Ο Κινηματογράφος και οι εικόνες του Eric Rohmer
Γράφει ο Χρήστος Μαρκαντώνης*
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και την εποχή της Νέου Κύματος της Γαλλίας (NouvelleVague) θα κάνει την εμφάνιση του ένας κινηματογραφικός “λογοτέχνης”, ο Ερίκ Ρομέρ. Ένας παραγωγικός σκηνοθέτης που θα συνδυάσει μέρος του έργου του με μια εποχή του χρόνου που σε αρκετό κόσμο και ιδίως στα μικρά παιδιά είναι η αγαπημένη τους: Το καλοκαίρι. Ένας αγαπημένος κινηματογραφιστής που πετυχαίνει αυτό τον συνδυασμό όσο λίγοι.
Στο κείμενο που ακολουθεί προτείνω να πάρουμε μια βαθιά ανάσα και να κάνουμε ένα κινηματογραφικό μακροβούτι στα καλοκαίρια όπως μας τα παρουσιάζει ο Ερίκ Ρομέρ.
Eric Rohmer – Claire’s knee
Σαφώς και δεν είναι όλες οι ταινίες του Ρομέρ ένα θερινό φεστιβάλ, αλλά οι ταινίες που θα σταθούμε, αποτελούν αυτό που θα σκεφτόμασταν σαν ένα αξέχαστο καλοκαίρι. Στα καλοκαίρια του ο Ρομέρ, ακολουθεί τους ήρωες του στις διακοπές τους. Πεδίο δράσης η παραλία. Οι εικόνες που δημιουργεί μοιάζουν με αίσθημα χαλάρωσης και μιας γλυκιάς ζαλάδας. Ανέμελες βόλτες σε παραλίες, ρομαντικές βαρκάδες, καλοκαιρινές γνωριμίες, έρωτες ανεκπλήρωτοι, καράβια που πηγαινοέρχονται σε λιμάνια, τεμπέλικα μεσημέρια με μοναδικό ήχο τον ήχο των τζιτζικιών. Βράδυ με κιθάρες, φρούτα, κρασί και ο ήχος των κυμάτων στην ακτή. Ανάλαφρα ρούχα και ανοιχτά πουκάμισα απλά επειδή είναι καλοκαίρι. Βρεγμένα σώματα να στεγνώνουν στον μαλακό μεσογειακό ήλιο. Χαλαροί ρυθμοί με χαμόγελα και υπαρξιακές αναζητήσεις. Όνειρα και σχέδια για έναν χειμώνα που θα ακολουθήσει.
Από πολύ νωρίς ο ίδιος ο Ρομέρ φαίνεται να ξεχωρίζει αυτή την εποχή του χρόνου. Το βλέπουμε κιόλας από την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία με τίτλο «Στον αστερισμό του Λέοντα» που θα τοποθετήσει την ιστορία του στις αρχές του καλοκαιριού στο Παρίσι. Αυτό που θα παρατηρήσουμε στον Ρομέρ είναι ότι ξεκινάει να αναπτύσσει το έργο του σε κύκλους ταινιών, χωρίς όμως στην κινηματογραφική του πορεία να απουσιάζουν οι μεμονωμένες ταινίες. Βέβαια το καλοκαίρι δεν είναι μια τυχαία επιλογή του Ρομέρ. Αυτή η εποχή υποστηρίζει απόλυτα το έργο του. Τόσο πολύ, που δεν θα γινόταν να γυριστούν σε άλλη εποχή οι συγκεκριμένες ταινίες. Το καλοκαίρι οι ρυθμοί χαλαρώνουν, οι ενδοιασμοί να αφεθούμε σε κάτι καινούργιο περιορίζονται, είτε αυτό το καινούριο είναι ένας έρωτας, είτε είναι ένα απρόοπτο ταξίδι. Το καλοκαίρι μπορεί πιο εύκολα να χαλάσουν αλλά και να δημιουργηθούν έρωτες και φιλίες. Οι επιθυμίες γίνονται πιο τολμηρές με ένα μπουκάλι κρασί σε μια παραλία κάτω από τη σκιά ενός δέντρου και οι αποφάσεις λαμβάνονται χωρίς πολλές σκέψεις και αναβολές.
Eric Rohmer – La collectionneuse
Ταινία που θα ξεχωρίσει είναι «Η συλλέκτρια»(1967) και στην οποία αρχίζει να διαγράφεται αυτό που θα καθιερωθεί σαν κινηματογραφικό ύφος του Ρομέρ. Προβληματισμοί περί Έρωτος και Ηθικής. Βόλτες και συζητήσεις που πολλές φορές ο κινηματογραφικός χρόνος ταυτίζεται με τον πραγματικό. Όπως ο ζεστός ήλιος του καλοκαιριού επηρεάζει τα γυμνά σώματα και ιδρώνουν, έτσι με μια καθαρά συμβολική προσέγγιση παρατηρούμε και τις ψυχές των δύο ηρώων να καίγονται από πόθο και ζήλια για την συγκάτοικο τους, την Εϊντέ.
Eric Rohmer – Claire’s knee
Θα ακολουθήσει η αριστουργηματική ταινία «Το γόνατο της Κλαίρης» (1970). Σε αυτήν την ταινία γίνονται πλέον ξεκάθαρα τα χαρακτηριστικά του ύφους τού Ρομέρ που θα τον ακολουθήσουν και στις επόμενες δημιουργίες τους. Μια λιτή σκηνοθεσία με ελάχιστες κινήσεις της κάμερας και το στοιχειώδεις μοντάζ. Μελετώντας την ταινία γίνεται άμεσα κατανοητό ότι δεν ενδιαφέρεται για την πλοκή της, παρά μόνο για την ανάλυση των χαρακτήρων των ηρώων αλλά και των επιθυμιών τους. Μας δίνει να καταλάβουμε πως κάθε χαρακτήρας είναι μοναδικός. Άλλη μια φορά απολαμβάνουμε τις υπέροχες βόλτες σε δάση και σε παραθεριστικά θέρετρα. Βόλτες στις οποίες κυριαρχούν συζητήσεις περί έρωτος, φιλοσοφικές αναζητήσεις που εκφράζονται με υπαρξιακά ερωτήματα και συνοδεύονται με γαλλικό κρασί. Αυτά είναι ορισμένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ταινίας. Ταινία που τον καθιερώνει ως ποιητή της συναισθηματικής καταπίεσης.
Κατεξοχήν κινηματογραφιστής του λόγου, παρόλο που ίδιος επέμενε πως ο κινηματογράφος του δεν είναι καθόλου λογοτεχνικός, βλέπουμε πως προσεγγίζει του ήρωές του με σχολαστικότητα και επιμένει στις λεπτομέρειες. Δίνει μεγαλύτερο βάρος σε όσα σκέφτονται οι χαρακτήρες του αλλά και σε όσα αισθάνονται. Αντίθετα θα δώσει λιγότερη προσοχή σε όσα πράττουν.
Eric Rohmer – Pauline à la plage
Άλλη μια γνωστή δημιουργία του Ρομέρ αποτελεί η ταινία «Η Πολίν στην πλαζ» (1983). Με ηρωίδα μια κοπέλα μικρότερης ηλικίας απ’ ότι συνήθως είχε μέχρι τώρα στις ταινίες του και η οποία προσπαθεί να καταλάβει τον έρωτα και τους μεγάλους. Ερωτεύεται αλλά απογοητεύεται από την υποκρισία των ενηλίκων. Άλλη μια φορά, ο Ρομέρ θα μας δώσει να καταλάβουμε πολύ καλά πως ο Έρωτας τελικά συνεχίζει να αποτελεί μια αφηρημένη έννοια, άσχετα με τις όποιες εμπειρίες αποκτήσει ο καθένας.
Eric Rohmer – Le rayon vert
Το 1986 θα σκηνοθετήσει την «Πράσινη Αχτίδα». Μια καταπληκτική ταινία που εδώ μοιάζει να ξεκινάει κάπως αντίθετα συγκριτικά πάντα με τις άλλες ταινίες αυτού του κύκλου. Δηλαδή, βάζει την ηρωίδα του την Ντελφίν, να πάει κόντρα σε όλα τα «πρέπει» και τους όρους που ίσως να θέταμε κάποτε άθελα μας για τα καλοκαίρια. «Πρέπει να πας διακοπές», «πρέπει να ερωτευτείς», «πρέπει να είσαι με φίλους». Παρακολουθούμε λοιπόν την Ντελφίν να πηγαίνει κόντρα σε όλη αυτή την κοινωνική πίεση και αποφασίζει μόνη της για το πώς θα φτιάξει το δικό της καλοκαίρι.
Eric Rohmer – A summer’s tale
Θα περάσουν δέκα χρόνια και το 1996, ο Ρομέρ θα δημιουργήσει μια δροσιστική ταινία αλλά και την τελευταία από τον κύκλο των θερινών αυτών κινηματογραφικών αριστουργημάτων. Η ταινία «Ιστορίες Καλοκαιριού» (1996), τίτλος που μαρτυράει από μόνος του περί τίνος πρόκειται, αφηγείται τις ερωτικές περιπέτειες ενός μοναχικού νεαρού φοιτητή στην παραθαλάσσια Βρετάνη. Με μια δεύτερη ανάγνωση καταλαβαίνουμε τα ερωτήματα που θέλει να θέσει ο Ρομέρ. Ερωτήματα μιας καθαρά υπαρξιακής αναζήτησης για «το ποιος είμαι» καθώς και το «πού θέλω να πάω». Ταινία που μοιάζει να ισορροπεί ανάμεσα σε αυτό που θα χαρακτηρίζαμε ως τις πιο βαρετές διακοπές και σε εκείνες που θα αλλάζανε τη ζωή μας.
Δεν είναι λίγες οι φορές που ο ίδιος ο Ρομέρ επέλεγε να προσθέσει στους τίτλους αρχής και λίγο πριν ξεκινήσει η ταινία κάποια μικρή φράση από ποιητές / συγγραφείς που ξεχώριζε. Έτσι κι εγώ με τη σειρά μου ακολουθώντας το παράδειγμα του, επιλέγω να κλείσω το κείμενο με τον ίδιο τρόπο. Έχοντας λοιπόν ξαναδεί τις τελευταίες ημέρες τις παραπάνω ταινίες μου έρχεται στο μυαλό μια φράση που ταιριάζει στα καλοκαίρια τού Ρομέρ:
«Μέρες της θάλασσας, μοιάζουνε όλες σαν ευτυχία…»
Α.Καμύ (από το δοκίμιο «Η θάλασσα σε απόσταση χαδιού»)
Eric Rohmer
*Info:
O Χρήστος Μαρκαντώνης ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Απόφοιτος της Σχολής Κινηματογράφου & Τηλεόρασης Λυκούργου Σταυράκου. Η μικρού μήκους ταινία του «elsa.» διακρίθηκε με δύο βραβεία στο διεθνές φεστιβάλ κιν/φου Πάτρας 2008 (Α’ Γυναικείου ρόλου & Καλύτερης ταινίας για το Μεταναστευτικό).
Με τη φωτογραφία ασχολείται συστηματικά από το 2010 όπου και παρακολούθησε τα σεμινάρια φωτογραφίας με το Νίκο Δημολίτσα. Το 2013 γίνεται μέλος της Φωτογραφικής Ομάδας Φοζ όπου παραμένει μέχρι και σήμερα βασικό μέλος της ομάδας. Από το 2017 παρακολουθεί τα σεμινάρια του Βασίλη Γεροντάκου. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις φωτογραφίας και έχει επιμεληθεί φωτογραφικά θεατρικές παραστάσεις.
//www.instagram.com/cmarkantonis/
//foz.photography/christos-markantonis/
