Άγγελος Μπαράι: “Θέλω να γνωρίσω, να νιώσω και να καταλάβω τον κόσμο μέσα από τα θέματα που αποτυπώνω”

Ο  Άγγελος Μπαράι, φωτογράφος – φωτορεπόρτερ, εκτός από το να καταγράφει την είδηση και την ζωή όταν φωτογραφίζει, περιμένει, όπως ανέφερε, και μια δεύτερη ανάγνωση των φωτογραφιών του από όσους τις βλέπουν…

Γιατί φωτογραφίζεις; Eίναι παιχνίδι, δουλειά, χρέος ή κλείνεις το μάτι στο χρόνο…
Τη στιγμή που πατάω το κουμπί του κλείστρου, κλείνω το μάτι και στον χρόνο. Κλείνω όμως το μάτι μου και στον θάνατο. Συνέλαβα σε πολύ μικρή ηλικία την ιδέα του θανάτου, ότι μια ημέρα θα χαθώ, θα φύγω. Είναι σκληρό να το συνειδητοποιείς σε μικρή ηλικία. Φωτογραφίζω γιατί, όταν πατάω το κουμπί της κάμερας νιώθω πως, αυτό που έβγαλα θα μείνει πίσω μου κι ο χρόνος δεν θα το αγγίξει. Η ιδέα ότι θα παραμείνουν στις φωτογραφίες μου αυτά που ζω, αυτά που βλέπω ή σκέφτομαι, μου χαρίζει την ανακούφιση πως κάτι θα μείνει, όταν εγώ θα φύγω. Δεν αντιμετωπίζω αυτό που κάνω μόνο σαν δουλειά, αλλά και σαν τρόπο ζωής. Αυτό με κάνει να νιώθω καλά με τον εαυτό μου. Βέβαια, δεν είναι μεμπτό να το αντιμετωπίζεις και σαν δουλειά, δεν φωτογραφίζουμε άλλωστε όλοι για τον ίδιο λόγο.

Είσαι φωτορεπόρτερ ή τουλάχιστον είσαι και αυτό… Κοιτάζοντας τις φωτογραφίες σου λοιπόν αναρωτιέμαι αν το συναίσθημα στο δημιουργό /φωτογράφο, σ’ αυτόν που βρίσκεται πίσω από την κάμερα, είναι καλός ή κακός παράγοντας; Είναι εφικτό να εκπέμπεις συναισθήματα και όχι μηνύματα;
Θα περιέγραφα τον εαυτό μου ως έναν “καταγραφέα ζωής”. Το συναίσθημα είναι βασικός παράγοντας στην καθημερινότητά μου και προσπαθώ να το ενσωματώνω και στις φωτογραφίες μου. Ναι, πιστεύω ότι το συναίσθημα είναι και καλός και κακός παράγοντας, γιατί βιώνεις πράγματα που κάποιες φορές πρέπει να τα διαχειριστείς μέσα σου, αλλά ταυτοχρόνως να τα προσεγγίσεις από απόσταση, ως φωτογραφικά θέματα. Δεν μπορείς να αποτρέψεις το συναίσθημα, όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπινες ζωές. Με βοηθάει πολύ ο τρόπος που τηρώ σαν στάση ζωής. Δεν θέλω να ανήκω κάπου, δεν μου αρέσει η ομαδοποίηση, ούτε θέλω να περιορίζω τη σκέψη μου. Το θετικό σε αυτό είναι ότι προσεγγίζω φωτογραφικά χωρίς ταυτότητες κι ετικέτες τους ανθρώπους που έχω απέναντί μου. Η φωτογραφία με κάνει να σκέφτομαι, να νιώθω και πιστεύω ότι αυτός είναι και ο λόγος που δεν μεταφέρω συχνά μηνύματα μέσα από τα θέματά μου.

Όταν καλύπτεις φωτογραφικά ένα συμβάν, ένα γεγονός, να υποθέσω ότι σκοπεύεις κυρίως στην ανάδειξη του κεντρικού γεγονότος…
Κάποιες φορές ναι, κάποιες άλλες πάλι δεν με ενδιαφέρει και τόσο το κεντρικό θέμα. Στοχεύω περισσότερο σε μια δεύτερη ανάγνωση της φωτογραφίας, γιατί επιθυμώ το κοινό μου να “αναγνώσει” την εικόνα κι όχι απλά να την κοιτάξει. Δεν πετυχαίνει πάντα. Θέλει σκέψη και χρόνο η ορθή ανάγνωση μίας εικόνας. Στόχος μου είναι να καταλήγω σ’ ενδιαφέρουσες φωτογραφίες, όχι απλά όμορφες. Στην εποχή μας όλοι μπορούν να βγάλουν μια ωραία φωτογραφία. Διανύουμε την εποχή των Like. Βλέπουμε τόσες πολλές ωραίες φωτογραφίες στα σόσιαλ μίντια, πατάμε το “μου αρέσει”, αλλά μέσα σε λίγη ώρα τις έχουμε ήδη ξεχάσει. Ενώ άλλες φορές βλέπουμε εικόνες που προσελκύουν το ενδιαφέρον και μας κάνουν να αντιδράσουμε συναισθηματικά και πρακτικά. Μια καλή φωτογραφία για μένα πάντα πρέπει να ξεφεύγει από το ωραίο. Πρέπει να έχει κάτι να πει.

Πρέπει τελικά σε αυτή την διαδικασία να ελέγχει κανείς την καρδιά του ή να την αφήνει ελεύθερη;
Να την αφήνει ελεύθερη φυσικά. Όπως λέει και η πολύ καλή μου φίλη και δασκάλα μου Μάρω Κουρή, το να βλέπουμε με την καρδιά είναι ελευθερία. Να κοιτάζεις με την καρδιά, διατηρώντας την ορθή σκέψη για να μην πέφτεις σε παγίδες. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να κάνουμε ενδιαφέρουσες φωτογραφίες.

Η προσωπική μου, όμως, γνώμη είναι πως το συναίσθημα είναι βασική προϋπόθεση για κάθε δημιούργημα, πόσο μάλλον όταν αφορά μέσο έκφρασης στην τέχνη. Πιστεύεις ότι η φωτογραφία είναι τέχνη;
Ό,τι περιέχει δημιουργία για μένα είναι τέχνη. Η φωτογραφία κινεί τη φαντασία μου, την καρδιά μου και το μυαλό μου, κι ας μην το αντιμετωπίζουν όλοι οι φωτογράφοι με τον ίδιο τρόπο. Όλα είναι θέμα προσέγγισης και ένας σημαντικός λόγος για μένα είναι ο παράγοντας του πώς βλέπεις τα πράγματα στην ίδια σου τη ζωή. Πολλές φορές έχουν υποτιμήσει αυτό που έκανα και ο πατέρας μου, όταν ήμουν μικρός, παρ’ ότι του άρεσε η φωτογραφία, πάντα την υποτιμούσε, όμως δεν πειράζει, γιατί ξέρω πως δεν μπορούν όλοι να το καταλάβουν.

Πες μου – αν θέλεις φυσικά – πώς νιώθεις όταν μια εικόνα δυστυχίας και θανάτου πλασάρεται στον τύπο δίπλα σε εικόνες πλούτου και χαράς; Είναι άραγε ένα παιχνίδι όλο αυτό, που οι θεατές και οι δημιουργοί αναγκαστικά παίζουμε;
Απογοητεύομαι όταν βλέπω κάτι τέτοιο, όμως δεν μου κάνει πλέον εντύπωση, δεν περιμένω από τους ανθρώπους να μπουν στη θέση του άλλου και να κατανοήσουν τα πάντα. Ο θάνατος είναι πλέον μέρος της καθημερινότητας, έχει γίνει ρουτίνα η δυστυχία και ο κόσμος τη θεωρεί δεδομένη, θεωρεί ότι είναι φυσιολογικό να υπάρχουν στον κόσμο μας αυτά. Αυτό κυρίως με στεναχωρεί πιο πολύ, το γεγονός δηλαδή ότι έχουμε αποδεχτεί μέσα μας τη δυστυχία και μας έχει γίνει συνήθεια. Όταν ξεκίνησα να φωτογραφίζω ήμουν πολύ ρομαντικός, πίστευα πως μπορώ ν’ αλλάξω τον κόσμο με αυτό που κάνω, όμως κατάλαβα πως δεν είναι έτσι. Ο κόσμος μας είναι σκληρός, μα όταν μια ημέρα ξυπνήσουμε και ο καθρέφτης έχει σπάσει, τότε μάλλον θα είναι αργά για να τον αλλάξουμε.

Ο Josef Koudelka μπορούσε να μεταμορφώσει ένα κοινωνικό θέμα σε ποιητική εικόνα, κάτι θαυμάσιο κατά την γνώμη μου. Συμφωνείς;
Ναι, συμφωνώ, κι αυτό για να το πετύχει έδωσε χρόνο στο θέμα του, το προσέγγισε σαν άνθρωπος, το έζησε, το βίωσε. Τότε μόνο ξεφεύγεις από την απλή δημοσιογραφική εικόνα και γεννιέται κάτι μαγικό. Αυτό είναι αληθινή φωτογραφία για μένα.

Είδα τη δουλειά σου από τα σύνορα, όπου άνθρωποι προσπαθούν να περάσουν «απέναντι», κάτι σαν αφιέρωση, φόρος τιμής… Σε μια αγαπημένη μου ταινία, την «Άρπα της Βιρμανίας» του Κον Ιτσικάβα, ο ήρωας αφιερώνει την ενέργειά του στο να τιμήσει τους νεκρούς και τους ήρωες. Αξίζει κάτι τέτοιο;
Στόχος μου από την αρχή που ξεκίνησα να φωτογραφίζω το προσφυγικό, ήταν να αφιερώσω όλο μου τον χρόνο φωτογραφίζοντας αυτούς τους ανθρώπους, σαν μάρτυρας της κρίσης. Ήμουν εκεί με ελάχιστα χρήματα, αλλά με πολλή ενέργεια και όρεξη. Προτίμησα συνειδητά να βρίσκομαι κοντά τους κι όχι σ’ έναν καναπέ να βλέπω τηλεόραση ή σε μια καφετέρια της Αθήνας. Υπήρξαν παρά πολλές φορές που μας αγκάλιαζαν ή μας πρόσφεραν ένα ζεστό ποτήρι τσάι για να μας ευχαριστήσουν, γιατί ένιωθαν πως ήμασταν εκεί πρωτίστως για αυτούς. Αυτό δε θα το ξεχάσω ποτέ.

 

Τι πήρες από την Προσφυγική κρίση;
Αποκόμισα πολλές και δυνατές εμπειρίες από όσα έζησα με τους ανθρώπους αυτούς και κατάλαβα πως τίποτα δεν είναι δεδομένο. Ξεκίνησα με λίγα χρήματα κι ένα σακίδιο στην πλάτη, δίχως να το πολυσκεφτώ. Ένιωθα την ανάγκη να βρεθώ δίπλα τους και να ζήσω σε βάθος την εμπειρία αυτή. Θεωρώ πως έκανα το σωστό και νιώθω καλά με τον εαυτό μου. Έχασα την ασφάλεια και την άνεση της πόλης, του δήθεν αστικού πολιτισμού, μαθαίνοντας τελικά πολλά από αυτούς τους ανθρώπους. Άκουσα τις ιστορίες τους, έκανα φίλους και εξελίχθηκα σαν άνθρωπος, αλλά και σαν φωτογράφος.

Βλέπω ασπρόμαυρες και έγχρωμες φωτογραφίες, με εξίσου καλό αποτέλεσμα. Πώς το αντιμετωπίζεις σαν επιλογή;
Πολλοί λένε πως το χρώμα είναι πιο δύσκολο από το ασπρόμαυρο. Εγώ πάλι λέω πως και για τα δυο πρέπει να έχεις γνώσεις πώς και πού θα τα χρησιμοποιήσεις. Ακόμα το δουλεύω, δεν θεωρώ πως έχω ακόμα το αποτέλεσμα που με ικανοποιεί. Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που με κάνουν να σκεφτώ πριν επιλέξω με τι θα φωτογραφίσω.

Η μετατόπιση της προσοχής του φωτογράφου στα τεχνικά θέματα μπορεί άραγε να περιορίσει την ουσία του κάδρου;
Ναι, μπορεί να την περιορίσει παρά πολύ. Έχει τύχει πολλές φορές να ακούω συναδέλφους και φίλους να μιλούν συνεχώς για τεχνικά θέματα. Δεν λέω, είναι σημαντικό, όμως δεν πρέπει να μας απασχολεί τόσο πολύ η τεχνική, όσο το κάδρο και το φως. Λίγη σημασία έχουν τα υπόλοιπα. Ο καλός φωτογράφος μπορεί να βγάλει καλές φωτογραφίες ακόμα και μ’ ένα κινητό. Ο καλός μου φίλος και φωτογράφος Μενέλαος Μυρίλλας είχε πει “Οι ερασιτέχνες φωτογράφοι μιλούν κυρίως για τον εξοπλισμό τους. Οι πραγματικοί όμως φωτογράφοι μιλάνε κυρίως για το φως”.

Συμφωνώ με τα παραπάνω… Κάνεις φωτογραφία για πολλούς λόγους ή μόνο για έναν… Εννοώ, τι γίνεται με την καλλιτεχνική φωτογραφία;
Δε θεωρώ πως κάνω καλλιτεχνική φωτογραφία. Προσπαθώ να καταγράψω τη ζωή και αυτά που συμβαίνουν στην κοινωνία με τον τρόπο που τα βλέπω εγώ. Θέλω να γνωρίσω, να νιώσω και να καταλάβω τον κόσμο μέσα από τα θέματα που αποτυπώνω. Πολλές φορές φωτογράφοι βγάζουν φωτογραφίες για να νομίζουν οι άλλοι πως κάνουν κάτι διαφορετικό, αλλά καταλήγουν σε ανούσιες και ακαταλαβίστικες εικόνες. Ο τίτλος “καλλιτεχνική φωτογραφία” πιστεύω πως είναι μικρής σημασίας, όταν δεν γνωρίζεις τον λόγο για τον οποίο πατάς το κουμπί, όταν δεν κατανοείς πρωτίστως αυτό που φωτογραφίζεις.

Πότε άρχισες να ενδιαφέρεσαι για την φωτογραφία λοιπόν;
Άρχισα να ενδιαφέρομαι για τη φωτογραφία στο λύκειο. Έπεισα τη μάνα μου να μου αγοράσει μια κάμερα με λίγα χρήματα. Όταν την έπιασα στα χέρια μου θυμάμαι πως την κουβαλούσα πάντα στο σχολείο μαζί μου, μέσα στο σακίδιό μου. Είχα ενθουσιαστεί τόσο πολύ, που δεν την άφηνα σπίτι, γιατί φοβόμουν πως κάποιος θα μου την κλέψει. Αστείο, αλλά έτσι ήταν. ΄Ημουν τότε το μόνο παιδί στο σχολείο που ασχολιόταν με τη φωτογραφία, απ’ όσο θυμάμαι, και όλοι ήξεραν πως μου αρέσει και ότι ασχολούμαι με αυτήν, ακόμα και οι καθηγητές μου. Αυτή η παλιά και φτηνή κάμερα που είχα, ήταν το κίνητρο που με έκανε να μάθω πράγματα για τον εαυτό μου, αλλά και να ξεφύγω από την ρουτίνα και τα προσωπικά προβλήματα που βίωνα. Θυμάμαι πως ό,τι συνέβαινε στην Αθήνα προσπαθούσα να το ακολουθώ. Η κάμερα αυτή με έκανε να βγαίνω από το σπίτι και να αναζητώ τον κόσμο, αλλά και τους προβληματισμούς που είχα σαν παιδί. Με έκανε να αισθάνομαι και να σκέφτομαι.

Ποια ήταν η αρχή;
Η πρώτη μου επαφή με τη φωτογραφία ξεκίνησε με μια πλαστική αναλογική φωτογραφική μηχανή, που είχε ο μπαμπάς μου. Δεν ήταν φωτογράφος, απλά του άρεσε πολύ να βγάζει πορτρέτα και αναμνηστικές φωτογραφίες. Παλαιότερα στο σπίτι μας κάναμε πολλά όμορφα τραπέζια με συγγενείς και φίλους κι ο πατέρας μού ανέθετε να φωτογραφίζω τις οικογενειακές μας στιγμές με την αναλογική κάμερα. Τραβούσα και άλλα αναμνηστικά στιγμιότυπα, όπως όταν χιόνιζε στην περιοχή που ζούσαμε στην Αθήνα ή όταν πετάγαμε χαρταετό στου Φιλοπάππου. Αυτό με κέρδισε και με έκανε να ασχοληθώ με την ανθρωποκεντρική φωτογραφία. Ήθελα να αποτυπώνω αληθινές στιγμές, εικόνες γεμάτες συναίσθημα, ήθελα να αποτυπώνω αυτό που βίωνα. Με ένα απλό κινητό, που πήρα λίγο αργότερα, τράβαγα τα πάντα. Ήμουν το μόνο παιδί στην παρέα που τραβούσα τις παιδικές μας αναμνήσεις, ακόμα και στο σχολείο. Φωτογράφιζα συνέχεια τους φίλους μου και την οικογένειά μου. Αυτό πιστεύω ότι με βοήθησε στην πορεία, ήταν κάτι σαν εξάσκηση. Έτσι, όταν ήρθε η ώρα να προσεγγίσω ανθρώπους, για να τους φωτογραφίσω για κάποιο ρεπορτάζ, δεν είχα τόσο φόβο.

Σπούδασες φωτογραφία;
Ναι, με οικονομικά βραβεία που κέρδισα μέσα από διάφορους διαγωνισμούς φωτογραφίας. Δεν είχα την οικονομική άνεση, οπότε έψαξα εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης. Δούλεψα και σαν βοηθός σημαντικών Ελλήνων φωτογράφων, αποκομίζοντας γνώσεις, αλλά κυνήγησα και πολλούς διαγωνισμούς που ανακάλυπτα στο διαδύκτιο. Έτσι σπούδασα φωτογραφία, ιστορία τέχνης αλλά και Photomedia. Το αγαπώ πολύ αυτό που κάνω και γι’ αυτό μπήκα στη διαδικασία να βρω τρόπους να το πετύχω. Αν είχα αφεθεί στην απογοήτευση, δε θα τα είχα καταφέρει.

Πώς είναι ο χώρος του φωτορεπορτάζ και της φωτογραφίας – ντοκουμέντο αυτή τη στιγμή;
Είναι σκληρός, με μεγάλο ανταγωνισμό. Υπάρχουν πολλοί καλοί φωτορεπόρτερ και, προκειμένου να επιβιώσεις, πρέπει να εξελίσσεσαι κάθε μέρα σαν φωτογράφος, αλλά και σαν προσωπικότητα μέσα στην κοινωνία. Όταν πρωτοεμφανίστηκα ήμουν μόλις 16 χρόνων κι αυτό είχε προκαλέσει εντύπωση. Φυσικά πέρασα πολλά μέχρι να με αποδεχτεί και να με εμπιστευτεί ο χώρος μου, η πιάτσα όπως την λέμε. Έκανα αρκετά λάθη στην αρχή, ήμουν μικρός, αυθόρμητος και δε γνώριζα τους κανόνες αυτής της δουλειάς. Αυτά όμως τα λάθη με βοήθησαν να είμαι ένας σωστότερος, ελπίζω, επαγγελματίας σήμερα. Δεν με βλέπουν πια ως ένα παιδί, αλλά σαν έναν φωτογράφο και αυτό το πέτυχα με πολλή υπομονή, επιμονή και πολλή πολλή δουλειά. Έχω πολλά ακόμα να μάθω, αλλά και να δώσω λόγω της νεαρής μου ηλικίας, με πολλή όρεξη και πάθος γι’ αυτό που κάνω. Ελπίζω κάποια στιγμή να με ανταμείψει αυτός ο αγώνας και αυτή η συνεχής προσπάθεια.

Το φωτορεπορτάζ είναι κάτι που έχει συχνά σχέση με τον κίνδυνο;
Σίγουρα όταν έχεις να καταγράψεις γεγονότα και καταστάσεις πάντα εκτίθεσαι στον κίνδυνο. Στην Ελλάδα ο κίνδυνος είναι μάλλον μεγαλύτερος, γιατί κάποιες φορές δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο εχθρός και ποιος δεν είναι. Πριν κάποιες μέρες κατά την διάρκεια συγκέντρωσης διαμαρτυρίας έξω από ένα συμβολαιογραφείο στα Εξάρχεια, τραυματίστηκα σοβαρά από άνδρα των ΜΑΤ, που με χτύπησε με το γκλοπ στον αυχένα, παρά τους νόμους και τους κανόνες που υπάρχουν μεταξύ αστυνομικών και φωτορεπόρτερ – δημοσιογράφων. Αυτοί οι νόμοι δεν τηρούνται πάντα και έτσι πολλές φορές παραμένουμε απροστάτευτοι και εκτεθειμένοι σε κίνδυνο. Έχουν συμβεί πολλές φορές περιστατικά με φωτογράφους που έχουν τραυματιστεί από αστυνομικούς, όμως η πολιτεία και ο νόμος κλείνουν τα μάτια, δίχως να τιμωρούνται οι υπεύθυνοι. Αν θες τελικά να ασχοληθείς με κάτι τέτοιο πρέπει να έχεις πολύ πάθος και αγάπη και φυσικά να δεχτείς μέσα σου πως κάνεις ένα επικίνδυνο επάγγελμα και πως το μόνο όπλο που έχεις είναι η κάμερα. Η κάμερα που κάποιους, πάντα θα τους ενοχλεί.


Ο Άγγελος Μπαράι είναι φωτογράφος στο χώρο του φωτορεπορτάζ και της φωτογραφίας – ντοκουμέντο. Κατάγεται από την Αλβανία, αλλά δεν πρόλαβε να τη γνωρίσει, καθώς μετανάστευσε πολύ νωρίς στην Ελλάδα μαζί με τους γονείς του. Το έργο του επικεντρώνεται κυρίως στα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, στη μετανάστευση, στην επίδραση της τρέχουσας οικονομικής κρίσης στην ελληνική κοινωνία και στην ανανέωση της χώρας γεννήσεώς του, την Αλβανία. Έχει εργαστεί ως βοηθός μερικών από τους σημαντικότερους Έλληνες φωτογράφους του χώρου. Ήταν φωτογράφος για εθνικές και διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις, με κάποιες από τις οποίες διατηρεί συνεργασία. Επίσης έχει φωτογραφίσει πολλές τοπικές συλλογικότητες και πρωτοβουλίες, με στόχο να αναδείξει το έργο τους. Εργάζεται ως ανεξάρτητος φωτορεπόρτερ για online μέσα μαζικής ενημέρωσης και για πρακτορεία ειδήσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εικόνες του διανέμονται από τους οργανισμούς φωτογραφίας, με έμφαση στις προσωπικές δουλειές του σχετικά με την Αλβανία και τη μετανάστευση στην Ελλάδα. Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό και έργα του έχουν ξεχωρίσει σε διάφορους διαγωνισμούς.

https://www.facebook.com/aggelosbarai/
https://www.instagram.com/aggelos_barai_photo