Ο Κινηματογράφος και οι εικόνες του Vittorio De Sica
Ο Κινηματογράφος και οι εικόνες του Vittorio De Sica
Γράφει ο Χρήστος Μαρκαντώνης*
Βρισκόμαστε στην Ιταλία μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Μια Ιταλία πληγωμένη και κατεστραμμένη από την άνοδο και την πτώση του φασισμού καθώς και την τραυματική εμπειρία που της προκάλεσε ο πόλεμος. Μέσα σε ένα περιβάλλον θλίψης και μεταπολεμικής ακαταστασίας μια ομάδα καλλιτεχνών καταφέρνει να εμπνευστεί από την νέα πραγματικότητα. Στο χώρο του κινηματογράφου θα εμφανιστεί ένα από τα σημαντικότερα κινήματα στην μεταπολεμική Ευρώπη. Είναι ο Ιταλικός Νεορεαλισμός. Από τους κύριους εκπροσώπους της “νεορεαλιστικής παρέας” είναι και ο Βιτόριο Ντε Σίκα. Ήδη από τους πιο γνωστούς ηθοποιούς της Ιταλίας με το πάθος του για τη σκηνοθεσία να γίνεται αιτία ώστε να επενδύει σε αυτήν ότι κέρδιζε από την ηθοποιία.
Οι ιστορίες του Ντε Σίκα, αποβάλλουν κάθε τι το ρομαντικό και αποτυπώνουν την νέα πραγματικότητα η οποία είναι πολύ σκληρή. Αναδεικνύουν τους ασήμαντους καθημερινούς χαρακτήρες καθώς και τα μικρά δραματικά γεγονότα μιας τραγικής ζωής. Γίνεται πλέον εμφανές στο θεατή το κοινωνικό περιβάλλον. Στις ταινίες του ντε Σίκα γίνεται λεπτομερής προσέγγιση της κοινωνικής πραγματικότητας. Δημιουργούνται ταινίες με έντονη κοινωνική συνείδηση.
Vittorio de Sica – Sciuscià
Σε ένα από τα αριστουργήματα του στην ταινία «Λούστρος Παπουτσιών» (1946), χρησιμοποιεί για πρωταγωνιστές παιδιά, που είναι αυθεντικοί λούστροι παπουτσιών. Πιο συγκεκριμένα, καταφέρνει να περιγράψει το σκληρό σωφρονιστικό σύστημα των αναμορφωτηρίων, προσεγγίζοντας την παιδική ψυχοσύνθεση. Θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τα παιδιά και σε άλλες ταινίες. Τα παιδιά στις ταινίες του Ντε Σίκα ξεχειλίζουν από χαρά και ξεγνοιασιά, όσο κι αν είναι δύσκολες, σχεδόν τραγικές οι ζωές τους.
Δίνει μεγάλη σημασία και προσοχή στα απλά καθημερινά γεγονότα που μοιάζουν ασήμαντα. Τα θέματα που τον απασχολούν είναι το χάος που επικρατεί τα χρόνια μετά τον πόλεμο και ό,τι ακολούθησε τα επόμενα χρόνια όπως η φτώχεια, η πείνα και η ανέχεια. Οι ήρωες είναι απλοί άνθρωποι που δεν αγωνίζονται για υψηλά ιδανικά αλλά για να σώσουν τη ζωή τους. Προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια δύσκολη ζωή. Η ζωή όμως ξεχειλίζει. Δεν του αρκεί απλά να ανοίξει τα μάτια στον θεατή, εύχεται να μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Θέλει να διαδραματίσει ένα ρόλο στο πλευρό του θεατή, ο οποίος αισθάνεται πλέον συνδημιουργός.
Vittorio de Sica – Ladri di biciclette
Μία από τις σημαντικότερες ταινίες του, η οποία θα επηρεάσει τον Ιταλικό αλλά και τον Παγκόσμιο Κινηματογράφο είναι «Ο κλέφτης των ποδηλάτων» (1948). Όπως στις περισσότερες ταινίες της συγκεκριμένης περιόδου, έτσι κι εδώ η δομή της αφήγησης είναι απλή. Στους διαλόγους κυριαρχεί η απλότητα. Ένα από τα στοιχεία που επίσης χαρακτηρίζει την σκηνοθεσία του Ντε Σίκα είναι η ανάλυση. Επιμένει στις λεπτομέρειες. Μπορούμε π.χ. να το παρατηρήσουμε στην έξοχη περιγραφή της σκηνής που η οικογένεια ξυπνάει. Η ταινία έχει επίσης την εκπληκτική φωτογραφία του Κάρλο Μοντουόρι που επιλέγει κιαρόσκουρες αποχρώσεις. Εδώ αλλά και σε όλες τις ταινίες του Ντε Σίκα αυτής της περιόδου επικρατούν οι φυσικές εικόνες. Υπάρχει μονάχα ο φυσικός φωτισμός που έχει σαν αποτέλεσμα μια φωτογραφία χωρίς έντονο και σκληρό κοντράστ, με συστηματική επιλογή του φυσικού ντεκόρ που υπογραμμίζει την ρεαλιστικότητα του χώρου. Θα παρατηρήσουμε πως επιλέγει πλέον πιο φυσική σκηνοθεσία με χρήση μεγάλου βάθους πεδίου. Καθιστώντας έτσι τις ταινίες του σπουδαίες και μεγάλες ως προς τη φόρμα τους.Μια ταινία με ξαφνικό και απρόσμενο τέλος που έρχεται σε αντίθεση με το κλασσικό δράμα όπου εκεί παρατηρούμε ότι το τέλος προετοιμάζεται. Άλλη αντίθεση που παρατηρούμε στον κινηματογράφο του Ντε Σίκα με το κλασσικό δράμα είναι ότι ενώ στην πιο κλασσική δράση τα παθήματα έρχονται από το περιβάλλον στον νεορεαλισμό του Ντε Σίκα οι ήρωες και το περιβάλλον είναι ένα. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποκοπεί από το ιστορικό, κοινωνικό αλλά και γεωγραφικό περιβάλλον.
Vittorio de Sica – Miracolo a Milano
Ο ανθρωπιστής Ντε Σίκα δεν θα διστάσει να δηλώσει τις χριστιανοδημοκρατικές του αντιλήψεις όπως μπορούμε να δούμε στην ταινία «Θαύμα στο Μιλάνο» (1951). Πρόκειται για μια χαρούμενη ιστορία τοποθετημένη όμως σε ένα ζοφερό περιβάλλον. Πάλι εδώ διαγράφεται με έντεχνο τρόπο ο εξωτερικός κόσμος.
Η αρχή του τέλους για το κίνημα του νεορεαλισμού στην Ιταλίας θα γίνει με την ταινία του «Ό,τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι» (1952). Η ταινία θα αφήσει την γεύση μιας πικρής τρυφερότητας. Για άλλη μία φορά προέχει η ηθική πορεία του ήρωα.
Vittorio de Sica – Umberto D.
Ήδη βρισκόμαστε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 και οι ταινίες του Ιταλικού Νεορεαλισμού έχουν αρχίσει να κουράζουν τους θεατές που πλέον ανυπομονούν να δουν ταινίες με κάπως πιο ευχάριστα σενάρια ή έστω να προσεγγίζουν με πιο θετικό τρόπο το μέλλον. Ο Ντε Σίκα ως ο «τελευταίος των Μοϊκανών» καταβάλλει προσπάθειες μόνος του να συνεχίσει αυτήν την εμπειρία απέναντι σε όλες τις αντιξοότητες, αλλά δυστυχώς οι – όχι και τόσο δυνατές – ταινίες που ακολουθούν όπως η «Ερωτική Πολιορκία» (1954) αλλά και η «Η στέγη» (1955) χαρακτηρίζονται από γραφικότητα και μανιερισμό.
Αν και ο Ιταλικός Νεορεαλισμός έχει ήδη παρακμάσει στην ουσία ποτέ δεν εγκατέλειψε οριστικά τον Κινηματογράφο έχοντας καταφέρει να έχει για συνεχιστές νέους δημιουργούς όπως για παράδειγμα ο Φεντερίκο Φελίνι. Επίσης ο νεορεαλισμός θα βρει απήχηση σε νέους κινηματογράφους της δεκαετίας του ’60. Θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό επίσης τις νέες κινηματογραφίες του Τρίτου κόσμου, όπως π.χ. τον Ιρανικό Κινηματογράφο του Αμπάς Κιαροστάμι.
Vittorio de Sica
*Info:
O Χρήστος Μαρκαντώνης ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Απόφοιτος της Σχολής Κινηματογράφου & Τηλεόρασης Λυκούργου Σταυράκου. Η μικρού μήκους ταινία του «elsa.» διακρίθηκε με δύο βραβεία στο διεθνές φεστιβάλ κιν/φου Πάτρας 2008 (Α’ Γυναικείου ρόλου & Καλύτερης ταινίας για το Μεταναστευτικό).
Με τη φωτογραφία ασχολείται συστηματικά από το 2010 όπου και παρακολούθησε τα σεμινάρια φωτογραφίας με το Νίκο Δημολίτσα. Το 2013 γίνεται μέλος της Φωτογραφικής Ομάδας Φοζ όπου παραμένει μέχρι και σήμερα βασικό μέλος της ομάδας. Από το 2017 παρακολουθεί τα σεμινάρια του Βασίλη Γεροντάκου. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις φωτογραφίας και έχει επιμεληθεί φωτογραφικά θεατρικές παραστάσεις.
//www.instagram.com/cmarkantonis/
//foz.photography/christos-markantonis/
