Άρης Μεσσίνης: “…κάτα κάποιο τρόπο ο χαρακτήρας σου βγαίνει μέσα από τις εικόνες σου”
Για τον Άρη Μεσσίνη προτεραιότητα πάντα είχε η σοβαρή και δυνατή ειδησεογραφία. Και η αναγνώριση που απέκτησε του δίνει κάθε δικαιώμα να πιστεύει πως πέτυχε το στόχο του. Δεν επαναπαύεται όμως ποτέ όπως θα διαπιστώσετε κι εσείς παρακάτω…
Με πατέρα φωτορεπόρτερ και μητέρα δημοσιογράφο, η επαγγελματική σου αποκατάσταση φαίνεται να ήταν “μονόδρομος”. Ποια ήταν όμως η στιγμή που συνειδητά επέλεξες αυτό το δρόμο;
Είναι οικογενειακό μικρόβιο. Τη φωτογραφία την αγαπούν όλοι ασχέτως επαγγελματικού προσανατολισμού που μπορεί να έχουν από μικροί. Απλά εγώ είχα τη δυνατότητα να έχω έναν πατέρα φωτογράφο και να ζήσω μες στην εικόνα. Τώρα το τι κλάδο θα ακολουθήσεις φωτογραφικά, αυτό έρχεται μετά. Ξεκίνησα το ’96-’97. Είχα ξεκινήσει να πηγαίνω σε μια σχολή, αλλά μου την έκοψε ο στρατός και δεν τη συνέχισα…αυτοδίδακτος είμαι. Όταν απολύθηκα ξεκίνησα να δουλεύω. Η σχολή μου προσέφερε πιο πολύ θεωρητικές εμπειρίες και γνώσεις γιατί από πρακτικής άποψης ήμουν ήδη έτοιμος…νομίζω. Ο πατέρας μου δούλευε σε εφημερίδες αθλητικές. Το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου τις Κυριακές ήταν στα πάνω του οπότε του ζητούσα να με παίρνει μαζί του στα γήπεδα. Τραβούσε αυτός στην αρχή να βγάλει τη δουλειά που έπρεπε και μετά μου έδινε τις μηχανές για να μάθω. Με τον τότε επαγγελματικό εξοπλισμό ήταν πολύ δύσκολο γιατί ήταν με φιλμ και όλες οι εστιάσεις και οι φωτομετρήσεις ήταν manual. Από κάποια στιγμή και μετά που άρχισα και μπορούσα να αποδώσω κι εγώ και να φέρνω αποτέλεσμα, έπαιρνε ο πατέρας μου καμιά φωτογραφία μου που άξιζε και την έδινε μαζί με τη δική του παραγωγή στην εφημερίδα. Και πρώτη φορά δημοσίευσα στα 13 μου χρόνια για το Έθνος. ‘Ετσι λοιπόν ξεκίνησα και έκανα αθλητικό με αγώνες ποδοσφαίρου.
Έχεις πει πως αρχή σου είναι να μην εμπλέκεσαι συναισθηματικά. Οι φωτογραφίες σου όμως μ’εσένα να βοηθάς τα προσφυγόπουλα στη θάλασσα, έκαναν το γύρο του κόσμου και απάντησαν στο ερώτημα “άνθρωπος πρώτα ή φωτογράφος;”. Πώς πετυχαίνεις εν τέλει τις ισορροπίες;
Είναι αρχή όλων των φωτορεπόρτερ να μην εμπλέκονται συναισθηματικά. Γενικώς να μην εμπλέκονται. Το ιδανικό θα ήταν να είμαστε αόρατοι, οπότε προσπαθείς να περνάς όσο πιο απαρατήρητος γίνεται. Τώρα είναι κάποιες στιγμές που δεν μπορείς να μην εμπλακείς όταν βλέπεις τέτοιες καταστάσεις, οπότε μπορεί να θεωρείται αντιδεοντολογικό, αλλά ας με κρίνετε *χαμογελώντας* . Είναι κάτι που βγαίνει χωρίς να το σκεφτείς. Επαγγελματικά ναι…θεωρείται αντιδεοντολογικό, αλλά όποιος πιστεύει ότι έχει το στομάχι να αφήσει οποιονδήποτε αβοήθητο, ας το κάνει…
Migrants wait to be rescued by members of Proactiva Open Arms NGO in the Mediterranean Sea, some 12 nautical miles north of Libya, on October 4, 2016.
At least 1,800 migrants were rescued off the Libyan coast, the Italian coastguard announced, adding that similar operations were underway around 15 other overloaded vessels. / AFP PHOTO / ARIS MESSINIS
Στην άκρη οι συναισθηματισμοί λοιπόν, αλλά μάλλον και η λογική ε; Διότι έχει χρειαστεί να θέσεις εαυτόν σε κίνδυνο σε εμπόλεμες και άλλες επικίνδυνες καταστάσεις πάμπολλες φορές. Ποια είναι η κινητήρια δύναμη που υπερνικά το φόβο εκείνη τη στιγμή;
Με το φόβο συμβαδίζεις εκείνη τη στιγμή γιατί είναι ο μόνος που μπορεί να σε συμβουλεύσει. Το θέμα είναι να μην σε καταβάλλει ο φόβος. Τα μέτρα που παίρνεις είναι πιο πολύ ψυχολογικά. Πόσο μπορεί να σε προστατέψει ένα γιλέκο; Μπορεί να υπάρξει ασφάλεια ή προστασία σε μια έκρηξη βόμβας; “Θα φυλάξω το στήθος μου αλλά το κεφάλι δεν φυλάσσεται ποτέ”, οπότε τα φοράς για να νιώσεις εσύ λίγο πιο σίγουρος. Εντάξει, είναι κάποιου είδους προστασία, αλλά αν είναι να σου τύχει θα σου τύχει. Και το θέμα λογικής πάει περίπατο. Αργότερα όταν είσαι μόνος, μπορεί να συνειδητοποιήσεις τι έκανες και να μην το ξανακάνεις ή μπορεί και να καταλάβεις τον κίνδυνο που ήσουν και σε τι σημεία έφερες τον εαυτό σου, αλλά θέλεις και πηγαίνεις εκεί, δεν σε πάει κάποιος. Σιγά σιγά κάνεις τα βήματά σου. Αν τα βήματα θα αποδειχθούν σωστά ή λάθος…
Επειδή διαπίστωσα πόσο ταπεινός και προσηνής είσαι, μπαίνω στη διαδικασία να υποθέσω πως δεν σου αρέσει να “διαφημίζεις” τις περγαμηνές σου και δη τις βραβεύσεις. Αυτές είναι όμως που αναδεικνύουν επίκαιρα και δύσκολα θέματα. Πιστεύεις πως είναι “αναγκαίο κακό”;
Καταρχάς δεν συνηθίζω να στέλνω εγώ προσωπικά σε διαγωνισμούς. Η εταιρία μου το κάνει κάποιες στιγμές που νομίζουν οι ίδιοι ότι η δουλειά μου αξίζει κάτι παραπάνω. Το θέμα είναι πού απευθύνεσαι. Εμένα προσωπικά, οι άνθρωποι που θα’πρεπε να με γνωρίζουν μες στο χώρο με γνωρίζουν είτε έχω βραβεία είτε όχι. Το μεταξύ μας δηλαδή, που μπορεί να γίνει μια προβολή παραπάνω στον οποιοδήποτε συνάδελφο και να σε γνωρίσει έτσι και το ευρύτερο κοινό. Δεν μπορείς να πεις ότι δεν σου αφήνει ένα είδος ικανοποίησης ότι δέχεσαι ένα βραβείο, αλλά το θέμα είναι από πού το παίρνεις αυτό το βραβείο.
Παρατηρώντας τις φωτογραφίες σου, είδα πως σ’αυτές του προσφυγικού ή των διαδηλώσεων για τα μέτρα λιτότητας έχεις κρατήσει το έγχρωμο, σε αντίθεση με τις άλλες της “ελεύθερης θεματικής” στις οποίες έχεις χρησιμοποιήσει και ασπρόμαυρο. Είναι εσκεμμένες τέτοιες επιλογές;
Το έγχρωμο για μένα είναι ο κανόνας της δουλειάς μας. Κάνουμε φωτορεπορτάζ που σημαίνει ότι απαθανατίζουμε πραγματικές στιγμές. Το μάτι βλέπει έγχρωμα. Οπότε από τη στιγμή που κάνω φωτοειδησεογραφία και κάνω daily news, στη δική μας ορολογία το ‘καθημερινό’, δεν μπορώ να κάνω ασπρόμαυρο. Άμα έκανα ένα προσωπικό πρότζεκτ ή οτιδήποτε, ίσως να έκανα ασπρόμαυρο…μου αρέσει το ασπρόμαυρο. Αλλά το βγάζω έξω από τη φωτοειδησεογραφία.
Fire and smoke billow following a car bomb explosion as Iraqi forces clash with Islamic State (IS) group fighters in Mosul on March 5, 2017, during an offensive to retake the western parts of the city from the jihadists.
Iraqi forces attacked four jihadist-held areas in Mosul, the latest push in a battle for the city’s west that has displaced more than 45,000 people since it began. / AFP PHOTO / ARIS MESSINIS
Αγαπώ πολύ τη φωτογραφία σου από τη μάχη της Σύρτης με τον άντρα που παίζει κιθάρα από το πουθενά (φωτογραφία κεφαλίδας). Δείχνει ματιά ποιητική, λυρική, ακόμα και χιουμοριστική. Οι φωτογραφίες που βγάζουμε πιστεύεις ότι αντανακλούν την προσωπικότητά μας;
Αυτομάτως έρχεται το αποτέλεσμα αυτό. Δηλαδή κάτα κάποιο τρόπο ο χαρακτήρας σου βγαίνει μέσα από τις εικόνες σου. Μπορεί να είμαστε και οι δύο στο ίδιο σημείο, να βλέπουμε το ίδιο πράγμα, αλλά το πότε θα αποφασίσεις να πατήσεις εσύ το κουμπί είναι στοιχείο του χαρακτήρα σου. Στο συγκεκριμένο σκηνικό ήμασταν 3-4 συνάδελφοι, αλλά δεν το έκανε κανείς. Ίσως στον ένα να μην έκανε εντύπωση, κάποιος άλλος ίσως από ατυχία να μην το είδε γιατί εκείνη τη στιγμή κοιτούσε αλλού…είναι και καθαρά θέμα τύχης η δουλειά μας. Το μάτι μπορεί να εκπαιδευτεί και ίσως να μπορείς να “προκαλέσεις” ή καλύτερα, να περιμένεις τι θα συμβεί κιόλας λόγω εμπειρίας, αλλά άμα δεν έχεις τύχη… Εσύ θα κυνηγήσεις τη στιγμή, αλλά άμα δεν θέλει η στιγμή να σε βρει δεν θα σε βρει ποτέ. Σε αυτού του είδους τη δουλειά και ειδικά σε δύσκολα γεγονότα “hard news”, άμα δεν έχεις τύχη, ο καλύτερος να είσαι, ο πιο ταλαντούχος…δεν έχει σημασία.
Δεν θα σε ρωτήσω ποια είναι η φωτογραφία σου που ξεχωρίζεις. Θα σε ρωτήσω όμως ποια φωτογραφική στιγμή θα θυμάσαι πάντα λεπτομερώς.
Πολλές στιγμές και με λεπτομέρειες που δεν βγαίνουν ούτε στην εικόνα. Δύσκολες στιγμές και συνήθως τα δύσκολα είναι που σε στοιχειώνουν πάντα…από το προσφυγικό, από εμπόλεμες ζώνες…είναι πάρα πολλές. Ειδικά από κάτι τέτοια θέματα, το τι υπάρχει πίσω από την εικόνα, το τι έχει δημιουργηθεί για να γίνει αυτή η εικόνα, είναι πράγματα που ποτέ δεν θα μπορέσεις να τα ξεχάσεις. Είναι μεν πληροφορίες και μπορεί εσύ να έχεις μια εικόνα συγκεκριμένη μπροστά σου, αλλά το τι γίνεται γύρω ή πίσω από τη μηχανή που τραβιέται αυτή η εικόνα μπορεί να είναι εκατοντάδες φορές πιο έντονο. Ναι μεν θα σου μεταφέρω εγώ την ένταση από μία στιγμή, πχ από μια έκρηξη με πτώματα, αλλά μπορεί το μυαλό σου να φτάσει σε αυτή τη στιγμή, μέχρι να πατήσω εγώ το κουμπί; Και τον ήχο προσπαθούμε να τον περάσουμε μέσω της εικόνας τη συγκεκριμένη στιγμή που απαθανατίζουμε, αλλά δεν παύει να έχει τη δική του δύναμη.
A protestor evades riot police on June 15, 2011 during a demonstration near the parliament in the center of Athens. Thousands of demonstrators besieged the Greek parliament on June 15 in a large anti-austerity protest marred by violence, leaving at least a dozen injured ahead of a critical reform vote in parliament. AFP PHOTO / ARIS MESSINIS / AFP PHOTO / ARIS MESSINIS
Έπειτα από 20 χρόνια εμπειρίας στο χώρο της φωτογραφίας, ποια είναι τελικά τα χαρακτηριστικά ενός άρτιου φωτορεπόρτερ (και δεν εννοώ μόνο τεχνικά);
Είναι πολύ γενική η δουλειά μας και υποκειμενικό όλο αυτό. Οι γνώσεις δεν είναι τόσο απαραίτητες όσο η εμπειρία. Χρειάζονται χιλιάδες λήψεις. Βγες έξω στο δρόμο και τράβα, τράβα, τράβα… Όσο τραβάς γίνεσαι καλύτερος. Εγώ δεν έχω μάθει τίποτα ακόμα. Ακόμα μαθαίνω. Όλοι θα μαθαίνουμε. Μέχρι να σταματήσω να τραβάω θα μαθαίνω. Και αυτή είναι και η μαγεία της εικόνας. Μπορεί να έχεις μια εμπειρία σε κάποια θέματα αλλά ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου βγει μπροστά σου και κατά πόσο είσαι έτοιμος. Μπορώ να σου πω ότι έχω αποκτήσει μια εμπειρία που μπορώ να έχω 2-3 βασικές γραμμές που να είμαι σίγουρος για το τι θα κάνω, αλλά δεν μπορείς να ξέρεις ποτέ τι θα σου τύχει μπροστά σου σ’αυτή τη δουλειά. Αν έκανα φωτογραφία στούντιο εντάξει…ίσως εκεί η εμπειρία μετράει και θεωρείς τον εαυτό σου και πιο σίγουρο, αλλά το πρόβλημα έξω, έχοντας να κάνεις με ανθρώπους και στιγμές αυθόρμητες, πού μπορεί να ξέρεις τι μπορεί να σου συμβεί;
Ο άνθρωπος, για να προοδεύει και να νιώθει ολοκληρωμένος, οφείλει να θέτει στόχους, έστω και βραχυπρόθεσμους. Ποιοι είναι οι δικοί σου;
Το μέλλον δεν μπορείς να το προβλέψεις, οπότε ο στόχος μου για την ώρα είναι η σοβαρή και δυνατή ειδησεογραφία και έχουμε αυτή τη στιγμή 2-3 μέρη στον κόσμο που υπάρχει αυτό. Έχω σκεφτεί κάποια πρότζεκτ απλά δεν έχω τη δυνατότητα να τα κάνω γιατί ασχολούμαι με το κομμάτι του “daily news”. Για να κάνεις ένα δικό σου πρότζεκτ πρέπει να αφιερώσεις χρόνο και για να αφιερώσεις χρόνο πρέπει να τον έχεις. Αν τον είχα, υπάρχει ένα ρεπορτάζ… Και πάλι κυνηγάω να δημιουργήσω τις επαφές που χρειάζεται για να το κάνω, γιατί δεν έχει βγει ποτέ αυτό το ρεπορτάζ προς τα έξω… έχουν προσπαθήσει κι άλλοι αλλά δεν τα κατάφεραν, απλά δεν θέλω να το πω γιατί άμα το πω κάποιος άλλος θα πάρει την ιδέα, που μπορεί να έχει και το χρόνο *γέλια* Είναι αυτό το περίεργο της δουλειάς, ειδικά στα προσωπικά πρότζεκτ, δεν μπορείς να τα αποκαλύψεις…ούτε σε έναν φίλο σου. Και είναι λίγο επίπονο κάποιες στιγμές αυτό γιατί ίσως να θέλεις να το μοιραστείς, να πάρεις μια γνώμη, μια ιδέα, αλλά δεν κάνει…
EDITORS NOTE: Graphic content / Relatives mourn over the body on an Iraqi child, killed in an airstrike targetting Islamic State (IS) group jihadists, West Mosul on March 17, 2017. / AFP PHOTO / ARIS MESSINIS
Η συνέντευξη με τον Άρη Μεσσίνη έγινε από κοντά σε πραγματικό χρόνο. Τον ευχαριστούμε πολύ.
Το profile του Άρη Μεσσίνη στο Instagram είναι https://instagram.com/aris.messinis και το Twitter https://twitter.com/arismessinis
Η συνέντευξη δόθηκε στις 20.02.2017
