους και τις διάφορες σχολές/τάσεις, αναπόφευκτα πρέπει να παρακολουθείς και τα σύγχρονα φωτογραφικά δρώμενα. Για μένα, το να παρακολουθώ νέους φωτογράφους, λειτουργεί σαν ορός στην απέραντη κούραση του υπερπληθυσμού εικόνων γύρω μας. Όπως είπα, όλες οι φωτογραφίες είναι «τραβηγμένες», αλλά όλες οι φωτογραφίες δεν είναι φωτογραφίες. Αυτό έχει γίνει βίωμά μου πια, και αρχή μου και αξίωμα. Οι φωτογραφίες μου που συνεχίζουν να ζουν, που είναι δίπλα μου, που «εγώ» είμαι ακόμα μέσα τους, απαιτούν τη θέση τους σε μια έκθεση. Τότε ναι.. είμαι έτοιμος να τις εκθέσω….

Πώς βλέπεις τους Ελληνες φωτογράφους δεδομένου ότι δεν υπάρχει Πανεπιστημιακή Σχολή φωτογραφίας και δεδομένου ότι οι περισσότεροι προέρχονται από ΙΕΚ και ιδιωτικές σχολές φωτογραφίας;
Κατά τη γνώμη μου σημασία έχει η ποιότητα της εκπαίδευσης και όχι η επίσημη βαθμίδα της . Θα ήταν ευχής έργον να καθιερωθεί επίσημο Τμήμα στην Καλών Τεχνών, που θα κάλυπτε όλες τις κατευθύνσεις της φωτογραφίας…. όσον αφορά την καλλιτεχνική φωτογραφία.. σημασία έχει η «Ψυχή» του Δάσκαλου… και η Μαγεία της εικόνας!

—– Εκ μέρους του photologio.gr ευχαριστούμε πολύ για την ανταπόκρισή σου στην πρόσκλησή μας για την συμμετοχή στο πλαίσιο των συνεντεύξεων ανιχνεύοντας την αναγνωσιμότητα μιας φωτογραφίας. Τέτοιες απαντήσεις που δόθηκαν απλόχερα μας τιμούν ιδιαίτερα.

Info: Το profile του Αλεξ Παπαιωάννου στο fb είναι: Alex Papaioannou, ενώ το profile του στο instagram: the_akron, _alexpap__ ενω το web site του είναι: papaioannou.net

Share this...

Facebook

Pinterest

Twitter

Linkedin