Γιάννης Γαϊτανίδης: “…με υλικά της πραγματικότητας, μπορείς να δημιουργήσεις το παράλογο, το κωμικό, το δραματικό, το ατμοσφαιρικό …”
Ο Γιάννης Γαϊτανίδης είναι ένας αντισυμβατικά υπέροχος φωτογράφος. Μια ματιά στο προφίλ του είναι απόδειξη πως δεν υπάρχει φωτογραφία αντικειμενικά “βαρετή”. Ανήσυχο πνεύμα, φωτογραφίζει κοπέλες σε περίπτερα και ακέφαλους μηχανόβιους. Εξίσου ενδιαφέρων και στα λεγόμενά του όπως ακολουθούν.
Μου δίνεις την εντύπωση πως θα μπορούσες να φωτογραφίσεις άνετα τόσο με πλήρη εξοπλισμό, όσο και με απλό κινητό. Τι χρησιμοποιείςx και ποιες οι γνώσεις/σπουδές σου;
Έχω σπουδάσει σκηνοθεσία κινηματογράφου και αισίως, δουλεύω σαν σκηνοθέτης κάνοντας ντοκιμαντέρ, διαφημιστικά, και κάποιες ταινίες μικρού μήκους. Υπάρχει μια συνεχόμενη τριβή με το θέμα της εικόνας και άρα, όπως σωστά παρατήρησες, μπορώ να φωτογραφίσω με οποιοδήποτε εξοπλισμό. Τραβάω φωτογραφίες και με το κινητό, αλλά πλέον το χρησιμοποιώ πολύ λίγο, γιατί πριν από μερικούς μήνες αγόρασα μια φωτογραφική μηχανή και από τότε κόλλησα με αυτήν. Είναι μια compact ψηφιακή με σταθερό φακό 35mm. Είναι μικρή και διακριτική, την κουβαλάω σχεδόν πάντα μαζί μου. Σε περιπτώσεις ‘ανάγκης’, βέβαια, χρησιμοποιώ και το κινητό.
Φίλος μου είπε όταν είδε το προφίλ σου “καθαρόαιμος στριτ, χωρίς εξυπνακίστικα”. Έχεις δοκιμαστεί σε άλλα είδη και κατέληξες στη φωτογραφία δρόμου ή ήξερες από την αρχή ότι αυτή σε εκφράζει;
Είχα να ασχοληθώ συστηματικά με την φωτογραφία πολλά χρόνια, παλαιότερα τράβαγα φιλμ και λίγο ό,τι να’ναι. Μετά για πολύ καιρό τίποτα. Εδώ και μερικούς μήνες έχω ξαναμπεί στο τριπάκι της φωτογραφίας. Δεν θεωρώ πως είμαι καθαρόαιμος στριτ, είναι η φάση που περνάω τώρα. Σε λίγο καιρό μπορεί να τραβάω μόνο την οικογένειά μου ή βιομηχανικά τοπία. Είναι θέμα διάθεσης. Μου αρέσει να περπατάω στην πόλη, να εξερευνώ μέρη που δεν ξέρω, να προσπαθώ να διακρίνω την ενδιαφέρουσα στιγμή, την ενδιαφέρουσα φιγούρα. Η φωτογραφία δρόμου μου δίνει το καλύτερο άλλοθι για να τα κάνω όλα αυτά. Είναι, επίσης, καλό φάρμακο για την καταπολέμηση του να χάνεσαι με τις ώρες στις σκέψεις και τα προβλήματά σου. Συγκεντρώνεσαι στο έξω από σένα.
Πάρα πολλές φορές η κάμερα είναι σε απόσταση αναπνοής από τον φωτογραφιζόμενο. Έχεις ένα καλώς εννοούμενο θράσος. Σαν να θες να δεις αντιδράσεις κι έτσι να εμβαθύνεις μέσα τους. Τι σε παρακινεί εκείνη τη στιγμή;
Μου αρέσει η αποσπασματικότητα, οι στάσεις, οι χειρονομίες, η λεπτομέρεια που χάνεται μέσα στο σύνολο αλλά αποκτάει υπόσταση μέσα στο κάδρο. Οι άνθρωποι στο δρόμο σπάνια αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει γύρω τους και αυτό μου δίνει το κουράγιο να πλησιάσω. Γενικά, δεν είμαι θρασύς σαν χαρακτήρας, προσπαθώ να είμαι διακριτικός, αλλά διασκεδάζω με το να δοκιμάζω τα όριά μου σε σχέση με το πόσο κοντά μπορώ να πλησιάσω κάποιον. Έχει περισσότερη πλάκα να είσαι μέσα σε αυτό που συμβαίνει. Έτσι το πράγμα γίνεται πιο σωματικό, έχει αλληλεπίδραση και εγγύτητα. Τις περισσότερες φορές, ειδικά με τους ανθρώπους, όσο πιο κοντινή είναι η σχέση μηχανής-θέματος, τόσο πιο ενδιαφέρον μου φαίνεται το αποτέλεσμα.
Σχεδόν παντελής έλλειψη ασπρόμαυρου. Γιατί προτιμάς το χρώμα;
Νομίζω πως φωτογραφικά, βλέπω έγχρωμα. Δεν κάνω αυτόματα αυτές τις αφαιρέσεις που απαιτεί μια ασπρόμαυρη αντίληψη του κόσμου. Αντίθετα, ένα ρούχο με ζωντανό χρώμα, μια μπλε πλαστική σακούλα ή μια κίτρινη μεταλλική επιφάνεια μου τραβάει αμέσως την προσοχή. Έχω χρησιμοποιήσει ασπρόμαυρο, αλλά μου αρέσει μόνο στο φιλμ. Στο ψηφιακό προτιμώ το χρώμα. Μου φαίνεται πιο νατουραλιστικό, πιο κοντά στην πραγματικότητα και στη δική μου αισθητική.
Πάρα πολλές λήψεις σου μου θυμίζουν θέατρο του παραλόγου. Έντονη κινησιολογία/εκφραστικότητα, άνθρωποι συνηθισμένοι που όμως αποκτούν άλλη διάσταση μέσα από το φακό σου, ασυνήθιστα στιγμιότυπα… Πόσο κυνηγάς το παράξενο; Μπορεί ο φωτογράφος να το δημιουργήσει ή να το προκαλέσει;
Προσπαθώ να μην έχω την ίδια προσέγγιση κάθε φορά που είμαι στο δρόμο, ούτε να κυνηγάω κάτι συγκεκριμένο. Δεν το σκέφτομαι και πολύ, αν κάτι μου τραβάει την προσοχή πατάω το κουμπί. Προφανώς, το βλέμμα μου έλκεται από τέτοιες εικόνες και μου αρέσει να παρατηρώ το χιούμορ και το παράλογο που υπάρχει μέσα στη ζωή. Σαν φωτογράφος δρόμου, πιστεύω πως δεν χρειάζεται να προκαλέσεις τίποτα, το πράγμα υπάρχει εκεί από μόνο του, αρκεί να είσαι εκεί, να το δεις και να το φωτογραφίσεις. Από τη στιγμή που έχεις την επιλογή του κάδρου και της γωνίας λήψης, μπορείς να δημιουργήσεις την αίσθηση και το νόημα που θέλεις. Κάθε φορά, δημιουργείς μια σκηνή που δεν υπάρχει, απομονώνοντας και ταιριάζοντας διαφορετικά και άσχετα μεταξύ τους στοιχεία. Βάζεις τους ανθρώπους να ‘παίξουν’, συνήθως εν αγνοία τους, σε ένα σκηνικό με τα στοιχεία που εσύ επιλέγεις να βάλεις στο κάδρο. Έτσι, με υλικά της πραγματικότητας, μπορείς να δημιουργήσεις το παράλογο, το κωμικό, το δραματικό, το ατμοσφαιρικό, κοκ.
Έχεις επιστρέψει στον ίδιο τόπο ή στο ίδιο θέμα για να το φωτογραφίσεις με άλλη ματιά;
Φωτογραφίζω στα μέρη που κινούμαι καθημερινά πηγαίνοντας στην δουλειά ή στις βόλτες μου. Όταν βγαίνω έξω ειδικά για φωτογραφίες, συνήθως επιλέγω τα ίδια μέρη πάνω κάτω. Γύρω από το κέντρο της Αθήνας, σε σημεία με κόσμο και πιθανές καταστάσεις. Υπάρχει και μια λίστα που σημειώνω τοποθεσίες και σημεία στην πόλη που θέλω να φωτογραφίσω. Σιγά σιγά, ανακαλύπτω και θέματα που μου τραβούν περισσότερο την προσοχή και επαναλαμβάνονται, αλλά αυτό γίνεται ασυνείδητα.
Μέσα στο συρφετό και τη φλυαρία των προϊόντων του περιπτέρου βρίσκεται μια φιγούρα, θα τολμήσω να πω, παράταιρα ρομαντική (φωτογραφία κεφαλίδας). Το κάδρο υπέροχο και μου θύμισε μια σκηνή από την ταινία Hoffman όπου η πρωταγωνίστρια ξεχώριζε ανάμεσα στα κρέατα της κρεαταγοράς. Οι αντιθέσεις στις φωτογραφίες σου με κάνουν να αναρωτιέμαι αν έχεις κινηματογραφικές επιρροές.
Εκείνη τη μέρα, πήγα στο περίπτερο να αγοράσω ένα περιοδικό και είδα αυτό το κορίτσι, μέσα σε αυτό το κάδρο, φωτισμένο τέλεια. Μου έκανε αμέσως εντύπωση αυτή η αντίθεση που λες. Στην αρχή ντράπηκα να της ζητήσω να τη βγάλω φωτογραφία και έφυγα. Αμέσως ξαναγύρισα και τη ρώτησα. Δέχτηκε, της άρεσε και λίγο, νομίζω. Έβγαλα μερικές φωτογραφίες, πιάσαμε την κουβέντα για κάμποση ώρα και μετά έφυγα. Πιστεύω πως αυτές οι εικόνες που συναντάς τυχαία στο δρόμο πρέπει να είναι οι επιρροές για τις κινηματογραφικές ταινίες.
Υπάρχει η μερίδα που διαβάζει και εμπιστεύεται τους παλιούς και μεγάλους φωτογράφους και η άλλη που αναζητάει τη φρέσκια ματιά μακριά από ‘δογματισμούς’. Η δική σου αλήθεια πού βρίσκεται;
Σίγουρα η μελέτη πάνω σε μεγάλους φωτογράφους είναι σημαντική για να καταλάβω τι μου αρέσει και τι μου ταιριάζει, και πώς το έχουν κάνει, πριν από μένα, άλλοι καλύτεροι φωτογράφοι. Είναι πηγή έμπνευσης, όπως είναι και οι ταινίες και η ζωγραφική. Επίσης, ζηλεύω και εμπνέομαι από μερικές πραγματικά πρωτότυπες εικόνες και ιδέες που βλέπω από σύγχρονους φωτογράφους που ακολουθώ στο ίνσταγραμ. Δεν έχω καταλήξει σε κάτι, ακόμα πειραματίζομαι με το ύφος και τον τρόπο που τραβάω. Προσπαθώ να βγάζω τις φωτογραφίες που μου αρέσει να βλέπω, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Από εκεί και πέρα, η αλήθεια, θεωρώ πως βρίσκεται στον τρόπο που στέκεσαι απέναντι στο θέμα σου.
Έχεις φωτογραφικά πλάνα Γιάννη;
Το πλάνο είναι να καταφέρω να συνεχίσω να το ευχαριστιέμαι. Χρησιμοποιώ την φωτογραφία σαν ένα τρόπο να βγαίνω από το σπίτι, να ξεκολλάω από καταθλίψεις της καθημερινότητας, να περπατάω πιο αργά, να παρατηρώ γύρω μου πιο προσεκτικά, μερικές φορές να γνωρίζω και να μιλάω με άγνωστους ανθρώπους και, αν είναι καλή μέρα, να βγάλω 2-3 εικόνες που αξίζουν και καμιά 80αριά που δεν αξίζουν.
Ο Γιάννης Γαϊτανίδης μας παραχώρησε τη συνέντευξή του στις 27 Μαρτίου 2017
