Γιάννης Κισκήρας: “Συλλέγω τις εμμονές μου”
ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΡΩΤΑΣ / Αν ανοίξεις την βαλίτσα θα ξεχειλίσει η θάλασσα. Δεν πρέπει να ρωτάς πώς συμβαίνουν όλα, η αγάπη τρίβεται στις κροκάλες της ακροποταμιάς κι οι άνθρωποι χάνονται, όπως οι χείμαρροι, ραγισματιές που τους ρουφάει το διψασμένο χώμα του θέρους. Η αποσταγμένη μνήμη μας εξακοντίζει λάμψεις και σπίθες που παράπεσαν από την πρώτη μας καρδιά.
Ένα από τα ποίηματά σου, που μου έκαναν εντύπωση … Εγώ πάντως Γιάννη, συνεπαρμένος από το ποίημά σου, θα μπω στον πειρασμό να ΡΩΤΗΣΩ: Τι σημαίνει για σένα φωτογραφία;
Η φωτογραφία είναι για μένα, Θοδωρή, (μαζί με την ποίηση) εργαλείο έκφρασης και τρόπος θέασης του κόσμου. Με τη φωτογραφία επιθυμώ να επικεντρωθώ όχι μόνο στις φαινομενικές διαστάσεις του, αλλά και στα λεπτά σημεία που χωρίς το πάγωμα της στιγμής, ο ανθρώπινος νους δεν είναι ικανός να τα συλλάβει.
Ανέφερες Θοδωρή τη φράση «η αποσταγμένη μνήμη μας…» στο ποίημα κι έχω την αίσθηση ότι η φωτογραφία λειτουργεί ως αποσταγμένη μνήμη, απαθανατίζει εικόνες και συναισθήματα και συχνά, αν πρόκειται για επιτυχημένη εικόνα, προσφέρει διαφορετικές αναγνώσεις μέσα στο χρόνο. Είναι πάθος για μένα, κι αξίζει να ζεις με πάθος τα πράγματα που σου προσφέρουν ευτυχία.
Αφαιρετικές εικόνες (όπως και η ποίησή σου), εικόνες καθημερινές, που μέσα από τη λήψη τους, τους προσδίδεις μια εξωπραγματικότητα… τους προσδίδεις και μια ονειρική διάσταση. Επιλογή σου; Είναι ο τρόπος θέασης των πραγμάτων γύρω σου; Τρόπος ζωής και εμμέσως άμυνα σε ό,τ ι ζούμε και μας θλίβει; Τι από όλα αυτά;
Στη ζωή, εμείς δίνουμε στα πράγματα το νόημα που επιθυμούμε. Σε σχέση με την Ιδιοσυγκρασία μου, όπως και στην ποίηση, έχω μια τάση να δίνω έμφαση στην ονειρική διάσταση της ζωής. Υπάρχουν βέβαια εικόνες που μας περιμένουν έτοιμες να τις αποτυπώσουμε και εικόνες που πρέπει εμείς οι ίδιοι να δημιουργήσουμε. Πιθανόν για να αμβλύνουμε, να γλυκάνουμε τις τραχιές γωνιές μέσα μας και έξω μας. Πολλές φορές, το παράξενο, το εξωπραγματικό που δημιουργεί μια αφαιρετική εικόνα, θα μιλήσει άηχα κι αιχμηρά και θα σε αναγκάσει να αναρωτηθείς το γιατί.
Ίσως οι ερμηνείες που θα δώσεις, οι εικασίες να είναι ο δικός σου τρόπος απάντησης στα ερωτήματα. Και όπως όλοι μας, ψάχνω για αρχέτυπα μες τις φωτογραφίες μου, εικόνες που ξεκλειδώνουν μνήμες και κρυμμένα συναισθήματα. Βέβαια στη γλώσσα της φωτογραφίας αυτό απαιτεί για τον θεατή μια παιδεία που μπορεί όμως να κατακτηθεί.
Γιατί ασπρόμαυρη πάντα η εκδοχή του οπτικού σου πεδίου;
Η ενασχόλησή μου με τη λογοτεχνία, τα διαβάσματά μου, έπλαθαν πάντα μέσα μου εικόνες που κραύγαζαν να εξωτερικευθούν, να οπτικοποιηθούν. Και η μελέτη των μεγάλων φωτογράφων-δασκάλων του 20ου αιώνα αναπόφευκτα επηρέασε… – το πρώτο βήμα είναι τους μιμηθείς. Άλλωστε, η μεγάλη φωτογραφία δόθηκε αρχικά σε α/μ και είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να ξεπεράσει κάποιος τον περισπασμό του βλέμματος εξαιτίας των χρωμάτων και να δώσει στο θεατή τη συμπυκνωμένη οπτική του με τη λιτότητα και τη χάρη της α/μ προοπτικής. Κοιτούσα για παράδειγμα πρόσφατες δουλειές του Οικονομόπουλου και του Μπεχράκη κι ενθουσιάστηκα. Απαιτεί ιδιαίτερες δεξιότητες και ταλέντο.
Να μείνω λίγο στο ασπρόμαυρο. Ο ασπρόμαυρος κινηματογράφος τι ρόλο έχει παίξει στον αποχρωματισμό της ζωής; Κάποιες φορές κοιτάζοντας τις εικόνες σου, νιώθω πως κάποιες έχουν βγει από γυρίσματα φελλινικής ταινίας.
Είναι μεγάλο σχολείο, Θοδωρή, όλες αυτές οι κλασσικές ταινίες των σπουδαίων δημιουργών. Ό,τι μπορεί να πάρει ο καθένας από αυτούς, αποτελεί μεγάλο κέρδος. Προσωπικά, ίσως περισσότερο να με επηρέασαν τα film noir και ιδιαίτερα η μεταφορά των βιβλίων του Graham Green (που είναι και η εξειδίκευσή μου) στη μεγάλη οθόνη. Οι δραματικές φωτοσκιάσεις, η συνεχής εναλλαγή φωτός και σκότους, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα μυστηρίου κι ο πρωταγωνιστής που πότε είναι ήρωας και πότε αντιήρωας, κάτι που λίγο- πολύ, με τα διλλήματα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά, είμαστε όλοι στη ζωή μας.
Πώς ξεκίνησες να φωτογραφίζεις; Μίλησέ μου λίγο για ό,τι έχεις κάνει μέχρι τώρα. Είναι ενδιαφέρον να ακούσουμε για τα είκοσι χρόνια πορείας στη φωτογραφία.
Είναι παράξενο, αλλά μέχρι τη στιγμή που τυχαία ξεφύλλισα μία συλλογή με φωτογραφία δρόμου του μεγάλου Bruce Davidson σε ένα επαρχιακό βιβλιοπωλείο στην Αγγλία, δεν είχα σκεφθεί ποτέ μου αυτή τη διάσταση της α/μ φωτογραφίας. Κάτι έλαμψε μέσα μου, ήταν σαν ένα θαύμα, το πώς ο φωτογράφος παρουσίαζε τη θλίψη και τη χαρά των πρωταγωνιστών ενός τσίρκο, σ’ αντίθεση με ό,τι γνώριζα μέχρι τότε και ό,τι συμβατικό είχα δει! Η λήψη αυτών των φωτογραφιών, τόσο σε φόρμα όσο και σε περιεχόμενο με καθήλωσαν! Κι άρχισα να βγάζω α/μ φωτογραφίες που τις τύπωνα στο χέρι, στον πρώτο σκοτεινό μου θάλαμο, που κι αυτός αργότερα ξεπεράστηκε απ’ την τεχνολογία.
Συμμετείχα στις πρώτες μου εκθέσεις κι η φωτογραφική μηχανή -ανεξαρτήτως διάθεσης- έγινε προέκταση του χεριού μου, μια καταγραφή των καθημερινών σκηνικών της ζωής. Τα τελευταία δε χρόνια, στα σχολεία που εργάζομαι δημιουργούμε μαζί με τα παιδιά προγράμματα πάνω στην φωτογραφία και την ποίηση, ένα από τα οποία κυκλοφόρησε και σε βιβλίο και τιμήθηκε με αριστείο από το Υπουργείο Παιδείας. Και είναι μεγάλη ικανοποίηση για μένα να ξέρω πως παλιοί μαθητές μου, έφηβοι πια ή νεαροί άνδρες και γυναίκες εκφράζονται μέσα από την φωτογραφία και την ποίηση, επηρεασμένοι από τα μαθήματα που κάποτε κάναμε μαζί.
Το συναίσθημα τι ρόλο παίζει όταν καδράρεις και πέφτει ο φωτοφράχτης;
Τεράστιο, Θοδωρή! Τη στιγμή της αναζήτησης εικόνων που εκφράζουν ένα αποτύπωμα στον εσωτερικό μου κόσμο, θα έλεγα ότι το συναίσθημα είναι το καύσιμο για να πάρει σάρκα και οστά η φωτογραφική διαδικασία. Σε κάθε άλλη περίπτωση δεν θα υπήρχε καν λόγος να σηκώσω τη μηχανή (ή και το κινητό πια) και να καδράρω. Κι αυτό το συναίσθημα, υπερβολικό καμιά φορά μου έχουν πει, αποτυπώνεται στις εικόνες. Εξισορροπείται βέβαια από την αναζήτηση μιας γεωμετρίας στην εικόνα που δίνει συχνά ως αποτέλεσμα τη μέση οδό.
Δουλεύεις με συγκεκριμένο πλάνο; Με προσδιορισμένο θέμα εκ των προτέρων;
Μπορεί να ακουστεί αστείο, Θοδωρή, αλλά πιστεύω ότι κάθε φωτογραφία είναι μια εξομολόγηση που δίνεται όταν είναι ώριμες οι καταστάσεις. Υπάρχουν πράγματα, φυσικά, μες το μυαλό μου, ξέρω περίπου τι ψάχνω, αλλά όπως συμβαίνει συχνά στη φωτογραφία δρόμου -φωτογράφιση της ζωής δηλαδή- οι αντιδράσεις και το κλικ είναι αυθόρμητα.
Δυο φωτογραφικά λευκώματα στην πλάτη σου «Θραύσματα αλήθειας» και «Συντονισμένο χάος». Κοιτάζοντας τις συλλογές σου μου εντυπώθηκαν κυρίως οι μοναχικές φιγούρες… «στη δική του ακτή ο καθένας/σ’ άλλες που έζησε/ και σ’ άλλες, που έχτισε/κομμάτι κομμάτι στο μυαλό…». Η μοναξιά για σένα είναι επιλογή του καθενός ή να μείνω στην καβαφική εκδοχή «Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη»;
Έχω την πεποίθηση Θοδωρή, ότι η υπαρξιακή μοναξιά αποτελεί αξίωμα. Πάνω στους εμβληματικούς αυτούς στίχους του Καβάφη που πολύ εύστοχα ανέφερες, θα έλεγα ότι μόνο ο έρωτας μάς ανοίγει μια πόρτα, στιγμιαία έστω, να βγούμε από τα τείχη, αλλά και πάλι για να συναντήσουμε μια ιδεατή αντανάκλαση του εαυτού μας.
Υπάρχει πίσω από τη μοναχικότητα κι ένα χιούμορ ή για να ακριβολογήσω ένα μειδίαμα προς τη ζωή που περνά μπροστά από τον φακό… Παρατηρητής της ζωής που τρέχει… Υπάρχει η άποψη πως ο φωτογράφος είναι παθητικός δέκτης της πραγματικότητας. Θα συμφωνήσεις σ’ αυτό;
Με έχει απασχολήσει κατά καιρούς πολύ το ερώτημα αυτό. Θα απαντήσω με τα λόγια του H.C. Bresson που με καλύπτουν πλήρως «Απλά ζήσε και η ζωή θα σου φέρει τις εικόνες». Σε κάθε περίπτωση, θα πρόσθετα, υπάρχει και η εσωτερική ζωή που κραυγάζει για να εκφραστεί.
Τυνησία, Νέα Υόρκη, Ιταλία, κάποιοι ταξιδιωτικοί σου προορισμοί. Εικόνες από πολλά σημεία της Ελλάδας. Πώς έχεις καταφέρει κι έχεις ξεπεράσει τον ταξιδιωτικό χαρακτήρα μιας φωτογραφίας και προσδίδεις στις εικόνες σου, άλλα στοιχεία πιο φωτογραφικά;
Πέραν της αναμνηστικής φωτογραφίας στα ταξίδια, που έχει κι αυτή τη γλύκα της και την αξία της, για τον φωτογράφο που αποθησαυρίζει στιγμές, οι καινούριες παραστάσεις δεν είναι παρά το πρόσχημα να εξακολουθήσει να δοκιμάζει τον εαυτό του και τις προσδοκίες του και να αποτυπώνει νοητικά σχήματα, όπως και στον τόπο που ζει. Φυσικά, τα ερεθίσματα στα ταξίδια είναι φρέσκα και περισσότερο ελκυστικά, δίνουν καινούρια πνοή στην προσπάθεια δημιουργίας φωτογραφικού έργου. Χρειάζεται όμως να ξεφύγεις από την πεπατημένη. Να περιπλανηθείς και να χαθείς. Μεγάλο ερώτημα Θοδωρή, τι θα μεταφέρεις -και φωτογραφικώς- εσύ στον τόπο που επισκέπτεσαι και τι θα σου δώσει εκείνος. Στην προμετωπίδα της σελίδας μου στο Instagram γράφω: Συλλέγω τις εμμονές μου. Πάντως το μυστικό είναι η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση με τον άνθρωπο, το μυστικό είναι πάντα ο ανθρώπινος παράγοντας.
Στην αρχή σε ρώτησα τι σημαίνει για σένα η φωτογραφία… εδώ θα σε ρωτήσω: τι σου έχει προσφέρει η φωτογραφία μέχρι τώρα;
Στιγμές αγαλλίασης, πριν και μετά το κλικ και φίλους για να μοιραζόμαστε και να βαδίζουμε μαζί στο ίδιο μονοπάτι!
To profile του Γιάννη Κισκήρα στο Instagram είναι: yper_value
