Άκης Δέτσης: “Δεν υπάρχει ορισμός για την ιδανική φωτογραφία”
Άκης Δέτσης
“A gaze beyond space and time” / akis detsis
Το project σας CIRCUS με τις φωτογραφίες απο κάποιο τσίρκο, που πρόκειται ουσιαστικά για δύο θιάσους και φωτογραφίσεις αρκετών δεκάδων παραστάσεων σε Αθήνα και Πάτρα για 1,5 χρόνο περίπου, ασκεί σε μένα προσωπικά ιδιαίτερη γοητεία. Τα κάδρα είναι γεμάτα πληροφορίες που δεν λένε κάτι φανερό αλλά πάλι οπωσδήποτε κάτι υποδηλώνουν. Δεν είμαι σίγουρη ότι πρόκειται για μια σουρεαλιστική έκφραση αφού δεν αφορούν υποσυνείδητες καταστάσεις. Το παράλογο είναι εκεί και είναι η μόνη πραγματικότητα που αποκαλύπτεται. Ποια είναι η προσέγγιση σας σχετικά;
Όπως αναφέρει η Susan Sontag, η ίδια η φωτογραφική διαδικασία δημιουργίας ενός αντιγράφου του κόσμου, μέσω της οποίας παράγεται μία πραγματικότητα δεύτερου βαθμού πιο δραματική από αυτή που βλέπει το μάτι, είναι από τη φύση της μία σουρεαλιστική διαδικασία. Επιπλέον, θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι η διαδικασία της λήψης τουλάχιστον υπό κάποιες συνθήκες είναι ένα είδος αυτόματης γραφής, σε επικοινωνία με το υποσυνείδητο. Η φωτογράφιση στο τσίρκο ήταν μία διαδικασία που με απασχόλησε εμμονικά πολλούς μήνες, χωρίς να κατανοώ ακριβώς το γιατί. Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του σκηνικού –διότι όλα αυτά που υπήρχαν εμπρός και πίσω από τη σκηνή, άνθρωποι, κοστούμια, ζώα, κίνηση, παράξενα αντικείμενα αποτελούσαν ένα σκηνικό ουσιαστικά- ήταν αυτό που με προσέλκυσε αρχικά. Στη συνέχεια, όταν λόγω της πολύ συχνής παρουσίας μου στα παρασκήνια ένιωσα ότι γίνομαι κατά κάποιο τρόπο «αόρατος», είχα την αίσθηση ότι άρχισα να βλέπω και άλλα πράγματα, τα οποία εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσα ακριβώς να καθορίσω. Έτσι στις φωτογραφίες μου προσπάθησα, να αποτυπώσω τα πράγματα πίσω από το προφανές, που ακριβώς αναδύονταν εντονότερα λόγω της ασυμφωνίας τους με το σκηνικό: μικρές παύσεις της κίνησης, φευγαλέες εκφράσεις, βλέμματα που δίνουν την αίσθηση της στιγμιαίας εσωτερικής αναπόλησης. Βέβαια όλα αυτά είναι λίγο περιγραφικά, σε τελευταία ανάλυση ο φωτογράφος είναι ο τελευταίος που μπορεί να διατυπώσει με λόγια τι είναι αυτό που βλέπει σε μία φωτογραφία του, αυτός την τράβηξε για να το δείξει.
Άκης Δέτσης
Άκης Δέτσης
Άκης Δέτσης
Πώς ορίζεται η λεπτομέρεια (detail) μέσα σε ένα κάδρο φωτογραφικό; Είναι κάτι που υποδεικνύεται από τον φωτογράφο με κάποιο τρόπο;
Υποθέτω ότι ως λεπτομέρεια εννοείτε τα – με την έννοια του punctum του R. Barthes– στοιχεία εκείνα, τα οποία ενώ δεν περιγράφουν επακριβώς την φωτογραφία, είναι αυτά τα οποία τραβούν το βλέμμα μας, μας «κεντρίζουν», είναι για μας ένα σημάδι και τελικά μας κάνουν να νοηματοδοτήσουμε με κάποιο τρόπο την φωτογραφία. Ο φωτογράφος πάντα προσπαθεί να ενσωματώσει στις φωτογραφίες του τέτοια στοιχεία, ασυνείδητα ή συνειδητά. Χωρίς τέτοιες λεπτομέρειες η φωτογραφία είναι μία μονοσήμαντη καταγραφή, η ανάγνωση της οποίας δεν περιέχει εκπλήξεις και δεν δίνει ευκαιρίες για συγκίνηση και αναστοχασμό.
Άκης Δέτσης
Τι είναι για εσάς το ιδανικό φωτογραφικό πορτραίτο, πως ορίζεται; Έχει σχέση με τον χώρο οπωσδήποτε όπου υπάρχει σαν οντότητα, ακόμα και όταν απλά είναι μια φωτογραφία από πριν;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει ορισμός για το ιδανικό πορτραίτο, όπως δεν υπάρχει ορισμός για την ιδανική φωτογραφία. Μία φωτογραφία πορτραίτου δεν έχει συγκεκριμένους κανόνες κατασκευής, το πρόσωπο –ή τα πρόσωπα- μπορεί να εμπεριέχεται σε συγκεκριμένο χώρο και αυτός να λειτουργεί σαν φόντο ή σκηνικό, μπορεί όμως και να αποτελεί απλά και μόνο απεικόνιση ενός προσώπου, σε κοντινή ή μακρινή λήψη, δεν έχει καμία σημασία η σύνθεση. Αυτό που καθορίζει την αξία, όπως σε κάθε φωτογραφία, είναι αυτό που μεταφέρεται στον θεατή, αυτό που ο θεατής διαβάζει στο βλέμμα, στις λεπτομέρειες και στα σημεία που αναγνωρίζει ως σημαντικά.
Άκης Δέτσης
Άκης Δέτσης
Άκης Δέτσης
Ακόμα και όταν φωτογραφίζετε τα αστικά τοπία και τα υλικά που τα αποτελούν – ή τα αποτελούσανε- συνήθως υπάρχουν άνθρωποι παρόντες. Ποια είναι για εσάς οι σχέση τους με τον ορισμό του αστικού τοπίου;
Το αστικό τοπίο για μένα δεν είναι απλή καταγραφή μορφών και όγκων. Αποτελεί τον χώρο μέσα στον οποίο ζούμε και κινούμαστε, αλληλοεπιδρούμε με αυτό κάθε στιγμή με διάφορους τρόπους. Ακόμα και αν είναι άδειο από ανθρώπινες μορφές, η παρουσία τους με κάποιο τρόπο υπονοείται. Προσπαθώ να διερευνήσω τη σχέση μας με αυτό, μετατρέποντας το σε ενεργό παράγοντα της σύνθεσης έτσι ώστε οι ανθρώπινες μορφές να μην υπάρχουν απλώς μέσα σε ένα τυχαίο σκηνικό αλλά να συνομιλούν με αυτό, υποδηλώνοντας κάτι για την συνθήκη μέσα στην οποία ζούμε.
Άκης Δέτσης
Ο φωτογράφος έχει θεωρώ την ανάγκη κάποια στιγμή να ανεξαρτητοποιηθεί από την κάμερα και την κλασσική, πιστή, μπαρόκ αναπαράσταση όπως περιγράφει ο Αντρέ Μαλρώ όταν αναφέρεται στη διαδικασία απεικόνισης γενικά. Καταφεύγει έτσι ο δημιουργός σε χρήση τεχνικών έξω από αυτήν την κάμερα. Τι σκέφτεστε σχετικά εσείς;
Η κάμερα είναι ένα τεχνικό μέσο για την φωτογραφία, με τον ίδιο τρόπο που το πινέλο και ο καμβάς είναι τεχνικά μέσα για τη ζωγραφική. Προσπάθειες για ανεξαρτητοποίηση από την πιστή αναπαράσταση υπήρξαν από πολύ παλιά (π.χ. υπερέκθεση, υποέκθεση, κούνημα, ανεστίαστη φωτογραφία). Το ίδιο ισχύει και για διάφορες τεχνικές εκτός κάμερας, πάντα υπήρξαν και πριν την σύγχρονη ψηφιακή εποχή (π.χ. solarization, φωτογράμματα, φωτομοντάζ) και συνεχίζονται με τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα και σε κάθε εποχή αυξάνεται το πλήθος των εργαλείων για την δημιουργία φωτογραφιών. Όμως είτε με «φυσικά» είτε με «τεχνητά» μέσα, είτε με «φυσική» αναπαράσταση είτε όχι, η φωτογραφία δεν είναι σε καμία περίπτωση πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας. Το αντίθετο, λέει ψέματα, είναι ένα αντίγραφο πραγματικότητας εντελώς διαφορετικό από το πρωτότυπο, είναι όπως έλεγε ο G. Winogrand, η ψευδαίσθηση μιας ακριβούς περιγραφής τόπου και χρόνου. Άρα θεωρώ ότι δεν πρέπει να μας απασχολεί το είδος του μέσου αλλά το κατά πόσο η φωτογραφία που παρήγαγε ο φωτογράφος είναι καλή.
Άκης Δέτσης
Άκης Δέτσης
Άκης Δέτσης
Υπάρχει η βούληση του φωτογράφου μέσα στις φωτογραφίες του;
Η φωτογραφία καθρεπτίζει ουσιαστικά τον εσωτερικό κόσμο του φωτογράφου. Είναι μία προσπάθεια να εξωτερικεύσει το ασυνείδητο του, να του δώσει μία μορφή μέσω των εικόνων που κατασκευάζει. Με αυτή την έννοια, είναι ο τρόπος του να βλέπει τον κόσμο. Άλλοτε η προσπάθεια είναι επιτυχημένη, άλλοτε όχι. Στην πρώτη περίπτωση η βούληση του φωτογράφου είναι ενσωματωμένη στο αποτέλεσμα -ακόμα και αν σε αυτό συνέβαλλαν και τυχαίοι παράγοντες-, χωρίς αυτή να κραυγάζει σαν πρόθεση που δεν ευοδώθηκε.
Οι φωτογραφίες μεταφέρουν τελικά πληροφορίες; Με ποιο τρόπο άραγε το κάνουν αυτό αναρωτιέμαι; Είναι κάτι παρόμοιο με την ποιητική μεταμόρφωση που κάνουν οι λέξεις σε ένα ποίημα, ή πως αλλιώς;
Σίγουρα μεταφέρουν πληροφορίες. Αλλά η κύρια λειτουργία τους συνίσταται στην μεταμόρφωση της πραγματικότητας σε κάτι με το οποίο μπορούμε να επικοινωνήσουμε καταρχήν εξω-λεκτικά, η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε τον λόγο ώστε να προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε αυτό που βλέπουμε. Και η ερμηνεία αυτή μέσω του λόγου μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, αλλά σίγουρα αυτά που θα πούμε θα περιστρέφονται περισσότερο γύρω από τον εαυτό μας και το πώς εμείς ερμηνεύουμε τα πράγματα και λιγότερο γύρω από την φωτογραφία καθεαυτή.
Άκης Δέτσης
Άκης Δέτσης
Μήπως οι φωτογραφίες είναι απλά ιστορίες που έχουν χαραχτεί πάνω στις απεικονίσεις;
Κάθε εικόνα μπορεί να ενσωματώνει ή ακόμα και να προτείνει άτυπα ένα τρόπο θέασης αλλά η εκτίμηση της τελικά εξαρτάται από τον τρόπο θέασης του καθένα από εμάς. Πιστεύω ότι οι ιστορίες παράγονται εκ των υστέρων από τους θεατές, σαν ένας από τους δυνατούς τρόπους ερμηνείας και πρόσληψης των φωτογραφιών. Φυσικά, είναι ένας θεμιτός τρόπος προσέγγισης. Συχνά όμως μία οπτική αφήγηση δεν έχει απαραίτητα την γραμμικότητα του λόγου.
Η φωτογραφία έχει τη δυνατότητα λοιπόν να διατυπώνει ιστορικά και κοινωνικά αιτήματα;
Σίγουρα είναι δυνατό να υπάρχουν σε μία φωτογραφία ενσωματωμένα στοιχεία που να υποδηλώνουν κάτι τέτοιο, μπορούν να ενσωματωθούν και να υπονοηθούν πολλά πράγματα, όπως μπορεί να γίνει το ίδιο σε κάθε τέχνη. Όμως όσο πιο μονοσήμαντο και προφανές είναι το περιεχόμενο τόσο περισσότερο αποδυναμώνεται το ουσιαστικό νόημα. Αυτό είναι εντάξει, αν η στόχευση της συγκεκριμένης φωτογραφίας είναι ακριβώς αυτά τα αιτήματα, όμως από καλλιτεχνική άποψη, κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον, πιθανότατα θα υπάρξει θέμα.
Άκης Δέτσης
Άκης Δέτσης
Τί σας απασχολεί αυτό το διάστημα φωτογραφικά;
Εδώ και τρία περίπου χρόνια, φωτογραφίζω τοπία στα οποία η ανθρώπινη επέμβαση, μικρότερη ή μεγαλύτερη, έχει αφήσει κάποιο αποτύπωμα. Προσπαθώ να καταγράψω την αναπόφευκτη αλλαγή που εμπεριέχει ταυτόχρονα, τόσο τα δείγματα της ομορφιάς του φυσικού τοπίου όσο και τα ίχνη της επέμβασης σε αυτό. Τον Απρίλιο του 2024 προγραμματίζεται αυτό-έκδοση και έκθεση με αυτό το υλικό.
Χρειαζόμαστε το παρελθόν γενικά, για αυτό φωτογραφίζουμε, ή απλά έχουμε ανάγκη να δούμε σε αυτό τους φόβους μας όπως θεωρώ πως συμβαίνει πάντα όταν ο άνθρωπος πάει να ξεπεράσει τον εαυτό του και να ελευθερωθεί μέσω της τέχνης;
Το παρελθόν μας καθορίζει, το χρειαζόμαστε για να ζήσουμε, να ανταπεξέλθουμε στο παρόν. Πολλά πράγματα γύρω μας έχουν νόημα για εμάς επειδή τα γνωρίζουμε ήδη μέσα από το δικό μας παρελθόν και μέσα από ιστορίες που ακούσαμε, βιβλία που διαβάσαμε, εικόνες που είδαμε. Βλέπουμε τα πράγματα ταυτόχρονα όπως είναι και όπως τα είδαμε κάποια στιγμή πριν. Με αυτή την έννοια, για τον περισσότερο κόσμο η φωτογραφία λειτουργεί ως ένα αρχείο αναμνήσεων, μία επικύρωση της εμπειρίας, μια καταγραφή του παρελθόντος. Παράλληλα όμως η υπερβολική παραγωγή και κατανάλωση εικόνων αφαιρεί σιγά σιγά την ικανότητα να βιώνουμε την πραγματικότητα και αντιστρέφει τη σχέση πραγματικότητας και φωτογραφίας: πλέον κάτι πρέπει να είναι φωτογραφημένο για είναι πραγματικό.
Προσωπικά δεν μπορώ να πω με ακρίβεια γιατί φωτογραφίζω. Με γοητεύει η διαδικασία να προσπαθώ να αναγνωρίσω, να κατατάξω, να αξιολογήσω, να απορρίψω ή να επιλέξω να ομαδοποιήσω φωτογραφίες που έχουν δημιουργηθεί είτε ασυνείδητα είτε πιο στοχευμένα η έκπληξη της μεταμόρφωσης, της αποκάλυψης σημείων νοήματος. Πριν από αυτό, με απορροφά η ίδια η διαδικασία της φωτογράφησης, με την συγκέντρωση που απαιτεί και τις διαφορετικές ταχύτητες που αποκτά στο μυαλό μου η κανονική ροή του χρόνου πριν, κατά τη διάρκεια των λήψεων και μετά από αυτές. Απολαμβάνω πάντα φωτογραφίες άλλων φωτογράφων που με συγκινούν. Τελικά, για να παραφράσω ένα τίτλο βιβλίου του Κάρολου Κουν, κάνουμε φωτογραφία για την ψυχή μας.
Bio
GR
Ο Άκης Δέτσης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1963. Σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Φωτογραφίζει από το 1991.
Έχει εκδώσει τέσσερα φωτογραφικά λευκώματα (STILL LIFE, 2019, αυτοέκδοση / ΠΡΟΒΟΛΗ, 2017, αυτοέκδοση / ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΣ ΧΡΟΝΟΣ, 2008, εκδόσεις tetarto / ΧΩΡΟΙ, 1998, εκδόσεις Φωτοχώρος) και έχει συμμετάσχει σε άλλες φωτογραφικές εκδόσεις.
Έχει πραγματοποιήσει πέντε ατομικές εκθέσεις (1998, 2000, 2008, 2017, 2022) και έχει συμμετάσχει σε αρκετές ομαδικές. Δείγματα της δουλειάς του έχουν δημοσιευθεί σε φωτογραφικά περιοδικά και ιστοσελίδες και έχουν παρουσιαστεί σε φωτογραφικές εκδηλώσεις.
www.akisdetsis.com
www.instagram.com/akisdetsis
www.facebook.com/akis.detsis
EN
Akis Detsis was born in Athens, Greece in 1963. He studied mathematics at the University of Athens. He has been involved with photography since 1991.
He has published four photobooks (STILL LIFE, 2019, self-published / PROJECTION, 2017, self- published / TIME IN-BETWEEN, 2008, tetarto publications / SPACES, 1998, Photohoros publication) and has participated in other photography publications.
He has completed five solo exhibitions (1998, 2000, 2008, 2017, 2022) and has participated in various group shows. His work has been published in several photographic magazines and sites and exhibited in photographic events.
