Σταύρος Κομίνης: "Η φωτογραφία αποτυπώνει την ψευδαίσθηση πίσω από την πραγματικότητα"

Σταύρος Κομίνης: “Η φωτογραφία αποτυπώνει την ψευδαίσθηση πίσω από την πραγματικότητα”

Λίνα Μανέτα 26 Ιούν 2017 Συνεντεύξεις

Ο Σταύρος Κομίνης ήταν ο πρώτος άνθρωπος από τον οποίο ζήτησα συνέντευξη και υπήρξε καθ’όλα εξυπηρετικός και προσηνής. Είναι ένας σύγχρονος φιλόσοφος που εμπνέεται από το καθετί για τις φωτογραφίες του. Στη συνέντευξη που ακολουθεί τα εξηγεί και ο ίδιος με τον δικό του απολαυστικό τρόπο.

Με (κλασική) δυσκολία επέλεξα τη συγκεκριμένη φωτογραφία ανάμεσα στις τόσες καλές σου για την απροσδιοριστία της κυρίως…έχει αυτό το παραμυθικό στοιχείο. Θυμίζει παιχνίδι βγαλμένο από τη Χώρα των Θαυμάτων ή σκάκι. Θα ήθελες να μας πεις τι είναι, καθώς και τις συνθήκες λήψης της (φωτογραφία κεφαλίδας);

Πράγματι έχει το παραμυθικό στοιχείο γιατί είναι τα πλοία των Ελλήνων που καταπλέουν για την Τροία. Το έμπειρο μάτι όμως θα μπορούσε να πει πως είναι και βάσεις στήριξης μεταλλικής επένδυσης σε κτίριο του παρόντος. Ως λάτρης των γρίφων πάντα μου αρέσει να μπερδεύω το μυαλό και το μάτι όταν έχω τη δυνατότητα και τη στιγμιαία φαντασία. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία περιμένω σε ένα ραντεβού επειδή έχω φτάσει νωρίς (κάτι που συμβαίνει σπάνια) και καταλήγω να αργώ (κάτι που συμβαίνει συνέχεια).

Παρατήρησα πως θεματικά σε ελκύει αρκετά το βιομηχανικό περιβάλλον. Εκσκαφείς, σιδηροκατασκευές, αλουμίνιο και μέταλλο κυριαρχούν. Τι είναι αυτό που σε ωθεί να τα επισκέπτεσαι ξανά και ξανά;

Η ανάγκη που σε σπρώχνει να ξυπνάς κάθε μέρα να πηγαίνεις στη δουλειά. Κυριολεκτικά όμως. Και αυτό γιατί οι περισσότερες φωτογραφίες είναι από το χώρο εργασίας μου. Πέρα από την πλάκα όμως, βασική μου επιρροή ως προς την ροπή μου προς το βιομηχανικό περιβάλλον, αποτελούν οι πίνακες του Ντε Κίρικο. Απουσία ζωής και κίνησης σε μέρη όπου σε φυσιολογικές συνθήκες θα περίμενες να σφύζουν από κόσμο. Μια ατμόσφαιρα μελαγχολίας και μυστηρίου. Φυσικά τα παραπάνω αφορούν τους πίνακες του και ούτε κατά διάνοια τις φωτογραφίες μου.

Όταν καταπιάνεσαι με το ανθρώπινο στοιχείο, το προσεγγίζεις με σεβασμό, αλλά και τόλμη. Είτε είναι φιγούρες θολές ή μικροσκοπικές, δημιουργούν ένα δυνατό αποτέλεσμα. Παρ’όλ’αυτά, αναλογικά τουλάχιστον, καταλαμβάνουν έναν μικρό αριθμό στο σύνολο των φωτογραφιών σου. Θεωρείς πως είναι δύσκολο ή περίπλοκο θέμα ο άνθρωπος;

Αναλόγως το πώς το προσεγγίζεις. Μια σέλφι ή ένα πορτρέτο πχ δεν είναι απαραίτητα κάτι περίπλοκο. Απλά δεν είναι ο στόχος μου. Προτιμώ να εμφανίζονται θολές ή μικροσκοπικές οι φιγούρες σαν φαντάσματα ή σαν οπτασίες δίνοντας έτσι έναν πιο μεταφυσικό τόνο. Επίσης δε μου αρέσει να στήνω σκηνικά και κυρίως ανθρώπους. Σαν κάτι φωτογραφίες από πάρτυ όπου ο φωτογράφος πριν το κλικ μοιάζει να φωνάζει: “Κάντε πως περνάτε καλά”. Άσε που δεν έχω και το ταλέντο για να κάνω κάτι τέτοιο, να αποτυπώσω όπως πρέπει δηλαδή στην ουσία κάτι τόσο δύσκολο όπως είναι το βλέμμα. Προτιμώ να κάνω τα πορτρέτα αγαλμάτων, κι αν κάτι δεν πάει καλά, δεν πληγώνεται και κανένας.

Όταν η ματιά μου περιπλανήθηκε πάνω στις φωτογραφίες σου, ξεκουράστηκε. Νομίζω πως έχει να κάνει με τη χρωματική, ή πιο σωστά, την τονική σου παλέτα. Σχετίζεται με το στυλ που θέλεις να καθιερώσεις; Θα έλεγες, για την ακρίβεια, ότι έχεις κάποιο στυλ;

Δε θα ήθελα να καθιερώσω ένα στυλ. Ίσως αυτές που είναι προφίλ κάποιων μηχανημάτων, τροχοφόρων κτλ που μοιάζουν σαν από φωτογραφίες από αγγελίες μεταχειρισμένων να έχουν ένα συγκεκριμένο μοτίβο αλλά δεν είναι το κυνήγι ενός στυλ, αλλά η προσπάθεια να φανούν φιλικές και όχι επιθετικές προς το μάτι. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον για έναν ερασιτέχνη να δοκιμάζει σε διάφορα είδη τις δυνάμεις του ώστε να τρώει τα μούτρα του και να βελτιώνεται. Ποτέ δε μου άρεσε η εξειδίκευση σε κάτι, αν και γνωρίζω οτι αυτό μπορεί να έχει επίπτωση στην ποιότητα, όχι μόνο στη φωτογραφία αλλά και γενικότερα στη ζωή. Και ναι, αυτό είναι μια αδυναμία μου.

Οι περισσότερες φωτογραφίες σου έχουν επεξεργαστεί ως έναν βαθμό…αλλοιώσεις, θολά σημεία, αντιθέσεις φωτός… Πώς αποφασίζεις αυτό το κομμάτι; Ενστικτωδώς ή υπάρχει κάποιο σύστημα, αν μπορούμε να το πούμε έτσι;

Τη στιγμή που μια φωτογραφία επιλέγεται μπαίνει άμεσα στο χωνευτήρι. Δείκτες φωτός αντιθέσεως αυξομειώνονται, μπαίνουν χρώματα, αλλάζουν φίλτρα, περιστροφές, ξεθώριασμα (όχι βινιετάρισμα), σκιάσεις, φωτεινοί τόνοι, σκοτεινοί τόνοι, απόρριψη ζουμ (όχι βινιετάρισμα – σιχαίνομαι το βινιετάρισμα) και πάλι από την αρχή, αυξομειώσεις, φως, σκοτάδι, σαν καρουζέλ ένα πράμα… Η διαδικασία αυτή κρατάει καμιά δεκαριά δευτερόλεπτα αλλά μετά από αυτό ξέρω τι θα κάνω και ότι δε θα μετανιώσω κάποια στιγμή την επιλογή μου.

Μας συστήνεσαι με το απόφθεγμα του Μπόρχες. Είναι κοινός τόπος πως η φωτογραφία αποτυπώνει την πραγματικότητα. Σε κάποιες δικές σου όμως, μέσω π.χ. της θολούρας, επιτυγχάνεται κάτι ονειρικό. Πιστεύεις ότι μπορεί να αποτυπωθεί φωτογραφικά το όνειρο πίσω από την πραγματικότητα;

Η πραγματικότητα δεν μπορεί να αποτυπωθεί γιατί είναι υποκειμενική. Άπειρα άτομα στον ίδιο χώρο, τον ίδιο χρόνο δεν θα τραβήξουν ποτέ την ίδια φωτογραφία όπως θα έλεγε ο Μπόρχες ή ο Ηράκλειτος. Η φωτογραφία είναι η παγίδευση φωτονίων από έναν ονειρικό παράλληλο κόσμο δίπλα μας. Πάντα αποτυπώνεται η ψευδαίσθηση πίσω από την πραγματικότητα. Ή και το όνειρο, αν προχωρήσεις σε επεξεργασία. Αλλά ας αναλογιστούμε και τους κινδύνους που θα έκρυβε μια τέτοια συσκευή που θα αποτύπωνε τα όνειρα μας. Ο Βέντερς το έδειξε πάρα πολύ καλά αυτό στην ταινία «Μέχρι το τέλος του κόσμου» όπου οι άνθρωποι τρελαίνονται και δε θέλουν να ζήσουν πλέον, αφού από μία κάμερα μπορούν να δουν τα όνειρά τους.

Σκουριά. Η οδός που ακολουθεί ο χρόνος για να αφήσει το αποτύπωμά του. Και η βιομηχανική θεματική σου βρίθει τέτοιων φωτογραφιών. Αν το προσέγγιζα ψυχολογικά θα έλεγα ότι σε απασχολεί το πέρασμα του χρόνου. Είναι η φωτογραφία για σένα ο τρόπος να τον “σταματήσεις”;

Για την ακρίβεια προσπαθώ να τον αφαιρέσω από τον χώρο. Και η σκουριά είναι αυτό που μένει από τη διαδικασία. Ούτως ή άλλως το να σταματήσεις το χρόνο είναι έστω και μεταφορικά ακατόρθωτο. Ας πούμε οτι είμαστε απλοί παρατηρητές ενός βέλους που εκτοξεύτηκε κάποτε με στόχο ένα μήλο κι αυτή είναι μια παραδοχή ώστε να μην θεωρηθούν όλα μάταια. Δεν είναι λίγο επικίνδυνο να σταθείς στην τροχιά ενός βέλους;

Οι 2 πρώτες φωτογραφίες σου αναρτήθηκαν 4 χρόνια πριν. Έκανες ένα ινσταγκραμικό διάλειμμα και επανήλθες, με τον τελευταίο χρόνο να είναι ο πιο παραγωγικός. Τι βλέψεις έχεις για την εξέλιξή σου φωτογραφικά;

Καμία βλέψη μακροπρόθεσμη, μικρά βήματα μόνο. Το instangram είναι ένα “εύκολο” μέσο για να δείξεις τις φωτογραφίες σου και εννοώ στο καλλιτεχνικό κομμάτι. Κάποιες φορές σκέφτομαι οτι κλέβω κάποιους, οι οποίοι πάνε σε σχολές, δημιουργούν ομάδες, ασχολούνται με πιο ορθόδοξο τρόπο κατά μια έννοια, κάτι το οποίο θα ήθελα να κάνω κι εγώ αν είχα το χρόνο. Αυτή τη στιγμή καλύπτονται οι ερασιτεχνικές ανάγκες μου. Όσον αφορά το διάλειμμα που ανέφερες, είχε να κάνει με το ότι δεν το είχα ψάξει και τόσο πολύ στην πρώτη μου επαφή. Πραγματικά μπορείς να βρεις υπέροχες δουλειές από ωραίους ανθρώπους αν έχεις υπομονή να ψάξεις.
Και κάτι τελευταίο: στην αναζήτηση στο timeline του instangram κατεβάζεις το δάχτυλο γρήγορα και εμφανίζονται συνεχώς φωτογραφίες. Ακόμα και εδώ, σε μια επιφανειακή (το τονίζω) προσέγγιση του “Φωτεινού θαλάμου” του Ρόλαν Μπάρτ βρίσκουμε τις έννοιες του studium και του punctum. To studium είναι το πεταχτό like που κάνεις κατεβάζοντας το δάχτυλο σε κάτι που σου αρέσει, το γενικό δηλαδή, ενώ το punctum είναι απο αυτό που σε κεντρίζει να γυρίσεις πίσω, να κοιτάξεις πολύ περισσότερο τη φωτογραφία, να ενθουσιαστείς, να σχολιάσεις, να την ξαναδεις, να ζηλέψεις. Όπως είπαμε, ο χρόνος είναι περιορισμένος. Σεβασμός και like σε αυτούς που μπορούν να κάνουν το χόμπι τους επάγγελμα.